Няхай, ня будзем перад ядою. Час баланды.
Даюць баланду. Усе пазлазілі з нараў. Да кармушкі. На першае — суп зь пярлоўкай. Значыць, на другое стаадсоткава капуста і шлёмкі можна ня мыць.
Баланду есьці можна. Галоўнае, што жэжанькая, бо як астыне, наверсе плеўкай сьцягнецца камбіжыр, а гэтага лепш ня бачыць. Баланду сёрбаюць, заядаючы скарынкамі хлеба. Мякіш выкідваюць — цэлы бохан мякішу. Сьпецвыпечка. Страшэнная пякота.
Ты еш. За непрыемнай кіслінаю і глёўкім прысмакам камбіжыру амаль што мамін супчык. Трэба наядацца, набіваць пуза, каб аж атупець ад сытась-
ці — тады больш нічога ня хочацца. Хто сала ня браў? Смачнае гэтае сала, зноўку страўнік круціць будзе. Перажывём. Ты еш. На дне, як сонца, лямпачка — на маім месцы за абшчаком яна амаль заўсёды трапляе ў шлёмку. Я выграбаю, вышкрабаю рэшту напалам з тлустым сьляпушчым сьвятлом, да металёвага бляску. Дно ўсё ў шустрай, спорнай штрыхоўцы — кожнага дня тысячы зэкаў шчыруюць над гэтай чаканкаю, безыменнай і бессэнсоўнай.
Валадарская баланда — гэта сіла.
* * *
Вады не было. Потым далі дождж.
Наляцела страшэнная залева. Мабыць, зараз у горадзе лье і лье, як ашалела, і які-небудзь прыдурак, скрозь мокры, кудысьці брыдзе па вадзе, усё на ім ліпне, струменіць. А дзеці, прытыраныя, лётаюць з крыкам і верашчаць. Кроплі пляскаюць у краты, разьлятаюцца пырскамі, як з вадасьцёкавае трубы, ужо і сала ў газеціне намокла, і крапае з высокага падваконьня — а ён усё шуруе, шуруе. Гул стаіць, як на стадыёне, — і якраз пад гульню! Тут гуляюць з аглушальным азартам, імкнучыся перакрычаць: Ага! Бах даміношку аб стол — і дождж, шшш!! Бац яшчэ раз — трыбуны равуць!.. Стоп. Голы на месца, хвост абрубілі, паўрукі шасьцёрак... Лясь! — Лічыце вашы вочы! — і залпам дружны рогат, і шугае зь ветрам у хату, абдае халодны душ, і ты аж калоцісься ад захапленьня.
Дарэчы, калі дождж ці сьпякота такой парой — ураджаю ня будзе.
...Але, ураджаю ня будзе яму, не. У мяне жонка была на сьвіданцы, казала, у калгасе ўсё валіцца, дай ім там хоць сямнаццаць-васямнаццаць цэнтнераў узяць. А так ужо і лес закінулі, і камяні ніхто ня возіць. А колькі каменьня я выбраў, мабыць, за ўвесь час, пакуль калгас, столькі ніхто не выбіраў Салдаты вазілі, у нас часьць блізка стаяла; карміў іх, абед, усё як паложана, і пячэньне даваў. Яны зь дзесяці пачыналі, потым, значыцца, у дванаццаць аддыхалі, ну, безь пятнаццаці дванаццаць, дзе-та так... А цяпер... Не, ураджаю ня будзе.
Гэта дзядзь Віця, старшыня калгаса, баця з крыху бабскім голасам і дробнымі птушынымі звычкамі, увесь час насовачкай абціраецца. Гэта яму ў перадачах заўсёды прыходзіць кумпяк вяндліны ды магутнае сала з цудоўнай, барвовай на прасьвет пераросьлінкай.
А на волі цяпер лета. Сонца, сьпёка. Заходзіш у лес, а там усё прэе, цвіце, усё пучком — і тут цела, па ноздры закапанае ў зямлю. Цёплае і пахне. Адкопваеш... Ты можаш уявіць? Можаш. Тады адкопвай.
А гэта Серж, маладая мафія, прыехаў са сьледчага эксьперыменту. Цела — гэта труп, — Серж расказвае д’ябальскі ўзбуджана і радасна.
Віталік звычайна маўчыць, бо ён баксёр.
Іх сямёра, тых самых, за каго ты там змагаўся 24 гадзіны, дзень і ноч разам з народам — гаманіць, есьці за абшчаком і спаць па чарзе на адным шканары. Беларусы ў турме пачуваюцца лепш за астатніх. Карысная звычка — перабіраць жыцьцё як бульбу, жыць увесь час пры сабе і сам сабе варушыць мазгамі і прытым ціхай сапай захоўваць нешта хітрэйшае за іншых, нейкую шчэпць солі — прыкусіўшы ўсьмешку, ці зморшчыўшы лоб, ці краем вока, у невынішчальным прышчуры. Беларус, ён і ў камеры свежанькі, як толькі што выкапаны. Ды і сам ты тут, шчыра кажучы, захаваўся няблага.
Вось расейцы па-руску маюцца, сардэчныя, хоць ты лбом аб сьценку, хоць душой аб вушак, не сядзіцца ў хаце хлопчыку малому.
Я выбіраю і рупліва лічу прыкметы. Усё сходзіцца. Заўваж, зараз Серж павернецца напаўабарота: якая масіўная беларуская скула з румянцам — ня ўсходняя, а камляватая — і зь якой знаёмай пластыкай выпінаецца надброўе, проста з партрэтаў у кабінетах бел. літ.