...І цяжкое, напружанае маўчаньне надае яшчэ большае падабенства евангельскай гісторыі: маўчаць, быццам па памерлым.
Менавіта ў доме Лазара, дзе ягоная сястра Марыя памазала Госпада каштоўным мірам, выціраючы ўласнымі валасамі перад укрыжаваньнем, сэрца апостала Юды разадрала здрада.
Містыка справы Лазара прымушае стойваць дыханьне: неўзабаве пасьля ўваскрашэньня пахаванага — уваход у Ерусалім.
Чаму Ісус так доўга чакаў, чаму не ішоў дапамагчы сябру ў сьмяротнай хваробе? Марудзіў, пакуль Лазар не памрэ, пакуль сваякі не адчуюць страты, пакуль не пераканаюцца вучні.
Цяжка пазбыцца пачуцьця, што і зараз Госпад чакае, каб дайшло.
Каменная пячора сталінскіх часоў, куды перад сьмерцю памяшчалі беларускіх сьвятароў, паэтаў і дзеячаў, — у самым цэнтры сталіцы. Вось ужо тры гады менавіта яна — скрыжаваньне малітваў і чаканьняў, сэрца страху і пакутлівай адзіноты, у якім штодня чуюцца званы архікатэдральнага касьцёла Найвялікшай Панны Марыі з плошчы Волі.
Што хоча сказаць Ён сёньня нам, беларусам, праз самоту Лазара?
Акуратны, яшчэ ў школе празваны Панічом за бездакорны выгляд, Уладзімір паступіў у семінарыю і стаў ксяндзом Уладзіславам. Спадчыну, сабраную для яго матуляй у залатых упрыгожаньнях, абмяняў на грошы і ўклаў у будаўніцтва касьцёла ў Мар’інай Горцы, куды накіравалі служыць. Ад паніча не засталося і сьледу: сам праводзіў на касьцельны падворак ваду, вазіў тачкамі зямлю, высаджваў кветкі... Даводзілася самому латаць сваю адзіную куртку — усе грошы, заробленыя ці ахвяраваныя, ішлі на парафію, добраўпарадкаваньне ці сьвяточныя падарункі дзецям.
«Мы гэтага ксяндза атрымалі зь неба», — казалі мар’інагорскія парафіяне.
У мінскую катэдру, дзе малады ксёндз Уладзіслаў казаў па-беларуску, шмат хто прыходзіў адмыслова, каб паслухаць ягоную навуку.
Не баяўся казаць праўду. За гэта многія яго і ненавідзелі.
Арышт такога ксяндза — выклік Касьцёлу ў гэткай жа ступені, у якой арышт гендырэктара «Уралкалію» — выклік Расеі, а палітвязьні Плошчы — Еўропе.
Больш за тое, справа Лазара — выпрабаваньне для ўсёй Царквы. Хопіць маўчаць пра тое, што творыцца ў краіне, — вось, зло ўжо прыйшло па цябе.
Госпад дапускае, каб праз пакуты і боль аднаго ўвесь Касьцёл зразумеў: калі сапраўды стаіш на каленях перад Богам, а ня перад дыктатарам — чакай палітычнага абвінавачваньня ў замаху на царскую ўладу, абвінавачваньня, вынесенага Самому Хрысту. Тутэйшаму Пілату абавязкова падкажуць: «Калі адпусьціш яго — ты ня сябар кесару».
Год таму дзясяткі тысячаў евангельскіх вернікаў па ўсёй Беларусі маліліся за пратэстанта Зьмітра Дашкевіча, зьняважанага начальнікам Мазырскай калоніі. Царква запатрабавала спыніць зьдзек; дзеля аднаго зьядналіся ўсе. Тады рэжым адступіў, Зьмітра пакінулі ў спакоі і перавялі.
Логіка зла няўмольная: спроба прыняць яго як норму, зрабіць выгляд, што «так і трэба», або дамовіцца вядзе да паразы дабра. Непрыняцьце зла, якое выявіў Ісус, — адзінае выйсьце, але куды яно вядзе, мы ўжо дзьве тысячы гадоў ведаем. Яно вядзе на крыж.
Увогуле, найлепшыя беларускія ксяндзы гнілі ў турмах за праўду і краіну ўсё апошняе стагодзьдзе: і заснавальнік БХД Вінцэнт Гадлеўскі, што абураў улады беларускімі казанямі ў Жодзішках, і Казімір Сьвёнтак, схоплены ў тых жа Пружанах і абвінавачаны ў тым жа шпіянажы, і Станіслаў Лазар (зноў Лазар!), пробашч Пружанскага, а потым і Берасьцейскага касьцёлаў, арыштаваны за прысутнасьць на імшы школьнікаў ды крытыку калгасаў.
Зразумела, пасьля справы Гайдукова веры ў «шпіянаж» ксяндза Ўладзіслава няма.
Зразумела, родным і вернікам «хто трэба» ўвесь час падказвае, што агалоска шкодная, ціха-ціха, абы чаго горшага не было.
Ксяндзы і вернікі перашэптваюцца. Справа Лазара ўваскрашае ідэю актыўнай палітычнай каталіцкай сілы, якой была легендарная Беларуская хрысьціянская дэмакратыя 1920-30-х.
Штодня званы ад катэдры б’юць, прабіваюцца ва ўнутраны двор КДБ — іх чуваць у кожнай камеры «амерыканкі».
Ведай, кожны каталік, кожны хрысьціянін: гэты звон звоніць па табе.
Бо дзеля таго, каб Ісус вызваліў Лазара з затхлай пячоры, Марце трэба было паклікаць ды выйсьці сустрэць Яго, Марыі — маліцца і верыць, вучням — быць побач, разам, а народу, які сабраўся суцяшаць сёстраў, — адваліць ад пячоры камень.
— Лазар! Выходзь.
І тады хай замірае ды ахае люд, хай фарысеі да болю заплюшчваюць вочы і хай глядзіць уся краіна, як пад перазвон званоў з плошчы Волі вызваляе Бог.