А канёк, як толькі ўбачыў,
Што Іванка ледзь не плача,
Зразу перастаў скакаць
І круціцца-віраваць.
«Ванька, што ж ты невясёлы?
Ты ж не босы і не голы, -
Кажа так яму канёк,
Сам жа круць-верць, як мянёк. -
Шчыра мне ўсё раскажы,
Што на сэрцы, на душы.
Захварэў ты? Нездаровы?
Палячыць цябе гатовы.
Можа, нейкі ліхадзей
Пад цябе падкоп вядзе?»
Ён канька абняў, прылашчыў:
«Чалавек я ўжо прапашчы...
Цар пяро маё займеў
І Жар-птушку захацеў.
Не злаўлю - на кол насадзіць.
Што ты можаш мне парадзіць?»
І сказаў яму канёк,
Даўгавухі гарбунок:
«Каб мяне тады паслухаў,
Не было б цяпер так туга.
Але ты падняў пяро,
І пайшло не на дабро.
Толькі я скажу па дружбе:
Гэта ўсё яшчэ не служба.
Служба ўперадзе, Ванёк.
Цяжкі будзе твой хлябок!
Да цара ідзі, не грэбуй,
І скажы, што ночвы трэба.
А лепш - двое. І пшано,
І заморскае віно.
Каб далі ўсё па заказу
Безумоўна, хутка, зразу.
Выязджаем раніцой...»
З трохі ўзнятай галавой -
Добрыя пачуў парады! -
Ваня крочыць у палаты.
«Каб было, цар, шыта-крыта,
Ночвы трэба ці карыты.
І чысцюткае пшано,
І заморскае віно.
Каб усё без тралі-валі
Слугі мне павыдавалі.
Заўтра рана, ледзь усход,
Мы адправімся ў паход».
Цар паслухаўся Івана
І паслаў сваіх падданых
Па заказу ўсё набраць
І Ванюшку паказаць,
Каб упэўніўся, што тое,
Не падмена, не другое.
Малайцом яго назваў
І - «Шчасліва!» - пажадаў.
А назаўтра, вельмі рана,
Разбудзіў канёк Івана:
«Гэй, Іванка! Хопіць спаць!
Трэба птушку даставаць!»
Ваня наш хутчэй падняўся,
У дарогу ўраз сабраўся.
Двое ночваў і пшано,
І заморскае віно
Не забыў. Узяў і хлеба,
Бо заўсёды ў ім патрэба.
Жуючы на поўны рот,
Скіраваў канька на ўсход.
«Добра, што цяплей адзеўся!» -
Наш Іван ямчэй усеўся,
Лоб старанна пахрысціў
І наўскач канька пусціў.
Цэлы тыдзень праскакалі,
Ля густога лесу сталі.
І тады яму канёк,
Даўгавухі гарбунок,
Кажа гэтак: «Слухай, Ваня.
Сярод лесу, на паляне
Узвышаецца гара,
Спрэс да верху з серабра.
Там цячэ адна крыніца,
Вельмі смачная вадзіца,
І Жар-птушкі мкнуць туды,
Каб напіцца той вады.
Там засаду на іх зробім,
Там Жар-птушку мы і зловім».
Гарбунок, малы вушан,
Між гарбоў сядзіць Іван,
Выбягае на паляну.
Заняло тут дух Івану:
Што за цуд, за прыгажосць!
Мора кветак-красак скрозь.
А кране прывольны ветрык
Каляровых красак нетры -
Нібы іскры стуль ляцяць
І вясёлкай зіхацяць.
Пасярод жа той паляны,
Нібы воблака, зіхмяна
Угору мкне сама гара -
Спрэс да верху з серабра!
Быццам сонца там начуе,
Канты ў золата фарбуе.
Пішчык-верх тае гары
Свечкай-полымем гарыць.
Вось канёк па касагоры
З Ванькам нашым лезе ўгору.
Да крыніцы дабрылі,
Ля якой шчэ не былі.
Гарбунок Івану кажа:
«Скора ноч тут скрозь заляжа.
Сып у ночвы ты пшано,
Лі заморскае віно,
Размяшай усё ў іх разам.
А сябе сам не паказвай.
Пад другія ночвы лезь
І закрыйся добра ўвесь.
На світанні, да зарніцы,
Птушкі будуць ля крыніцы.
Як пачнуць пшано кляваць
Ды па-свойму гергетаць,
Ухапі адну, што бліжай!
Птушка Жар табе не чыжык,
Моцазна ў руках трымай,
Крык «Напомач!» падымай.
Падбягу сюды як бачыш». -
«А ў Жар-птушкі хвост гарачы?
Можна рукі апячы,
Як схапіць і валачы».
Не сказаў канёк нічога,
Бо адольвала знямога.
Знік дружок з яго вачэй:
Падкарміцца бег хутчэй.
Ваню ж справа - як забава.
«Ха... Разумнік я, мне - слава:
Рукавіцы захапіў!» -
І, мармычучы матыў,
Ванька ўсё зрабіў як трэба.
Дажаваў астаткі хлеба,
Пад начоўкі ўміг залез -
Меў у гэтым інтарэс.
Вось паўночнаю парою
Цемра знікла над гарою,
Сталі птушкі падлятаць,
Ды ляцяць усё, ляцяць.
Стаў гармідар тут вялікі,
Лопат крылаў, сварка, крыкі.
«Ды іх тут дзесяткаў з пяць!
Д'ябал столькі змог сабраць...
Каб усіх пералавіць
Ды прадаць... Эх, можна б жыць!
Не, замнога... Тут няўвязка...
Хараство якое!.. Казка!..
Нашым курыцам да іх
Ох, далёка...»
І ў той міг
Папаўзлі бліжэй начоўкі.
Шлях Івана быў нядоўгі -
Скок з-пад схованкі наўпрост
Да Жар-птушкі - цап за хвост!
«Гэй, канёчак-гарбуночак!
Прыбягай хутчэй, дружочак!
Ёсць адна! Схапіў! Злавіў!»
Закрычаў, загаласіў.
А Жар-птушкі - нуль увагі,
Пап'янелі з пшоннай брагі,
Пачалі мацней крычаць
І не хочуць уцякаць.