— Моцна сказана.— Драгун наліваў зноў.— Давайце за тое, што лепш позна, чым ніколі.
— Згодзен... За гэта можна! Але толькі не з маім сэрцам.
Аднак выпіў лёгка, нават не паморшчыўся.
— А скажыце, ці многа вам сэрца рвалі?
Рымар лыпнуў вачыма, глянуў на Драгуна.
— О, братка! Рвалі, як шакалы падлу. Таму і ўсё! Шэсцьдзесят год — і пясок сыплецца...
— Асабліва, відаць, тады? — ён націснуў на апошняе слова.
Рымар зноў падазрона зірнуў на Драгуна.
— У трыццатыя? Было тады, было і пасля вайны. Трэба было мець у грудзях камень, а не сэрца, каб усё вынесці...
«І праўда, ў цябе, відаць, камень заместа сэрца, інакш цябе замучыла б сумленне»,— падумаў Драгун. Ён наліў яшчэ.
— Давай за тых, што ў моры.
— За маракоў?
— За тых, што плывуць... у Лету.
— Усе там будзем,— з філасофскай развагай сказаў Рымар.— Рана ці позна.
— Няўжо ўсе? — Драгун адчуваў, што ўжо трохі ап’янеў, стала спакайней на сэрцы.
— А ты думаеш, мы ствараем шэдэўры? Мы проста зарабляем грошы, як падзёншчыкі, на хлеб, на пражытак... А памром — і памрэ ўсё наша. Будуць другія... А мы будзем купацца ў Леце.
— Я не ведаў, што вы песіміст...
— Гэта не песімізм. Гэта цвярозы погляд на рэчы.
— Ну, я ўжо не цвярозы... Але вып’ем яшчэ... За сюжэт, які я вам хачу расказаць.
— Правільна. Бліжэй да справы.
Перш чым пачаць гаворку, Драгун пазваніў і папрасіў яшчэ бутэльку каньяку.
Рымар нічога не сказаў на гэта. Тым лепей!
— А вы заўважылі, што мы з вамі п'ём першы раз? — спытаўся Драгун у Рымара.
— Што? — ён ускінуў галаву ад талеркі.— Гэта праўда... З кім я толькі ні піў, з кім ні сядзеў! — задуменнасць найшла на Рымараў пачырванелы твар.— А з табою — першы раз... Але, думаю, не апошні, га?
— Пабачым, пабачым,— сказаў Драгун. А сам падумаў: «Відаць, што першы і апошні. Відаць, што гэта лёс».
У дзверы пастукалі.
— Зайдзіце!
Увайшла тая самая пульхная афіцыянтка з бутэлькай каньяку.
— Дзякую. Падлічыце, калі ласка, цяпер, каб вас болей не турбаваць,— папрасіў Драгун.
Яна тут жа падала яму з кішэнькі белага фартуха рахунак. Ён выняў грошы і даў ёй дзве паперкі.
— Рэшты не трэба.
Ён злавіў яе позірк, скіраваны на Рымара. На твары яе было расчараванне: няйначай, чакала ўбачыць жанчыну, а тут гэты аслізлы грыб. Яна скрывіла вусны і выйшла.
Драгуну хацелася замкнуць за ёй дзверы, але ён перамог сябе. Вярнуўся, зноў сеў за стол, наліў яшчэ па кілішку — ужо з новай бутэлькі.
— Дык вось... Сюжэт такі,— пачаў Драгун, гледзячы, як адна за другой пусцеюць талеркі ў Рымара. Нічога сабе сыплецца пясок! — Сюжэт просты. Жыў адзін дзівак у Заходняй Беларусі. Звычайны хлопец... Беднае дзяцінства, потым яшчэ бяднейшае юнацтва. Вайна, акупацыя... Потым вучоба.
— Гэта нецікава,— заўважыў Рымар.
— Гэты прэлюдыя, уступ... Адным словам, хлопец вырас. Ён перанёс і пабачыў многа крыўды, несправядлівасці, балюча ўспрымаў чужое гора. Ішоў па жыцці, як чалавек, у якога садралі скуру і пусцілі прабірацца праз густы ельнік... Пасля вучобы пайшоў працаваць. Хутка трапіў у выдавецтва, на літаратурную кухню, якраз туды, дзе пякуць апавяданні, аповесці, раманы. Нагледзеўся на ўсё — і горка яму стала. Раней думаў, што гэта храм. А потым... Але ў песімізм не кінуўся. Падумаў, што сёе-тое можна зрабіць і тут: напрыклад, памагчы добраму чалавеку выдаць добрую кнігу...
— Літаратурная кухня так набіла ўсім аскому!
— А па-мойму, яе ў нас яшчэ не паказвалі... Мой герой — варыянт, так сказаць, Андрэя Лабановіча, толькі ў іншых умовах.
— Што, шукальнік праўды ў нашых умовах?
— А што, у нашых умовах праўды не трэба шукаць, яна ўсюды... сама?..
— Занадта востра!
— Прытупяць... на студыі... ці на стадыі... абкаткі... Дык вось мой герой расчараваўся — ва ўсім і ў сабе таксама...
— Расчараванне — не наша тэма.
— Расчаравацца ў дрэнным, у тым, што ты прымаў за добрае па сваёй слепаце — гэта не наша тэма?
— Не наша! Наш герой павінен верыць!
— А ён і верыць!
— У што?
— У справядлівасць.
— Фраза... А чым канчаецца твой сюжэт?
— Канцоўкі яшчэ няма... Але я ўжо маю некалькі варыянтаў... рашэння...
— І што, адна гэтая лінія — і ўсё?
— Ёсць і другая, але яна ідзе падтэкстам, толькі потым вылазіць наверх...
— А ў чым соль?
— Гэты самы хлопец хоча адпомсціць аднаму гаду...
— Той яго пакрыўдзіў?
— Не, ён не за сябе, а за справядлівасць.
— Інфантыльнасць!
— Што, вы не верыце, што такое можа быць?
— А хіба ты ў гэта верыш?
— Я — веру!
— Дзівак!
— А мо дурань?
— Калі хочаш, дурань!
— А калі гэты дурань ахвяруе сабой?
Рымар узняў галаву, глянуў на Драгуна: