— Чаму ж ты не ўспомніла пра гэта да нашага вяселля? Баялася, што я адвярнуся ад цябе?
— Баялася... І цяпер баюся...
— Можаш не баяцца. Калі я даў слова, то я яго стрымаю.
Да Ліды ён так і не пайшоў.
13
Нехта разумны сказаў, што панядзелак — цяжкі дзень. Чалавек прыходзіць на работу, сядзіць, працуе, але ўвесь недзе дома, нечым заняты: то даканчвае тую работу, што не паспеў учора, мо жыве тым, што было ўчора: ездзіў куды, з некім гаварыў, нечым моцна ўражаны, а мо проста перапіў ці недаспаў, або, яшчэ горай, пасварыўся з жонкай. І цяпер сядзіць надзьмуты, ні да каго не загаворыць, і лепей яго не чапаць сёння, нават калі табе што і пільнае трэба. Тым болей калі што непрыемнае.
Такое раздваенне Драгун не раз адчуў на сабе, калі ездзіў дадому ў вёску. Там, праўда, ён хутка і непрыкметна для сябе станавіўся вясковым чалавекам, а вось калі вяртаўся ў горад, пераход заўсёды пакідаў у душы непрыемны, нават балючы след. Вось ён уязджае ў горад, ён ужо гарадскі чалавек — хоць бы па вопратцы,— ды не, душа яго там, дома, і думкі там, і ўвесь ён тут сам не свой — выпадковы, чужы, непатрэбны. Ён заходзіць у тралейбус, едзе, змяшаўся з натоўпам. Але ён і цяпер чужы, і гэтыя людзі, што навокал, таксама яму чужыя, бо ў іх галовах зусім не тое, што ў яго: яны нічога гэтага не адчуваюць, ім няма ніякага клопату да яго думак, да яго пачуццях і да яго самога. А мо гэта таму, што яны гавораць між сабою на другой мове?
У панядзелак звычайна ў рэдакцыі ўсе маўчаць, заўзята працуюць ці робяць выгляд, што працуюць. Як правіла, і аўтары ў панядзелак амаль не заходзяць, бо чалавек ёсць чалавек — пісьменнік ён ці хто: хварэе аднымі хваробамі, што і ўсе людзі.
Сёння Драгун таксама сядзеў надзьмуты. Учора трохі паспрачаўся з Верай. Фактычна з-за глупства. Драгун спачатку ўзгарэўся, а потым пачаў адступаць, бо падумаў, што і праўда — ён вінаваты. Калі ён халасцякаваў, тады было адно, а цяпер — другое. Паспрачаліся з-за таго, што ён захацеў ісці ў лазню, а ёй нешта не выпадала: ці была якая работа, ці яшчэ якая прычына. Яна сказала, што ў яго цяпер ёсць жонка і што хадзіць яны павінны разам: у лазню, у магазін, у госці. Драгун даказваў, што гэта глупства, бо якая розніца — разам ці асобна? Ды навошта траціць час дваім ісці ў магазін, калі можна аднаму?.. Ёй не выпадае ісці ў лазню, дык ён павінен яе чакаць?.. Проста смешна, дзіцячая фантазія... Вера гаворыць, што яе бацькі заўсёды хадзілі разам: па вялікае і малое, у свята і ў будзень, за патрэбай і на пагулянкі. А Драгуновы бацькі, як ён і памятае, былі ўсе па адным: бацька з канём у раз’ездах, а маці ўсё адна ды адна — на яе плячах трымалася ўся гаспадарка і сям’я. Мо гэта і кепска, бо Драгуновы бацькі жылі не дружна, часта сварыліся, а часам даходзіла нават да бойкі.
Урэшце ён прызнаў, што Вера мае рацыю, мужу і жонцы трэба трымацца адно другога, тады сям’я будзе мацнейшая. «Скончылася мая свабода»,— сказаў Драгун Веры і разрагатаўся. «Ніякага тут смеху няма, і гэта не дробязь, як табе здаецца»,— супакоіла яго Вера. На гэтым яны і скончылі сваю дыскусію.
Цяпер Драгун, седзячы над рукапісам, перабіраў усё ў памяці, і яму іншы раз рабілася не па сабе ад таго, якім павучальным тонам гаварыла з ім Вера і як надакучліва падрабязна тлумачыла яму ўсю шкоднасць яго пазіцыі.
Сакратарка прынесла пошту — газеты і некалькі лістоў.
— Драгун, табе,— сказаў Пракурат, які выходзіў курыць.
— Піша твой аўтар.— І ён чамусьці хітра падміргнуў, нібы гэта быў ліст ад жанчыны, а не ад аўтара. А мо ён намякаў на той ліст — ад Ліды, які таксама не прайшоў непрыкметна для яго. Апошні час Драгун стаў заўважаць, што гэты хударлявы галавасты чалавек са схільнасцямі да алкагалізму мае над ім непрыкметную для другіх уладу. Драгуна чамусьці цягнула да яго.
Ліст быў ад Базылевіча, першую кніжку якога рыхтаваліся выдаваць у гэтым годзе. Драгун адарваў беражок канверта, стаў чытаць. Базылевіч цікавіўся, што з яго кнігай, ці гатова рэцэнзія на яго другую аповесць, якую ён даслаў месяц назад. Гэтую новую аповесць ён хацеў уключыць у сваю кніжку заместа ранейшай, якая ўжо была ўхвалена рэцэнзентам.
«Дзівак,— падумаў Драгун,— навошта здымаць рэч, якая ўжо ўхвалена, і ставіць тое, што яшчэ невядома як сустрэне той жа рэцэнзент».
А ад такога рэцэнзента, як Аўчыннікаў, можна было чакаць усяго. Новая аповесць Базылевіча «Жураўліны клін» чыталася цікава, вызначалася вастрынёй і нязвыклай трактоўкай ваеннай тэмы. Незвычайнай была і кампазіцыя твора: шэсць герояў дзейнічалі там, і кожнаму з шасці адводзілася пароўну месца. І кожны герой выступаў закончаным тыпам, са сваёй біяграфіяй, са сваімі поглядамі, перажываннямі і думкамі і са сваім трагічным канцом.