— Ці ты што? Усё ж не верыш да канца ў сваю ідэю? А, крывадушнік? Усё ж марыш пра мяшчанскія радасці? Усё-ткі хочаш, каб цябе шанавалі і любілі?.. Самому не сорамна? Пазёр! Слабак...
Ён ляжыць і слухае. Разумее, што Злы, як звычайна, мае рацыю. Ад гэтага зрабілася сумна, і Яго ахапіла роспач. Злы вытрымаў паўзу, быццам бы даўшы час асэнсаваць пачутыя словы. І здалося Яму, што Злы зноў самазадаволена пасміхаўся падчас гэтае паўзы: быццам нават не чакаў адказу, ведаючы, што адказаць няма чаго.
— Ты імкнешся знайсці гармонію ў свеце і дазваляеш сабе нават крыўдаваць на Бога, кажучы ў сэрцы сваім, што гэты свет недасканалы. І потым яшчэ задаеш рытарычныя пытанні: маўляў, чаму не ўсё так гладка, чаму тут столькі хібаў і несправядлівасці? Але ў той жа час ты нават не можаш стварыць ідэальны свет ва ўласнай галаве. Там, дзе нішто табе не замінае, дзе ўсё абмяжоўваецца фантазіяй. Нават у гэтым свеце ты не можаш знайсці гармоніі. Дык чаго ты жадаеш насамрэч, калі нават у сваім уласным свеце сутыкаешся з бясконцымі супярэчнасцямі?.. Хіба верыш ты шчыра ў тое, што можаш абрынуць каменную гару, калі ў той жа час марыш пра прыгожае пахаванне?
Ён ляжыць і маўчыць. У прынцыпе, маўчаў Ён і перад гэтым, аднак цяпер замаўчалі нават думкі. Ён пачуў практычна абсалютную цішыню, што панавала ў начным пакойчыку. Словы Злога ўвялі Яго ў нейкі ступар. Запярэчыць не было чым. Было толькі адчуванне, быццам Ён стварыў пэўную гульню і сам жа ў яе прайграў. Пра гэтую паразу, у адрозненне ад шэрагу іншых, ніхто не ведаў, аднак Яму было незвычайна сорамна. Але адначасова з гэтым — магчыма, праз велізарную стомленасць — было адчуванне нейкай нявызначанасці... Нават калі Злы і мае рацыю, гэта фактычна нічога не мяняе. Аднак Ён ляжыць і чакае іншага, супрацьлеглага меркавання. І яно прагучала:
— Ведаеш, я думаю, што ўсе, хто кажуць: «хачу здохнуць», насамрэч хочуць якраз адваротнага. Яны вельмі хочуць жыць. Але жыць нармальна. Бо адкуль гэтае фальшывае жаданне «здохнуць»? Ад незадаволенасці існуючым жыццём. Калі разабрацца, можна раскласці па палічках усё, што іх — гэтых людзей — не задавальняе. І атрымаецца, што ўсё будзе ўпірацца ў шэраг пэўных рэчаў, якія не адпавядаюць жаданню чалавека. Калі гэты шэраг невялікі — то яшчэ можна пазмагацца і паспрабаваць выправіць існуючае жыццё. А калі ўсяго столькі, што завальвае з галавой, некаторым прасцей усё скончыць, чым паспрабаваць разгрэбсці. І людзі «хочуць здохнуць», магчыма, дзесьці ў глыбіні душы спадзеючыся, што насамрэч яны змогуць пачаць усё спачатку. Як часам прасцей пераўсталяваць аперацыйную сістэму камп’ютара, чым выправіць... Ці, ва ўсякім разе, яны скончаць бессэнсоўнае існаванне, якое абсалютна не падабаецца...
Гэта быў Добры. У адрозненне ад Злога, ён казаў няўпэўнена, нават неяк разгублена. Гаварыў так, быццам бы імкнуўся пераканаць уласнымі аргументамі самога сябе і паверыць у іх. Аднак пры гэтым, здавалася Яму, што Добры размаўляе асабіста з Ім, а вось Злы быццам бы разважае ўслых, і яму ўсё роўна — слухаюць ці не.
Словы Добрага паўплывалі на Яго, магчыма, не зусім так, як было трэба. Больш за ўсё зачапіла думка пра тое, што насамрэч іншым часам прасцей усё знішчыць і пачаць спачатку. Сам Ён нярэдка пра гэта разважаў, але толькі на ўзроўні асобы. Цяпер жа раптоўна зразумеў, што Яго вялікая ідэя наконт каменнай глыбы з’яўляецца квінтэсэнцыяй гэтай тэзы. Раней Ён думаў пра астэроід як пра ўсеагульны канец, аднак цяпер Яму стала зразумела, што гэта адначасова і пачатак новага жыцця, жыцця ў літаральным, фізічным сэнсе. Раптоўна Ён усвядоміў, што пасля таго, як астэроід калісьці вынішчыў рэптылій, пачалося развіццё млекакормячых, кульмінацыяй чаго стала чалавечая цывілізацыя. І цяпер Яму здавалася цалкам верагодным, што вынішчэнне новым астэроідам чалавечай цывілізацыі можа прывесці да развіцця разумнага жыцця па іншым кірунку, які, магчыма, будзе больш паспяховым. І хай на гэта спатрэбяцца дзясяткі мільёнаў гадоў — яно таго вартае... Яму самому было дзіўна, што прыйшоў Ён да гэтай абсалютна відавочнай, як цяпер здавалася, думкі так позна. Але ж Добры дадаў: