Цалкам зразумела, што адно толькі знешняе падабенства не можа з’яўляцца пераканаўчым доказам роднасці з кіраўніком нацыянальна-вызваленчага паўстання. Тым больш што яшчэ пры жыцці Т. Касцюшкі сучаснікі знаходзілі пэўнае яго падабенства нават з імператарам Паўлам І [417]. А ў 1798 годзе былі разасланыя шматлікія партрэты генерала, якога прадпісвалася неадкладна арыштаваць пры спробе перасячы дзяржаўную мяжу [418]. У выніку неаднойчы здараліся казусы. Арыштаваны на пруска-аўстрыйскай граніцы невядомы купец, знешне падобны на Т. Касцюшку, быў пад узмоцненым эскортам дастаўлены ў Берлін. Праз некалькі тыдняў следчая камісія прызнала памылку памежнікаў. А ў мястэчку Баруны на Ашмяншчыне (Беларусь) пад падазрэнне патрапіў бедны селянін, надзіва падобны на генерала. Яго нават адвезлі ў Санкт-Пецярбург, дзе некалькі месяцаў трымалі пад арыштам. Потым вярнулі дамоў. Сярод аднавяскоўцаў ён ужо да смерці атрымаў мянушку “Начальнік Касцюшка” [419].
Нават праз колькі стагоддзяў калі-нікалі з’яўляюцца асобы, якія спрабуюць давесці пра сваяцтва з “Героем Двух Кантынентаў”. Таму амаль кожны даследчык жыцця і дзейнасці Т. Касцюшкі, як і Б. Ваховіч, сутыкаецца з “нашчадкамі” генерала. І мы таксама не сталі выключэннем.
У 2000 годзе цягнулася наша перапіска з жыхаром Сяміпалацінска (Казахстан) А.А. Болатавым. Ён прыводзіў сямейныя паданні, якія вяліся ад дзеда Іллі Касцюшкіна, родныя якога былі “сасланыя пасля паўстання ў Польшчы... з Валыні”. Незадоўга да смерці дзед быццам гаварыў дачцэ Аляксандры (Шандры): “Род у мяне знакаміты і прозвішча маё вядомае”.
А.А. Болатаў лічыў, што ягоны дзед першапаткова зваўся Касцюшкам, але ў ссылцы змяніў “небяспечнае” прозвішча. Маці (ці бабуляй) Іллі Касцюшкіна, на яго думку, магла быць “сястра Антаніны Касцюшкі, Аляксандра Аляксандраўна Касцюшка (№ 200), высланая ў Чыцінскую вобласць пасля польскага паўстання 1863 — 1864 гадоў”. Асаблівую надзею “ў справе высвятлення гістарычнай Праўды” свайго роду наш адрасат ускладаў на нейкія “сакрэтныя архівы ФСБ”, у якіх спадзяваўся адшукаць паперы, што “загубілі майго дзеда ў гады праўлення Сталіна”. Ліставанне з нашчадкам Іллі Касцюшкіна перарвалася гэтак жа нечакана, як і пачалося: адрасат не хаваў расчаравання ад таго, што намі не была прынятая напавер ягоная (не падмацаваная дакументальна) упэўненасць у сваяцтве з Тадэвушам Касцюшкам.
ЗАМЕСТ ЗАКАНЧЭННЯ
Гісторыя любой сям’і мае сапраўдную каштоўнасць. Занатаваная ў сямейных дакументах і паданнях, яна — найкарыснейшая крыніца выхавання.
У гэтым даследаванні намі быў коратка апісаны гістарычны шлях аднаго з найстаражытнейшых беларускіх родаў, які пакінуў глыбокі след у айчыннай гісторыі.
Слава і сусветная вядомасць да Касцюшкаў-Сяхновіцкіх прыйшла ў першую чаргу дзякуючы Тадэвушу Касцюшку. Аднак і шматлікія продкі генерала годна рэпрэзентавалі сваю радзіну ва ўсіх краях, дзе ім надаралася жыць і дзейнічаць. Касцюшкі-Сяхновіцкія змагаліся на палях бітваў, якіх было шмат у нашым мінулым, пры гэтым невядома ніводнага выпадку, калі б яны здрадзілі ці перайшлі на бок ворага. І хоць Касцюшкі не дасягнулі высокіх пасадаў, аднак свой шляхецкі гонар заўсёды неслі высока [420].
Многія з прадстаўнікоў гэтай сям’і вызначаліся мастацкімі талентамі. Касцюшкі будавалі храмы, рабілі ахвяраванні, клапаціліся пра сваіх падданых. І хоць прытрымліваліся маралі, прынятай у феадальныя часы, гэта сведчыць толькі пра тое, што заўсёды былі “дзецьмі свайго часу”.
Драматычныя падзеі канца ХVІІІ стагоддзя, якія прынеслі карэнныя змены ў палітычным і эканамічным развіцці свету, выхавалі генерала
Т. Касцюшку, якому было наканавана ўславіць у гісторыі сям’ю Касцюшкаў-Сяхновіцкіх і свой маленькі маёнтак Сяхновічы, змешчаны блізу Жабінкі.
1994-2005
Жабінка — Гародня — Жабінка
КРЫНІЦЫ
1. Гл. падрабязней: Емяльянчык У. Паланез для касінераў (З падзей паўстання 1794 г. пад кіраўніцтвам Т. Касцюшкі на Беларусі). — Мн., 1994. — С.36-138; Majewski W. Litwa 1794 działania wojenne kwecień — sierpień // Powstanie 1794 roku. Dzieje i tradycja. (Studia i szkice w dwustulecie) / Red. H. Szwankowska. — W-wa, 1996. — S.70-86; Powstanie kościszkowskie 1794. Dzieje militarne / Pod red. T. Rawskiego. — T.2. — W-wa, 1996. — S.26-103, 166-181, 223-235.
2. Herbst S. Działania dywizji Sierakowskiego // Z dziejów wojskowych powstania kościuszkowskiego 1794. — W-wa, 1983. — S.357-382.