— Гэта праўда,— пацвердзіў Драгун.— Калі я што і зрабіў для сябе, то толькі ў выхадныя...
— Вось ты сказаў: для сябе... А ці для сябе толькі? Давай падумаем. Для каго піша пісьменнік? Ні аднаго радка толькі для сябе. Усё для чытача, фактычна для народа, для будучыні. А ці мае ён умовы, каб аддаваць, каб даваць усё, што ён можа?
— Чаму, сёй-той мае,— не згадзіўся Драгун.
— Калі і маюць, то нямногія. Пераважная большасць увесь час думае пра кавалак хлеба. Вось ты, колькі ходзіш без работы?
— Чатыры месяцы...
— А, прабач за пытанне, ці можаш яшчэ доўга працягнуць?
— Не ведаю... Шчыра кажучы, залез у даўгі.
— Вось бачыш! Клапаціся пра сябе сам, а пішы для чытача, для літаратуры, для культуры... А потым, калі напішаш мала, слаба, наспех — скідкі на абставіны не чакай, сам вінаваты. Такі суровы вырак гісторыі... І мы нічога не робім, каб неяк умяшацца ў гэты самацёк, палепшыць жыццёвыя ўмовы нашаму пісьменніку.
У кабінет зайшоў мажны смуглявы мангольскага тыпу чалавек у кіцелі, прынёс нейкія паперы. Шахоўскі прабег іх вачыма, паморшчыўся.
— Пакіньце, я зараз,— сказаў ён праз зубы. І калі чалавек выйшаў, адразу перамяніў размову.— Ну, прабач, мы залезлі далёка ад нашай тэмы... Думаю, што ты ў нас будзеш працаваць. І каб ніхто не меў ніякіх прэтэнзій, напішы заяву.— Ён даў Драгуну добрай белай паперы.— Ведаеш, як пісаць заявы? — ён усміхнуўся.
— Дзякуй богу, я іх нямала пісаў: і ад сябе, і ад людзей. Некалі, як прыеду дадому, да бацькоў, то няма спакою: цёткі ідуць і ідуць, просяць напісаць скаргу.
Напісаўшы заяву, Драгун аддаў яе Шахоўскаму, устаў з крэсла.
— То дзякую вам,— сказаў да Шахоўскага.
— Няма за што,— кіўнуў той бліскучаю вялікаю галавою.— У цябе ёсць тэлефон? Дай нумар.— Ён запісаў у каляндар.— Ну, парадак. Усяго найлепшага!
Ён моцна паціснуў сваёй шырознай далонню Драгунову руку.
Драгун выйшаў у сквер. Хацеў ісці адразу на тралейбус, але перадумаў. Павярнуў налева, да фантана, ля якога было поўна дзяцей — ад такіх, што толькі навучыліся хадзіць, да рослых школьнікаў. Дзеці лезлі да вады, як качкі, садзіліся на круглы абадок басейна, хапалі рукамі буйныя кроплі, перагіналіся да вады, боўталіся ў ёй рукамі ці нагамі... Драгун абышоў фантан, стаў супроць сонца і ўбачыў слабую, ледзь прыкметную вясёлку. Вясёлка то прападала, то зноў паказвалася, варта было толькі зрабіць адзін крок улева або ўправа.
Ён пайшоў па дарожцы ў глыб скверу. Лена шумелі клёны і ліпы, і гэтая памяркоўнасць і спакой як бы пераліваліся ў Драгунову душу, у якой даўно ўжо не было міру і цішыні. Вось хоць адзін чалавек зразумеў яго, не папракнуў, не адвярнуўся, не пабаяўся яго, «крамольніка», а шчыра, па-сяброўску падаў яму руку спагады. «Ёсць яшчэ лыцары на Украіне, ёсць!» — цвердзіў сам сабе Драгун. Што ж, мо тут яго чакае шчасце, поспех... Драгуну пачыналі ўжо малявацца карціны яго недалёкай будучыні. Зрабіць нешта такое, каб засталося пасля сябе... Вывучыць матэрыял, усю біяграфію, гісторыю, псіхалогію чалавека, які так шмат даў для свае нацыі і культуры... Потым напісаць пра яго хоць бы аповесць — паказаць гэтую складаную, супярэчлівую натуру, гэтага тэмпераментнага агнявога гіганта, які перажыў гэтулькі перыпетый, меў многа узлётаў і паражэнняў — і, урэшце, скончыў так трагічна. Не абыходзіць маўчаннем таго, што лічыцца непрыстойным, не наводзіць глянец, а наадварот, зняць яго з чалавека, які яго ненавідзеў, які на ўсё меў свой погляд і сваю думку, памыляўся, але шчыра, а ў чым быў пераконаны — тое абараняў да канца... Тут ёсць над чым падумаць і над чым папрацаваць! Гэта такая тэма, што не кожнаму пад сілу. Але паспрабаваць усё ж можна кожнаму...
Так ён ішоў праз увесь праспект на ўсход, міма плошчы Перамогі з высозным чатырохгранным абеліскам і Вечным агнём, ля якога цяпер было людна, праз шумную Камароўку, цяпер плошчу Якуба Коласа, якая выглядала ўсё ж пустою, недагледжанаю і даўно прасілася паставіць манумент таму чалавеку, імя якога насіла; па былой Пушкінскай, міма радыёзавода, міма політэхнічнага інстытута, дзе на франтоне галоўнага будынка можна яшчэ і цяпер убачыць сцёртыя два словы: «Беларускі» і «імя Сталіна»,— ішоў і думаў, і думкі яго былі то вясёлыя і летуценныя, то ўмомант азмрочваліся цяжкім прадчуваннем.
Ля Дома друку ён на хвіліну спыніўся перад газетнымі вітрынамі, прабег вачамі адну, другую, трэцюю. Нічога цікавага не было. Касманаўты, якія нядаўна абляцелі зямлю некалькі разоў, адшумелі сваё і сталі забывацца. Пачыналася нейкая валтузня з Кітаем, і па ўсім было відаць, што мы яго пабойваемся, інакш не цярпелі б нашы дыпламаты такіх здзекаў. Нешта як бы падобнае на сорак першы: «Не паддавацца на правакацыі». А калі нахабніку маўчыш, ён заўсёды наглее: яму трэба даць у зубы, тады ён адразу знойдзе сваё месца. Дзіўна, што мы, праціўнікі ўсякай хрыстовай маралі, падстаўляем другую шчаку...