Але пры словах «адважнае сэрца» мне заўсёды згадваецца не магутны, з ільвінай грывай, Мэл Гібсан, ня хтосьці з дужых «краёўцаў» у камуфляжы, а невысокі, танклявы, усьмешлівы раўналетак Кастуся Каліноўскага — Зьміцер Дашкевіч.
Мы пазнаёміліся ў камеры на Акрэсьціна пасьля Дня Волі — 2002. Тады, пасьля мітынгу з кветкамі і сьпевамі ля помніка Янку Купалу, АМАП перакрыў выхады з парку, і арганізатары абвясьцілі: разыходзімся. Маладафронтаўцы, якія не ўяўлялі сабе Дня Волі бяз шэсьця, пратачыліся скрозь кардон, узьнялі сьцягі і павялі людзей прасьпектам. Каля скрыжаваньня з Варвашэні да мяне падляцеў падпалкоўнік Гірэль: «Прыбярыце сьцягі! Зараз выставяць кардон; безь сьцягоў прапусьцяць, зь імі — не. Будзе хапун!» І праўда, праз паўхвіліны ўпоперак прасьпекта пашыхтаваўся АМАП. Сьвята ўсё-такі ж, думаю. Усім, хто нясе сьцягі, камандую: «Згортваем. Падымаем пасьля скрыжаваньня». Згарнулі амаль усе, і толькі наперадзе з самым вялікім палотнішчам працягвае ісьці шараговы маладафронтавец Зьміцер. «Згортвай сьцяг!» — крычу яму. Ён на секунду прыпыняецца, глядзіць на мяне яснымі вачыма: «Гэта ня сьцяг». — «А што гэта?!» — «Гэта нацыянальная сьвятыня!» І рушыць далей. На Зьмітра шыкаюць усе вакол, Гірэль літаральна вісьне на руках. «Загад згарнуць!» — раву яму на вуха. «Пайшоў ты са сваім загадам», — сьцяўшы зубы і падымаючы сьцяг вышэй, адказвае Дашкевіч.
Кардон пераходзіць у наступ. Зьмітра за рукі-ногі ледзь заносяць у аўтобус чацьвёра здаровых амапаўцаў...
У той дзень усе расейскія тэлеканалы паказвалі разгон дэманстрацыі. Дзясяткі мільёнаў даведаліся пра БНР, бачылі бел-чырвона-белы сьцяг і яшчэ раз пачулі: «Жыве Беларусь!». У нашай камеры ўдзельнікі акцыі вырашылі аднадушна: менавіта Зьміцер Дашкевіч выратаваў Дзень Волі.
Памятаю, як потым на выпрабаваньні «Горад — наш!» на забойчай вышыні насупраць Дома друку ён з халоднай галавой ускараскаўся на сьлізкі ад дажджу скат даху (махаю рукой: «Хопіць! Вешаем тут!») і, быццам канатаходзец, балансуючы, прайшоў па вільчаку ды прымацаваў сьцяг да маланкаадводу. Як у момант абвяшчэньня рэферэндуму аб працягу паўнамоцтваў прэзідэнта ў натоўпе ля экрана на Кастрычніцкай завёў скандаваньне «Ганьба!» — і атрымаў 15 сутак. (Дарэчы, гэтым эпізодам заканчваецца вядомая кніга пра Лукашэнку Аляксандра Фядуты.) Як на 18-ы дзень маладафронтаўскае галадоўкі ўжо сёлета тэлефанавала і ледзь ня плакала журналістка: «У яго ўжо костачкі прасьвечваюцца, як у вязьня Бухенвальда, з рота пахне ацэтонам — у арганізме незваротныя зьмены!..»
Прыхаджанін евангельскай царквы, Дашкевіч распачаў Рэфармацыю «Маладога фронту». Усталяваў сярод сяброў руху маральны стандарт: «Калі мы змагаемся за Адраджэньне на хрысьціянскіх прынцыпах— ня маем права піць, паліць, блудзіць». І такое выхаваньне, на якое, прызнаюся, не заўсёды ставала адвагі ў нас са Скочкам, загартоўвала вакол Зьмітра моладзь сапраўды сумленную і самаахвярную.
Самыя моцныя супраціўнікі для бязбожнага, хлусьлівага, састарэлага рэжыму — менавіта такія. Рашучыя, маладыя, вернікі. Іх ня могуць спалохаць або купіць. І вось ужо абвінавачваюць у рабаўніцтве (між іншым, у Дзень беларускай вайсковай славы) 15-гадовага капітана салігорскага «МФ» Івана Шылу. Вось ізалююць у чатырох сьценах магілёўскае камендатуры Артура Фінькевіча. Арыштоўваюць і кідаюць на Валадарку ў «справе “Маладога фронту”» Зьмітра Дашкевіча.
Але, спрабуючы разьбіць, спыніць і стрымаць моладзевы рух праз крыміналку аб «незарэгістраванай арганізацыі», спадкаемцы Цанавы і Вышынскага добра-ткі схібілі. Сотні беларусаў сярод якіх Уладзімер Арлоў, Ніл Гілевіч, Лявон Вольскі, гатовыя сьведчыць на судзе ў абарону «Маладога фронту». Больш за тое, ужо 1,5 тысячы чалавек падпісалі зварот ад імя сябраў «незарэгістраванага “Маладога фронту”» з патрабаваньнем спыніць перасьлед моладзі і вызваліць палітвязьняў. Калі судзьдзя заслухае іх у якасьці сьведкаў, яму давядзецца адпраўляць у турму сотні (а можа, і тысячы) людзей. Калі ж суд адмовіцца выклікаць іх у якасьці сьведкаў абароны — значыць, за ўдзел у «незарэгістраванай арганізацыі» і выступ ад яе імя судзіць ужо ня могуць.
Рэжым сам загнаў сябе ў гэтую пастку антызаконнымі, у духу 1937 года, папраўкамі ў Крымінальны кодэкс. Спрабуючы забараніць «Малады фронт», ён дзесяцікроць яго раскручвае.
Сёньня ў кожнага беларуса ёсьць магчымасьць на некалькі хвілінаў апынуцца на месцы Ўільяма Ўоласа. Стаць адважным сэрцам. Падтрымаць маладафронтаўцаў і Зьмітра Дашкевіча. З трыбуны суду абвінаваціць рэжым у твар. Супраць такой нашай салідарнасьці пракуроры і гэбісты бясьсільныя.