Выбрать главу

Emaii begin rakonti komo Seguii destrukti-te suy vilaja. Generalem ta rakonti verem, bat chuyshu gro om kuraja e fabulalik fortitaa de suy gwerjen. Ta nami dushman kom doga, swina, papagay, sharka, ta kun bicha shwo om ley nokuraja, podlitaa, stupiditaa. Kun rare mahanatmitaa ta bu bashani om swa-ney selfa-ney merita, bat ta gro-laudi swa-ney amigas e rishtas.

- May brave bratason Kaimoroo, - ta krai, - ta kili-te sto-sitshi chou doga e morti-te tak kom un prakinda de mahan hero gai morti.

Oda:

- Gaula to boy kel nulves gwo bi in batala, ta bay kada darba de lanza kili-te tri stupide papagay. Me ridi-te al kan komo sey grose swinas lopi-te fon syao kinda kel fon nodavem hi janmog go. Li ataki-te lu pa gro-menga, sol dan ta lwo-te.

Pa kada minuta Emaii en-stan pa salta, virti mer e diki komo kada suy gwerjen batali-te. Malgree troisa, rakonta de Emaii klarisi toy tri kausa dank a kel Seguii he jiti. Un-nem, dushman apari-te bli vilaja pa un-e-haf wik pyu ranem kem li gei-te expekti. Dwa-nem, li bin mucho. Tri-nem, oni bu mog batali bay lanza e mer kontra banduk e kula.

- Ob li verem oli hi hev-te banduk? – Otako kwesti.

- Hampi oli, – Emaii jawabi. – Si li bu wud hev banduk, nu wud mog fai chu-ataka e bu wud lasi li agnisi stakatot.

Wen Emaii rakonti om salving de Eshu, om subarda-pasaja, oli fai respekta-ney kansa a Raterford.

Bat Raterford bu audi Emaii-ney worda. Duran ol suy rakonta ta fixi-nem kan un jen kel zai sidi bli agni e chabi swinamasu.

Pluma on kapa de bukoniwan e tatu on suy frenta gavahi ke ta es un de subshefas de Taranaki tribu. Suy plechas es kovren bay borya, in handa ta teni mer, bli pedas un lanza lagi. Kelke ves duran Emaii-ney rakonta ta fai kurte remarka, ta shwo pa maori librem, fasilem, pravem, kom vere maori. Bat fas de sey jen, noglate por tatu, bu es brun. It es blan, sam kom Raterford-ney.

Wen swina es chi-ney e oli en-stan fo go somni, blan-derma-ney maori lai a Raterford e bulautem shwo a ta pa inglish:

- Lai a may huta. Tri-ney-la leften geit. Toka

Raterford pasi nocha in huta de Otako. Pa savera, wen oli haishi somni, ta en-stan e go shuki habitilok de blan maori. Ti blan wan habiti na huta aspekti samem kom otre huta de vilaja. Raterford stopi bli zinsa.

- Zin ba, - koywan shwo pa pure inglish lingwa.

Raterford fa-inklini e zin. In haf-luma ta vidi un man kel sidi on senu, semblem yus afte en-jagi. Bli ta un gina somni, al pon bracha on dwa syao somni-she kinda. In huta ye sol un Europa-ney obyekta: gro-hao dwa-tuba-ney banduk pendi-she pa mur.

- En-sidi ba, Raterford, - masta de huta shwo.

Raterford ek-tremi al audi suy nam. Maoris nami ta Hwan-har-ney. Komo sey jen mog jan suy vere nam?

- Hu shwo-te a yu may nam? – ta kwesti.

- Yur amiga Jon Wotson, - blan maori jawabi. – Ta rakonti-te a me om yu oli. Me remembi suy worda e rekoni yu por yur gaotaa e rudish har.

- Jon Wotson! Yu vidi-te Jon Wotson? – Raterford krai.

- Ya, vidi-te. In pasi-ney yar nu kun Otako fai un gran safara a norda e pasi kelke dey in vilaja de shefa Rengadi. Wotson es beklosi-ney. Ot gwerjen gardi ta al dey e al nocha. Bat oni lasi me toki kun ta, bikos me es shefa e me jivi hir fon davem. Wotson rakonti a me, ke malgree garda ta fugi-te shi-un ves. Kada ves oni kapti ta in shulin e dukti bak. Ta bin nobridibile jen, ta bu mog-te rekonsili kun plen.

- Bin? Way yu shwo "bin"? – Raterford kwesti kun alarma. – Ob nau ta bu es yo?

- Oni he kili ta.

- Por kwo?

- Por ke ta kili-te suy masta, lao shefa Rengadi. Al nocha, pa kelke ora afte nuy toka. Ta rupti bakmur de suy huta e fugi snova, pa shi-dwa-ney ves. Oni merki ta wen ta es yo bli geit. Al sey taim Rengadi kontroli garda de vilaja. Ta vidi fuger e kun tri gwerjen lopi a ta. Jon Wotson graspi mer aus handa de un gwerjen e rupti kapal de shefa. Afte un momenta ta selfa es kili-ney bay lanza.

Raterford lasi lwo kapa. Ta en-sta mushkile e griva-ney. Povre Wotson! Also aus li, sit jen, bu sol Jek Mallon morti-te.

- Ob yu vidi-te yoshi koy otre marjen fon "Agnesa"? – ta kwesti kyetem afte longe silensa.

- Vidi-te.

- Den hu?

- Den Jefferson. Nu gasti-te she suy masta, shefa Wana. Jefferson he fa-pagale.

- Yus tak me dumi-te! – Raterford exklami.

- Karim Wana lubi ta gro, garwi por ta, diki ta a oli. Jefferson bu remembi nixa. Ta iven he delerni shwo. Me kwesti-te ta, komo ta sta, ob ta sinian om janmalanda, ob koywan ofensi ta. Bat ta sol fai sinsensu-ney suon. Duran ol dey ta lagi on senu, kwasi balka, e kan uupar. Ta defai stupor sol wen oni bringi fan. Ta chi mucho, gro-hungem. Wana mah-chi ta abundantem, e ta es tanto grose ke apena pasi tra huta-dwar...

- Ob yu bu miti-te Jon Smit e Tompson? – Raterford kwesti. – Kwo he eventi a li?

- Non, me bu he miti li. Li es oda kili-ney, oda in plen she Seguii. Seguii ya he ruini ti li jivi na vilaja.

Ti somni on senu na gina ofni okos e en-examini Raterford.

- Es may molya, Otako-ney docha, - blan savaja shwo. – Ela samaji nul worda pa inglish. May kinda kresi kom vere maori, li bu farki fon otre hir-ney kinda. Sol derma es idyen pyu klare.

- E yu, hu es yu? – Raterford kwesti.

- Me nami Jeims Mor, - blan savaja jawabi. – Me es fugi-ney Ostralia-ney katorga-jen.

Ta kan Raterford-ney fas atentem, dabe vidi komo sey konfesa impresi Raterford. Bat fas de Raterford bu shanji. Dan fugi-ney katorga-jen kontinu:

- Me bin inglish texer. Nu gun bay handa, kadawan in swa-ney dom. Nuy gunsa manteni nu, obwol nu es muy povre. Bat komersa-jen bildi un kapra-fabrika. Oni stavi mashina in sey fabrika. Fabrika-ney kapra kosti pa dwa ves pyu chipe kem nuy-la. Also nulwan kupi nuy kapra pyu. Ye nixa fo chi. May docha morti por hunga. Dan nu to oli texer jami tuhun, pa menga go a fabrika e rupti oli damni-ney mashina. Oni aresti nu e sendi a Ostralia fo katorga. Duran tri yar me porti kao e pavimenti Ostralia kamina. Pa fin me suksesi fugi, me ahfi-go a Port-Jekson. Dar me zin marjen-tim de un ship. Nuy ship visiti Nyu-Siland e fai anka hir, bli sey sahil, in Kuk martanga, dabe pren nosolte akwa e raubi savajas. Duran ke nu fai anka, me kwereli kun un marjen kel es podle e karke jen. Ta jan may sekret. Ta irifi om me, go a kapitan e shwo a ta ke me es fugi-ney katorga-jen. Kapitan deklari ke al returni a Ostralia ta ve handi me a polis. Dan me fugi fon ship e lai a sey vilaja. Otako resivi me muy karimem. Me jvi hir yo duran ot yar, e sey yar es zuy felise in may jiva. Me bu ve departi fon hir, iven si oni wadi a me komplete pardona. Me heni Ingland.

- E komo yu bikam-te shefa, Jeims Mor?

- Me he fa-distinti in mucho batala. Otako gro-lubi me. Sin may konsila ta bu zwo nixa. Me es kwasi prime minista hir. Me dukti ol politika e ol komersa de tribu, me fai aliansa e deklari gwer. Bat me es salam-ney jen, me preferi salam, bu gwer. Dank a aliansa kun nuy visin ke me he fai, Taranaki tribu es nau zuy forte tribu pa ol sahil de Kuk martanga. Si Seguii wud yok, nu wud bi zuy mahtaful in ol isla. Bat kontra banduk de Seguii nu mog zwo nixa.

- Shwo ba, Jeims Mor, fon wo Seguii pai-te banduk?

- Inglish rega doni-te li a ta.

- Inglish rega! Ob inglish rega visiti-te Nyu-Siland?

- Non. Bat Seguii bin in Ingland e prisenti-te swa a inglish rega.

- Wen?

- Ta returni-te sol un-e-haf yar bak. Ob yu bu he audi om se? Dan yu bin ya in plen yo.

- Me audi se pa un-ney ves! – Raterford exklami.

- Sirke sit yar bak Seguii es sobreshefa de un syao tribu pa esta-ney sahil de nuy isla. Kapitan de koy komersa-ship transporti ta a Ingland. Dar oni resivi ta kom gaurawe ofisiala. Un-e-haf yar bak un inglish gwership pon ta snova on sahil de Nyu-Siland tuhun kun dwa mil banduk.

"Un inglish gwership lai-te ahir! It wud mog-te sundi me a janmalanda, e me jan-te nixa om se", Raterford dumi kun karwitaa. Bat ta bu shwo sey duma lautem, bikos Jeims Mor es patriota de Nyu-Siland, tu konfidi a ta den plan de fuga wud bi danja-ney. Inplas to Raterford kwesti: