Выбрать главу

У Базыля таксама былі сыны: Павел, Антоній і Дзімітр, якіх ён “легімітаваў” у 1874 годзе. Нарэшце, самы малодшы з гэтай галіны Касцюшкаў Ян (Іван) Паўлавіч быў запісаны да кніг у 1903 годзе [401].

Акрамя таго, у пераліку, пададзеным А. Банецкім, у які была ўключаная амаль сотня Касцюшкаў, пазначаныя яшчэ некалькі прадстаўнікоў сям’і, што не ўвайшлі ў наш радаводны роспіс.

Гэта, у першую чаргу, обербурграф Адам Казімір Касцюшка (памёр пасля 1729 года), пра якога згадвалася пад 1752 годам у інструкцыі паслам Старадубскага павета. Са справы вынікала, што Адам Казімір некалі за верныя паслугі атрымаў “фартуну” (вялікі маёнтак), але ў гады ліхалецця ягоныя валоданні моцна пацярпелі, а іх уласнік так і не дачакаўся ніякай кампенсацыі, таму мясцовая шляхта прасіла сваіх прадстаўнікоў паклапаціцца на сойме, каб узнагарода за бацьку перайшла да ягонага сына Мікалая [402].

Польскія даследчыкі лічылі Адама Казіміра настолькі значнаю фігураю, што ягоная біяграфія нават увайшла ў вядомы “Польскі слоўнік біяграфічны” [403]. Ён з’яўляўся мечнікам і падчашым інфлянцкім, старостам зельборскім, ландгофмайстрам і радцам Курляндскага герцагства. Быў прыхільнікам далучэння Курляндыі да Рэчы Паспалітай, за што быў арыштаваны расійскім урадам [404].

У афіцыйных дакументах ВКЛ ХVІІІ стагоддзя таксама сустракаюцца Станіслаў (уладар Дарэва, частку якога ў 1774 годзе трымала Барбара з Касцюшкаў Берасневіч), Фердынанд Станіслаў, ажэнёны з Аляксандрай Кунегундай Малахоўскай, што ў 1743 годзе ў якасці ўдавы дала запіс на імя базыльянскага уніяцкага манастыра; Мікалай Касцюшка, які меў шлюб з Даротай Галоўскай (яны жылі ў Ваўкавыскім павеце) [405]. Такім чынам, у ХVІІІ стагоддзі Касцюшкаў можна было адшукаць па ўсёй тэрыторыі сучаснай Беларусі.

Назіраліся перамяшчэнні і далёка за межы родавага гнязда. Вялікая частка Касцюшкаў на той час жыла ва Украіне, прасачыць іх родавыя повязі ўжо не ўяўляецца магчымым, таму толькі коратка пералічым прадстаўнікоў украінскай часткі фаміліі: Ян, парнаўскі стольнік (1790 год). Міхал, оўруцкі мечнік (1762), жытомірскі пісар (1766 — 1768), Міхал, упіцкі суддзя (1777), Якуб, оўруцкі рэгент (1788), Дзімітрый, оўруцкі архівіст (1790).

Многія Касцюшкі абіралі духоўную кар’еру. Напрыклад, Ян Рох Касцюшка як радамыскі уніяцкі святар, чапавіцкі настаяцель у 1768 годзе ўносіў пратэст у Кіеўскую магдэбургію супраць уціску, якім падвяргаліся на той час уніяты. А Нівард Касцюшка ў 80-ыя гады ХVІІІ стагоддзя быў прэорам каталіцкага цыстэрцыянскага манастыра.

Украінскія часткі моцна разгалінаванай радзіны ў наступным ХІХ стагоддзі найбольш актыўна дамагалася прызнання свайго сваяцтва з

Т. Касцюшкам, менавіта гэтыя абставіны сталі прычынаю таго, што на пачатку ХХ стагоддзя Адам Банецкі адносіў Касцюшкаў герба “Рох-ІІІ” да дваранства Валынскай губерні [406].

ПРЭТЭНДЭНТЫ НА ІМЯ

Надзвычайная папулярнасць Тадэвуша Касцюшкі выклікала ў ХІХ стагоддзі з’яўленне вялікай хвалі прэтэндэнтаў, якія называлі сябе (часам нават не маючы якіх-небудзь папер) родзічамі генерала. Часцей за ўсё даказаць сваё сваяцтва са знакамітым военачальнікам было немагчыма, хоць, бяспрэчна, мае рацыю А.М. Нарбут, які лічыць, што, “магчыма, дзесьці і цяпер яшчэ жывуць нашчадкі гэтага рода па мужчынскай лініі” [407].

Б. Ваховіч адзначала, што “атрымала шмат лістоў ад “нашчадкаў” Касцюшкі і нават ад ягонага брата Юзафа (нежанатага і бяздзетнага)” [408].

Яшчэ напрыканцы ХІХ стагоддзя, калі не былі вядомыя падрабязнасці жыцця Юзафа Касцюшкі-Сяхновіцкага, існавалі згадкі, што ён пакінуў край і выехаў у невядомым накірунку. А ў 1893 годзе рэдакцыя часопіса “Касцюшка” надрукавала паведамленне ад ананімнага карэспандэнта (пазначалася толькі, што крыніца інфармацыі была “паважанаю і блізкаю да сям’і Касцюшкі”). У лісце дадавалася: Юзаф “зусім не выжыў з розуму і не выехаў з краіны, а наадварот — гаспадарыў, ажаніўся і меў чатырох сыноў” [409]. Гэтае, цалкам легендарнае паведамленне, дапаўняла наступная інфармацыя. У 1835 годзе аўтар ліста прыбыў у вёску Каспераўку Тарашчанскага павета, блізу Цеціева (сучаснай Кіеўскай вобласці, Украіна), дзе пражыў некалькі месяцаў. Аднойчы на паляванні ён сустрэў вершніка, апранутага ў цёмную канфедэратку і ў гранатавай чамарцы і быў уражаны ягоным падабенствам з вядомым партрэтам Тадэвуша Касцюшкі, створаным М. Стаховічам [410]. А зблізу незнаёмец “меў яшчэ больш падабенства да нашага бессмяротнага правадыра як у рухах, так і з твару”. Калі невядомы наблізіўся, то саскочыў з каня і працягнуў руку для прывітання. Ён паведаміў: як толькі пачуў, што госць прыбыў з Кракава, дык адразу паспяшаўся насустрач, бо “жадаў даведацца пра апошнія навіны з месцаў, пра якія ўжо не аднойчы чуў у дзяцінстве ад свайго бацькі — брата светлай памяці Касцюшкі”.