ЗАДЗІРЫ
Юраська сядзеў у пакоі і назіраў, як на двары, пад клёнікам, разгараецца бойка: два чубаценькія вераб’і счапіліся, ажно пер’е ляціць.
«Можа, дурэюць? – падумаў хлопчык. – Але быццам не, не падобна. Сапраўдная бойка».
Юраська ніколі не бачыў, каб так біліся вераб’і. Пэўні – дык гэта іншая справа. Нездарма ў народзе кажуць: «Счапіліся, як пеўні ўсё роўна».
«Што ж яны не падзялілі?» – зацікавіўся Юраська і яшчэ пільней пачаў прыглядацца да задзіраў. “Ага, вось з-за чаго бойка ўсчалася! –зразумеў хлопчык. – Адзін верабей знайшоў недзе хлебную скарыначку, а другі, відаць, дужэйшы і больш нахабны, рашыў адабраць”.
Вераб’і заўзята дзяўбалі адзін аднаго.
«Не, самі яны не памірацца, – упэўніўся Юраська. – Трэба ім дапамагчы».
Ён адчыніў кухонную шафку, набраў поўную жменю круп і сыпануў праз акно задзірам. Вераб’і мігам разляцеліся ў бакі, потым агледзеліся, пасямлелі, сышліся і дружна пачалі сілкавацца. Ды так, што адно хвосцікі ўпрысядкі захадзілі.
Юраська глядзеў на іх і радаваўся: ён не толькі памірыў птушак, а і крыху дапамог ім у такую халодную зіму. “Добра было б кармашку зрабіць”, – падумаў хлопчык і вырашыў, што пра гэта пагаворыць з тамам увечары.
ДЫКТАНТ
Алесь дрэнна піша дыктанты: памылка на памылцы. Каб хлопчык трохі падцягнуўся, настаўніца параіла часцей пісаць дыктанты дома.
Вечарам Алесь прынёс тату падручнік і сказаў:
– Дыктуй, тата. Буду вучыцца пісаць без памылак.
Тата ахвотна дыктуе, Алесь старанна піша. І так некалькі дзён запар. А потым тата адклаў падручнік убок.
– Садзіся, сынок, пішы,– сказаў ён.– Сёння буду дыктаваць на памяць.
Алесь выводзіць сказ за сказам: «На дварэ адліга. Радасна свеціць сонейка. На вуліцы з’явіліся лужыны. Я не магу прайсці міма, абавязкова ўлезу ў ваду...»
Алесь глянуў на тату:
– Ты пра каго гэта так?
– Пішы, сынок, пішы...
Алесь працягвае пісаць: « Прыйдзеш дадому ўвесь брудны, мокры –вось маці і работа. А яна хацела адпачыць...»
–Дрэнны дыктант ты, тата, прыдумаў, – пачырванеў да вушэй Алесь.
– Нічога я не прыдумаў, – сказаў тата.
Вечарам, зрабіўшы ўрокі, Алесь вырашыў, што заўтра ён напіша зусім іншы дыктант.
КАПРЫЗА
У нядзелю ўся наша сям’я збіралася ў госці да дзядзькі Мішы – на дзень нараджэння.
Мы прыбраліся ў свае святочныя касцюмы. Назбіралі ў гародчыку прыгожы букет кветак.
– Дзеці, – паклікала нас маці, – ідзіце абедаць.
– А мы ў дзядзькі Мішы паабедаем, – сказала Маня.
– Да дзядзькі Мішы мы пойдзем аж пад вечар. Так што сядайце за стол.
– А што мы будзем есці? – спытаў Паўлік.
– Торт? – паглядзела на маму сястрычка.
– Не, я прыгатавала варэнікі.
Наша мама гатуе вельмі смачныя варэнікі – з тварагом, салодкія. Мы ўзялі па адным, а Паўлік зірнуў на стол і насупіўся.
– Бяры еш, сынок, – сказала мама.
– Не хачу варэнікаў, хачу халвы.
– Няма ўжо, скончылася,– адказала мама.
– Двай схаджу куплю.
Мама дала Паўліку грошы, і ён пайшоў. Але неўзабаве вярнуўся з пустымі рукамі.
– Сёння ж выхадны ў краме. Заўтра куплю…
– Не, – выйшла з кухні мама,– давай грошы, бо заўтра ты ўжо будзеш абедаць разам з намі.
– А дзе мае варэнікі? – зірнуў хлопчык на пустую талерку.
– З’елі Маня з Мішам. А ты дакапрызіўся, сынок.
Паўлік захлімкаў:
– Я больш не буду так… Ніколі…
ЯК СОН ЗНАЙШЛІ
Дзед Васіль ўстаў рана, паглядзеў на ўнука, паправіў коўдру, якая спаўзла на падлогу.
– Спі, унучак. А мой сон недзе згубіўся...
Максімка пачуў дзедавы словы, працёр вочы кулачком:
– Дзядуля, а дзе твой сон згубіўся?
– Дзе, пытаеш? Я і сам не ведаю. Ляжу, а не спіцца, усё ўспамінаю розныя здарэнні, перабіраю ў памяці. А ты чаму не спіш? – хітравата прыплюснуў вочы дзед.
– Не ведаю, – пакруціў галавой Максімка, а потым прапанаваў: – А давай сёння твой сон пашукаем?
– Добра, – згадзіўся дзядуля.
Яны дапамаглі бабулі накарміць парсючка, курэй, сабаку, а пасля і самі паснедалі.
– Ну што ж, пайшлі, унучак, мой сон шукаць, – першы ўзняўся з-за стала дзед Васіль.
Яны выйшлі на двор, узялі кош і пакіравалі на вуліцу. Шырокая вясковая вуліца вывела іх на вузенькую сцежку, якая бегла полем, а потым звярнула ў лес. Там спявалі птушкі. Павольна, быццам на парашуціках, падалі долу першыя жоўтыя лісточкі.
– Дзядуля, глядзі, што я знайшоў! – пахваліўся Максімка і паказаў баравічок.
Грыбоў назбіралі поўны кошык. Дадому лясныя дарункі нёс дзед Васіль. Максімка толькі зрэдку браўся за дужку, падсабляў. Прытупалі ў вёску, адчулі, што натаміліся. Ды вось цікава: абодва, здаецца, зусім забыліся, чаго хадзілі ў лес. Здаецца – сон шукаць, а назбіралі грыбоў. Селі на лавачку каля хаты, адпачываюць Дзед сядзеў-сядзеў ды неўпрыкмет і вочы заплюшчыў – заснуў. Выглянула з веснічак бабуля, убачыла поўны кошык грыбоў, далонямі пляснула ад здзіўлення.
– Цішэй, бабуля, – шэптам папрасіў Максімка. – Дзед сон знайшоў!
ПАМОЧНІЦА
Калі Ала прыбегла са школы, маці якраз наводзіла ў пакоях парадак. Сёння — субота, і ў гэты дзень у доме заўсёды, як кажа тата, генеральная ўборка.
Ала пахвалілася маме, што прынесла выдатную адзнаку, і сказала:
— Лісточкі кветак я памыю, а потым вазоны вадзічкай палью...
Даглядаць кветкі — любімы занятак дзяўчынкі. А ў пакоі мноства кветак. I ўсе прыгожыя-прыгожыя.
— Мама, што яшчэ мне рабіць? — спытала Ала, калі паліла кветкі.
У пакоі пасвятлела, стала болып утульна. Гэта таму, што кветкі нібы ажылі, расправілі лісточкі.
— Што яшчэ рабіць? — перапытала маці.— Пратры шкло ў вокнах. Справішся?
Ала ўзялася за работу. Старалася. I выходзіла ў яе, як у сапраўднай гаспадыні. Шыбы адно папісквалі: піш-у, піш-у...
Потым дзяўчынка адышла ад акна падалей, каб паглядзець, ці ёсць на шкле яшчэ плямкі. Зірнула — і здзівілася...
Пытае ў маці:
— А дзе шкло? Я ж толькі яго працірала...
Маці ўсміхнулася і абняла Алу.
— Памочніца ты мая залатая! Шкло нікуды не падзелася. На сваім месцы яно. Гэта ты дужа добра справілася са сваёй работай. Плямак няма — вось і шкла не відаць...
НЕ ХАЦЕЛАСЯ Ў САДЗІК
–Уставай, сынку, у садзік пара ісці, – кранула мама за плячо Юраську.
Хлопчык пацягнуўся, пазяхнуў, а калі мама схавалася за дзвярыма, схаваўся пад коўдрай.
Неўзабаве мама зноў заглянула ў спальню, сказала больш строга:
– Юраська, спознішся!
Трэба ўставаць. Хлопчык споўз на падлогу.
– Рабі, рабі фіззарадку! – паспяшае мама.
Раз, два – і ўсё, зроблена.
– Мыцца будзеш, ці, можа, не? – з іроніяй глядзіць на малога мама.
– Буду...
Юраська патупаў да мыцельніка.
Не пазнаць сёння Юраську. Сам на сябе не падобны.
– Ці не захварэў ты, сынку? – насцярожылася мама.
– Захварэў, – схлусіў хлопчык.
А яму проста не хацелася ў садзік. І сам не ведаў – чаму.
Тут паказаўся тата.
– Сёння ў садзік салдаты прыедуць, – прамовіў тата.
– Праўда? – засвяціліся вочы ў Юраські.
І ён хуценька пачаў апранацца.
– Я ўжо сабраўся…
– Ты хоць мяне пачакай, – кажа тата і ўсміхаецца разам з мамай.