Выбрать главу
Стогне вецер, вые дзіка, Хвалі пеняцца на шхерах. Ужо бачаць Вяль з Музыкам Бор стары, знаёмы бераг.
Яшчэ раз вяслом ударыць! Плыт ўразаецца ў пясок, Мачта хіліцца набок, Зьвесіў крыльлі мокры парус,
Пырскі мора на ім зьзяюць… Вяль Музыку так гаворыць: — Мы гасьцей з-за сіня мора Безь цябе тут прывітаем.
Хопіць ім сталоў-курганаў; Мёдам абнясем ліповым. Хай даруюць, калі п’яна З плеч пакоцяцца галовы
Або ў скоках пад нагамі Трэснуць панцыры іх, шлемы… Ты ж ідзі далей шляхамі, Дзе над Нёмнам вербы дрэмлюць,
Дзе шумяць прасторы жыта Ў залатым імглістым цьвеце. I што бачыў, раскажы ты, Перадай ўсім на жалейцы.
Разышліся. Вяль з братамі Ловіць мора сіні подых, А Музыка йдзе шляхамі На сустрэчу сонца ўсходу.
Вось ужо ў далінах тоне, Вось хаваецца за межы, Толькі ўсе жалейкі тоны Разьліваюцца ў бязьмежжы.
А тым часам у затоку Караблі ўсё прыбываюць, I на бераг на шырокі Цар з дружынай высядае.
Сам цар выступіў наперад, Кажа: — Гніцеся мне ў пояс! Сплёў густы для вас я нерат, Каб цягнуць да вадапою.
Лепей самі аддавайце Мне жалейку і Музыку, А то з вашых плеч на лапці Надзяру мяккога лыка.
I рагоча ўся дружына. Вяль гаворыць: — Што хваліцца! Паглядзім лепш, хто ў даліне Выстаіць ці ляжа ніцам…
— Што, няўжо на вас, на гэткіх, Маёй сілы будзе мала? — I ўсе разам — цар, і войска, I паслы — зарагаталі.
А пасьля пайшлі ўсе ў наступ Чорнай ненавіснай сілай. Вырваў Вяль дуб каранасты, Пояс патужыў Асілак,
Волат парасправіў глечы — I сустрэліся з навалай. Пачалі мясьці і секчы — Толькі рэха застагнала.
Быццам жнівам на іржышчы — Сноп на сноп — кладзецца сіла; Цэлы дзень грыміць ігрышча, Як стагі, растуць магілы.
Наступае вечар сіні, Сонца ў хвалях мора тае, Позна волатаў з дружынай Разьдзяліла ноч глухая.
Цар хутчэй уцёк за мора. Вяль прылёг каля кургана, Каб, як згаснуць толькі зоры, Зноў прачнуцца раным-рана.
Сьпіць зямля. Смугою ліпкай, Цёплым ценем сон ліецца, Толькі часам ціхай скрыпкай Заіграе сонны вецер.

Частка шостая

Ходзіць, нукае Араты, Конь, залёгшы, цягне шчыра; I сярэбрацца нарогі Ад пяску сырога, жвіру.
Часам сталь скрабне паліцу, Часам іскрай пырсьне крэмень… I хаваюцца пад дзёрнам Пікі, панцыры і шлемы,
Трупы царскіх слуг, ваякаў… Колькі Вяль з братамі выбіў! Колькі сіл варожых зьнішчыў! — Ну, раўней лажыся, скіба!
Зааром, забарануем, Сыпнем ядраны насевак, I запеняцца ўраджаі, Закалышуцца напевы…
Толькі дзень замітусіўся, Вяль, прачнуўшыся, гаворыць: — Што за дзіва? — дзе ні глянеш — Скібы чорныя, разоры:
I на захад, і на поўнач Без канца яны, бяз краю; Там, дзе бой кіпеў учора, Нават мейсца не пазнаеш…
Сонца залатой пагодай Дываны жытоў абмыла. Сеў Музыка каля броду, Пад бярозаю пахілай.
Думу думае маркотны: Ці жыве дзе Вяль з братамі? Можа, хмарай пералётнай Ці віхурамі-вятрамі
Мые косьці іх па нівах, На прасторах на шырокіх, Дзе ўсе песьні — шум прыліву, Гул прыліву, хваляў рокат.
Летучы з краёў заходніх, Воран, кружачы, гаворыць: — Ой, лягло нямала войска, Войска царскага з-за мора…
I ў раку ён нешта кінуў. Паглядзеў Музыка ў тоні: Зьзяе там красою дзіўнай Камень, выдзерты з кароны…
I вясёлкамі зазьзялі Воды сінія, здаецца, I зноў тоны заігралі Ў зачарованай жалейцы