Драгун пайшоў дадому, хоць трэба было б зазірнуць у выдавецтва: там выходзіў нейкі зборнік, ішло адно Драгунова апавяданне, яго трэба было прачытаць перад наборам... Але не хацелася сустракацца са знаёмымі людзьмі... А дзесяць хвілін назад ён не ішоў, а, здаецца, ляцеў, ды тут раптам ужо ледзь валачэ ногі, і на душы так змрочна, так чорна, нібы ў лесе пасля пажару...
Ну што ж, усё ідзе, як ён хацеў, усё ідзе па плану. Дык чаго ж яму трэба? А вось жа не, не можа змірыцца, калі яго вінавацяць у грахах, у якіх ён не вінен. А трэба ж гаварыць яму, на добры лад, што ўсе Верыны закіды — шчырая праўда, што ён яшчэ горшы, чым яна думае і лічыць! Ці ён думаў, што ўсё скончыцца гладка, роўна, без крыку і скандалаў, без слёз і нерваў? Ва ўсякім разе, тое, што плануеш, ніколі не падобна на тое, што потым будзе. Так што няма чаго наракаць на лёс. Усё ідзе добра. Мо толькі пачалося ранавата... Ранавата! Яшчэ зусім малыя дзеці... І яшчэ — ён нічога ім не можа пакінуць. Цяпер — нават даць аліментаў... Нават аліментаў! Вось у чым уся бяда! Ранавата скрануўся камень з гары. Гэта так! Але хай, яго ўжо не спыніш. Калі ўжо Вера стала хадзіць па тых дарогах, па якіх нядаўна хадзіў ён, то ўсё скончана...
Драгун сеў на лаўцы ля свайго дома, задумаўся.
У вялізнай пясочніцы гулялі дзеці, у альтанцы сядзелі вечныя яе гаспадары — падлеткі з доўгімі валасамі або кароткімі грыўкамі, тромкалі на гітары, спявалі лагерныя песні, смяяліся. Жыццё ішло сваім парадкам. І нікому не было ніякага клопату да таго, што ў Драгуна нешта не ладзіцца ў сям’і. Што каму да таго?
Ля лаўкі прайшоў грузны, галавасты, з буйным сінім тварам Драгуноў сусед Шахрай, павітаўся, а потым нечага вярнуўся, з крэктам сеў побоч з Драгуном. Ён дыхаў цяжка, як кавальскі мех.
— Добра, што я цябе ўгледзеў,— трохі аддыхаўшыся, сказаў Шахрай сіплым голасам.— Гэта я якраз іду з выдавецтва... На сваю галаву напісаў кнігу... прозы.
— Віншую. Хопіць вам сядзець на вершах.
— Але, ведаеш, цяжка даецца проза. Замучыўся! Як не пасядзіш, то і нічога не выседзіш: як тая курыца на яйках, не раўнуючы. Гэта, брат, работка!.. Ды яшчэ з маім здароўем!.. Не ведаю, што ўжо выйшла, ці класіка, ці шэдэўр,— усміхнуўся ён,— але напісаў кніжку на дваццаць аркушаў. Аж самому страшна! Аўтабіяграфічнага, так сказаць, плана: Чырвоная Армія, Гая-Гай, потым польскі канцлагер, потым сялянскае жыццё, заработкі, першыя гурткі Грамады, барацьба з дэфензівай, фініш — турма на Лукішках. Вось такі шлях майго героя... Але ўся бяда ў тым, што я слабаваты стыліст... Пісаць вершы адно, а прозу — другое... Вось мне і параілі знайсці стыліста, каб ён трохі прайшоўся з пяром па маіх суках, згабляваў трохі каструбаватасць... І ведаеш, мне падказалі цябе. Ты якраз цяпер вольны чалавек, маеш час, ды і вопыт у цябе вялікі. Што ты скажаш на гэта?
— Што скажу? Я з радасцю ўзяўся б за гэту работу, ды баюся, што ў вас нічога не выйдзе... Не пройдзе ваша кандыдатура.
— Чаму?
— Вельмі проста... Вы гаварылі пра гэта ў выдавецтве з кім-небудзь?
— Не. А што?
— Важнік можа не згадзіцца...
— А што яму?
— Відаць, нешта абходзіць. Маё прозвішча яму не падабаецца...
— Ну, уломім мы яго як-небудзь! Абы ты сам згадзіўся... А покуль што я табе дам пачытаць рукапіс.
— Давайце.
— Пасядзі хвіліну, я зараз вынесу.
Ён жыў у адным пад’ездзе з Драгуном, толькі на трэцім паверсе.
Зноў як быццам хмары парадзелі над галавою ў Драгуна, як бы стала лягчэй дыхаць...
Праз пяць хвілін Шахрай уручыў яму цяжкую карычневую папку.
— Чытай, браце. А за які тыдзень я дамоўлюся з Важнікам. У лоб яго браць не варта, а трэба папрасіць каго аўтарытэтнага з Саюза, каб яго ўламаў... Мы б тут у чатыры рукі ўсё хутка давялі да ладу. Ды і грош лішні табе таксама не зашкодзіць. Праўду кажу ці не?
— Лішніх у мяне яшчэ не было, не ведаю, што гэта такое...
— А ты часам не хворы? Неяк ты выглядаеш няважна, прабач за шчырасць...
— Не, я здаровы. Проста трохі душа не на месцы.
— Ну, гэта пройдзе. Па такой хваробе будзеш жыць сто год.
— Навошта так многа? Дайце мне толькі тры гады...
...Так, яму патрэбны былі ўсяго тры гады!
52
— Ах, як ты ўдарыў мяне... пад самае сэрца!.. Прызнацца, я даўно чакала гэтага моманту, была гатовая да ўсяго, але тое, што мне адкрылася, вышэй за ўсе мае фантазіі і здагадкі. Ты перада мною паўстаў у такім святле, што я нават не ведаю, што і падумаць... Я аддала табе ўсё, без астатку, я паставіла цябе на ногі, радавалася тваім першым крокам, дрыжала, хварэла душою за твае промахі, няўдачы, усё чакала, спадзявалася, што з цябе выйдзе чалавек, пісьменнік, што табою я буду ганарыцца, што я смела змагу глянуць людзям у вочы... Урэшце, я спадзявалася, што ты ўспомніш пра мяне, як пра свайго вернага сябра — успомніш, як я табе памагала ў цяжкую хвіліну, як падтрымлівала цябе, асцерагала ад рэзкіх удараў, паваротаў, паказвала як магла твае промахі і памылкі, аберагала ад неспакою, хвалявання, ад чужых языкоў, старалася, каб ты адчуваў утульнасць і мой клопат, усё брала на свае плечы, абы ты не адрываўся ад свайго занятку, абы ў цябе было спакойна на душы... Ажно вось як ты мне аддзячыў!