* Апiева дарога. Пабудавана ў IV стагоддзi да н.э. з iнiцыятывы рымскага цэзара Клаўдзiя Апiя i захавалася да нашых дзён.
Яны яшчэ трохi пасядзелi, дапiваючы з маленькiх шклянак з тоўстага зялёнага шкла белае вiно Шато Рамэн з лёдам. Гэтыя шклянкi былi падобныя да лампад, што гараць перад абразамi Божай мацi. Акардэанiст цяпер iграў неапалiтанскiя мелодыi. За сталом насупраць сядзела жанчына, адна з чатырма мужчынамi. Афiцыянт сказаў, што гэта вельмi вядомая актрыса, але яны яе не ведалi. Рысы яе твару былi настолькi правiльныя, што выклiкалi захапленне. Гладкi i горды рымскi твар. Яна мiргала доўгiмi вейкамi на прыплюшчаных вачах. Арман звярнуў увагу, што на ёй была лёгкая сукенка з выразам. Да Лоры ў яго быў толькi адзiн цi два раманы, калi ён толькi пачынаў сталець. Гэта былi студэнткi, сцiплыя i цнатлiвыя, якiм ён пасылаў лiсты, дзе пiсаў пра iх вучобу i наогул пра жыццё.
Але гэтая дзяўчына насупраць была менавiта такою, з якой яму хацелася б пайсцi на viа Аnniа.
Незнаёмая вельмi свабодна трымалася са сваiмi кавалерамi, трое з якiх былi ўжо ў гадах, а адзiн малады. На iх былi светлыя касцюмы, белыя накрухмаленыя кашулi i вельмi строгiя белыя шаўковыя гальштукi. Яны смяялiся, падлiвалi ёй у шклянку цi гладзiлi яе чорнага кашлатага сабаку, што адзываўся на мянушку Напалеон, якую яны вымаўлялi на iталiйскi манер.
Фраза Стэндаля "Маркотныя хвоi вянчаюць з усiх бакоў пагоркi Вечнага Горада" пачынала зноў адзывацца ў сэрцы Армана. Ён зiрнуў на Лору як бы збоку. "Але ж я кахаю яе, - сказаў ён сабе, - я кахаю яе... Аднак што гэта значыць, я яе кахаю?" Яму захацелася зараз жа пакiнуць Iталiю i вярнуцца ў Каэн, куды яны атрымалi прызначэнне. У Каэне Лора будзе на сваiм месцы, там рэальнае жыццё, не тое, што тут, сярод гэтага дэкору, якi ёй не пасаваў.
- Не чапай носа, - сказаў ён, але на гэты раз рэзка, знервавана. - А то будзе яшчэ горш.
- Што значыць - будзе яшчэ горш? - спыталася Лора. Яна ўзяла яго за руку. Ён моцна сцiснуў яе руку, потым пагладзiў. Яна заплюшчыла вочы. Яны далi акардэанiсту сто лiр.
Viа Аnniа купалася ў месячным святле. Ад кiпарысаў на брук, у якiм антычныя вазы прарэзалi дзве паралельныя каляiны, клалiся блакiтныя ценi. На фоне бледнага неба над магiлай Цэцылii Мэтэла ўздымалася вялiзная рэкламная аўтапакрышка з дрэва. Ноч была чароўная. Паабапал шашы, якой было ўжо не адна тысяча гадоў, стаялi, як конi на прывязi, мотаролеры, чакаючы сваiх седакоў: парачак, схаваных у цемры вясковай ночы, аглушаных звонам цвыркуноў i шчаслiвых у абдымках адно ў аднаго.
- Як прыгожа, - сказала Лора.
У iх было мала часу. Апошнi тралейбус адыходзiў праз чвэрць гадзiны. Яны, трымаючыся за рукi, селi на тумбу дарожнага знака. Арман загаварыў першы.
- Якая незвычайная цывiлiзацыя, - сказаў ён. - Калi думаеш, што па гэтай дарозе ездзiлi ў Неапаль ужо дваццаць стагоддзяў назад...
- Сапраўды, - сказала Лора, - мы пра ўсё гэта чыталi, усё гэта ведаем, але самае незвычайнае - убачыць потым, што гэта не штосьцi з кнiг, што гэта рэальна iснуе.
Яна глядзела на мотаролеры i думала пра каханкаў, якiя ляжалi за магiламi рымскiх патрыцыяў. Арман абняў яе i доўга цалаваў у вусны, але цяпер яму здавалася, што ў ёй больш не было нiякай таямнiцы.
- Трэба вяртацца, - вельмi пяшчотна сказаў ён. - Ты, напэўна, стамiлася? Табе было зусiм кепска ў аўтобусе.
- О! Ты быў такi мiлы, такi цярплiвы.
- Ну што ты, любая, гэта ж такая дробязь...
- Але я назаляла табе, не давала спакойна любавацца... Мне б не хацелася быць абузай. Я не надта табе перашкаджала, не?
- Ды не, -сказаў ён, -якая ты дурнiца! Я кахаю цябе.
- Я таксама кахаю цябе, - сказала яна.
- I добра! Гэта ж вельмi добра...
Яны прабылi ў Рыме два днi, каб абавязкова наведаць усе вартыя ўвагi мясцiны.
Iм вельмi спадабалiся сады вiлы Баргезэ. Бессаромнасць Палiны Банапарт* зачаравала Армана, якi неўпрыкмет гладзiў голыя грудзi мармуровай статуi Кановы. Яны елi марожанае пад хвоямi, якiя зблiзу выглядалi не так маркотна, як апiсаў Стэндаль. Мiлыя, святочна апранутыя дзецi з гувернанткамi, якiя гаварылi па-нямецку, гулялi вакол iх.
* Палiна Банапарт (1780-1825) - сястра Напалеона, была замужам за князем Камiлам Баргезэ.
Сабор Святога Пятра iм не спадабаўся. Яны вырашылi, што ён падобны на тэатр, з якога толькi што выйшлi гледачы. Арман параўнаў ксяндзоў, семiнарыстаў i служак з апранутымi ў сутаны рабочымi сцэны.
- Досыць жахлiва, гэта праўда, - сказала Лора.
Але раптам яна ўспомнiла, што вянчалася ў царкве, i змоўкла.
- Гэта месца без душы, - сказаў Арман.
- А можа, мы ў гэтым вiнаватыя? - сказала Лора. - Можа, гэта з-за таго, што мы нiчога не прыносiм сюды?
Вечарам, калi яны вярталiся ў нумар, ногi ў iх гулi, а ў галаве ўсё перамяшалася: захад сонца, мiтры, голыя багiнi, марскiя ракавiны i распяццi.
Арман маўчаў.
- Пра што ты думаеш? - пыталася Лора. - Пра што ты думаеш? Цябе нешта турбуе?
- Не, - казаў Арман, - нiчога. Я цябе кахаю.
- Тады ты павiнен быць вясёлым. Ты не вельмi вясёлы...
- Я больш чым вясёлы, я шчаслiвы.
- У цябе ўсё ў парадку?
- Так, - адказваў ён.
Ранiцай таго дня, калi яны павiнны былi выехаць аўтобусам на Капры, як было прадугледжана праграмай Сусветнага агенцтва, яны адчулi палёгку, хоць самi сабе ў гэтым не прызнавалiся. Згодна з праграмай турыстычнага агенцтва яны павiнны былi правесцi пяць дзён на чароўным востраве. Бо яны не сумнявалiся, што як бы там нi было, а Капры яны будуць успамiнаць усё жыццё.