«У канцы зямлі ёсць край,
Там разліўся не ручай.
Там па моры-акіяне
Ездзяць толькі басурмане.
З праваслаўнае зямлі
Людзі там шчэ не былі.
З акіяна вельмі хутка
Ад гасцей пайшла пагудка,
І дайшоў сюды той гуд,
Што жыве там дзеўка-цуд.
Маці ў дзеўкі - месяц ясны.
Сонца - брат яе прыязны.
Дзеўку бачылі не раз,
Выплывала на паказ
У футэрку - заглядзенне,
Бляск і чырвань на адзенні.
Шлюпка золатам гарыць,
Серабром вясло зіхціць.
Песні хораша спявае
І на гусельках іграе...»
Спальнік тут з палатак скок!
Прыпусціўся з усіх ног
Да цара ў яго святліцу.
Ледзь паспеў перахрысціцца,
Аб падлогу грук ілбом,
Аж уздрыгвае ўвесь дом:
«Як з павіннай галавою,
Цар, схіліўся прад табою.
Гаварыць мне загадай,
За дзярзоту не карай». -
«Гавары, ды праўду толькі,
Не хлусі мне тут ніколькі!» -
З ложка цар яму крычыць.
Спальнік мусіў гаварыць:
«Сёння ў кухні мы былі,
За цябе, наш цар, пілі.
Пачалі расказваць казкі...
Дык адзін з нас без падказкі
Пра Цар-дзеўку расказаў,
Прыгажуню - свет не знаў!
І жыве на акіяне,
Скрозь адны там басурмане...
Дык твой царскі страмянны,
Выхваляка запісны,
Кажа: «Ведаю дзяўчыну.
І паехаў бы ў краіну,
Каб здабыць яе».
Іван
Меў зусім цвярозы стан!
Барадой тваёй клянецца
Ды яшчэ з цябе смяецца!» -
«Гэй! Івана мне сюды! -
Цар у гневе быў круты, -
Прывядзіце таго блазна!» -
Паказаў на двор выразна.
А Іван так моцна спаў,
Нібы цэлы дзень араў.
Слугі Ваню разбудзілі
І спачатку пасадзілі,
Потым Ваню паднялі
І ў палаты павялі.
Спальнік зноў за печ схаваўся,
Ён пачуць усё стараўся.
«Пагаворым насур'ёз:
На цябе прыйшоў данос.
Сэрца зноў цару трывожыш...
Сёння ты хваліўся: можаш
Цар-дзяўчыну адшукаць,
Хараства - не апісаць! -
І прывезці назаўжды
Да мяне ў палац сюды». -
«Што ты, бацюхна! Як можна!
Мо праз сон, неасцярожна
Балбатнуў, чаго не след». -
«Мне пярэчыць?! Дармаед!
Ну і царства... Адны злыдні!
Тэрмін я даю тры тыдні.
Каб за гэты час дастаў
Дзеўку і прад вочы стаў.
Бо, клянуся барадою,
На зямлі ці пад вадою
Пасаджу на кол як бач. -
І пракаркаў, як крумкач: -
«Прэч, халоп!» Іван заплакаў:
Ну не цар стаў, а сабака!
І ў адрыну да дружка
Ён пайшоў, да гарбунка.
Кажа так яму канёк,
Сам жа круць-верць, як мянёк:
«Ванька, што ж ты невясёлы?
Ты ж не босы і не голы.
Шчыра мне ўсё раскажы,
Што на сэрцы, на душы.
Захварэў ты, нездаровы?
Памагчы табе гатовы.
Ці якісьці ліхадзей
Пад цябе падкоп вядзе?» -
«Зноў бяда мяне спаткала.
Бацюхну Жар-птушкі мала.
Цар-дзяўчыну хоча мець,
Каб крыху памаладзець.
І клянецца барадою,
Што расправіцца са мною».
Тут сказаў яму канёк,
Даўгавухі гарбунок:
«Каб мяне тады паслухаў,
Не была б такая скруха.
Але ты падняў пяро,
І пайшло не на дабро.
Ды скажу табе па дружбе:
Гэта ўсё яшчэ не служба.
Служба ўперадзе, Ванёк,
Цяжкі будзе твой хлябок.
Да цара ідзі ў палаты
І для справы, не для платы
Папрасі два ручнікі,
Неўжываныя нікім.
Шырыня - як можна болей!
І ніхто каб, і ніколі
Прыгажэйшых не знайшоў,
Патрасуць хай царскі схоў.
Як на месца мы прыбудзем,
Мець таксама трэба будзе
Шыты золатам шацёр
Ды абедзенны прыбор,
Не абы-які - саксонскі,
І прысмакаў - лепш заморскіх.
Хоць і цяжка на душы,
Да цара Іван спяшыць,
Без прадмовы пачынае
І што трэба замаўляе:
«Трэба мне два ручнікі,
Неўжываныя нікім.
Шырыня - як можна болей!
І ніхто каб, і ніколі
Прыгажэйшых не знайшоў -
Перавернуць хай ваш схоў -
Як на месца мы прыбудзем,
Мець таксама трэба будзе
Шыты золатам шацёр
Ды абедзенны прыбор,
Не абы-які - саксонскі,
І прысмакаў - лепш заморскіх.
Бо іначай не злавіць...» -
«Малайчына! Так і быць!» -
З ложка цар аднак не ўстаў,
З ложка слугам загадаў
У каморах ператрэсці,
Падабраць усё, прынесці.
Пажадаў яму: «Шчасліва!
Каб хутчэй прывёз мне дзіва!»
На дасвецці, вельмі рана,
Разбудзіў канёк Івана:
«Гаспадар мой! Уставай!
Нас чужы чакае край!»
Ваня хуценька падняўся,
У дарогу ўраз сабраўся.
Ручнікі ўзяў і шацёр,
І абедзенны прыбор,
Не абы-які - саксонскі,
Смакаў розных, больш заморскіх.
У мяшок дарожны склаў
І аборкай завязаў.
Не забыў, узяў і хлеба,
Бо заўсёды ў ім патрэба.
Жуючы на поўны рот,
Скіраваў канька на ўсход.