"Адкуль ён мог ведаць усё наперад? - падзівіўся ў думках князь. Ён ужо неаднойчы збіраўся да камісара па параду, але не мог пераадолець мяжу, якую ўзвёў у сваіх думках і сэрцы да новай улады. - І дзе цяпер шукаць свайго права, сваёй праўды? Карона і царства далёка. Зямлю, быццам нічыйную, дзеляць, рабуюць і свае, і чужынцы. " - думкі ні-чога не падказвалі, і князь рашыўся, хутка пакінуў бібліятэку і загадаў сядлаць каня.
Неўзабаве ўязная брама была адчыненая, пад рыпенне таўсцеразных ланцугоў апускаўся пад’ёмны мост. Князь толькі ад’ехаўся крыху ад замчышча, як убачыў, што камісар ужо скача на кані яму насустрач.
- Я спадзяюся, вы прадставіце мяне князёўне? - заміж прывітання пацікавіўся камісар.
- Не час мне таіцца прад вамі. Якраз пра гэта я меўся гаварыць з вамі, калі ўбачыў вас з акна. Мяркую, што нам лепш будзе перамовіцца ў замку.
- Рады, калі буду мець гонар саслужыць вам добрую службу, князь! -весела азваўся камісар. - Я гэтымі днямі быў у ад’ездзе і пакуль што не ведаю ўсіх апошніх навінаў.
- Не веру ў тое! - шчыра выгукнуў князь. - Вы ўсё ведаеце загадзя!
- Князь, вы робіце мне гонар, але перабольшваеце мае здольнасці! -насмешліва азваўся камісар, перапыняючы тым размову.
Мужчыны павярнулі коней да замчышча.
Ехалі моўчкі, стрэмя ў стрэмя, не спяшаючыся, як бы прымерваючыся адзін да другога. Цемнавокі, чорнабароды камісар, нягледзячы на моцныя цягліцы, што выпіналіся нават скрозь тоўстую апратку, здаваўся худар-лявым, гнуткім. Прыроджаная жвавасць, якую, ён імкнуўся стрымліваць, выдавала, што чалавек яшчэ не дасягнуў веку Хрыста. Князь адчуваў, што некаторая паблажлівасць у спалучэнні з вытанчаным выхаваннем нішто іншае, як шчыт, за якім знаходзіцца жывая, чулая душа. Не зважаючы на нечаканы парыў сімпатыі, ён памятаў, што побач з ім вораг.
Белагаловы, белавусы, з выцвілымі блакітнымі вачыма князь не ве-даў, што нечым нагадваў свайму спадарожніку рыцарскага праставатага героя з бабуліных казак. Шырокагруды, схуднелы, ён хоць і памаладзеў ад трывог за апошнім падзеямі, усё ж такі выглядаў чалавекам добра сталага веку. Болей ад таго, князь не мог здагадвацца, што камісару, які яшчэ ў маленстве страціў свайго бацьку, у душы было прыемна апе-кавацца ім. А, магчыма, яшчэ і таму, што адчуваў нерастрачаную сілу бацькоўства князя.
- Не ведаю чаму, але мне падабаецца ваш замак, - ціха мовіў камісар, калі на шляху ў бібліятэку яны міналі галерэю старажытнай зброі былых уладальнікаў гэтых мясцінаў.
- Замак, няхай і не ў такім выглядзе, але стаяў тут яшчэ ў паганскія часы. Таму і зброя тут ад дзіды, лука, драўлянага шчыта, мяча, кінжала, шаблі, панцыра, шлема да сучаснае з выкарыстаннем пораху. А сам замак проста лагічнае завяршэнне кургана, на якім стаіць, - адказаў князь. - А вы б хацелі жыць у такім замку? - нечакана пацікавіўся ён.
- Для гэтага трэба нарадзіцца свіслоцкім князем, а я ўсяго толькі збяднелы дваранін, які вырваўся сюды, каб не зайздросціць багатым, -камісар усміхнуўся сам сабе. - Але, здаецца мне, што з вамі я не пазбегну гэтага пачуцця
- Нам абодвум яно не пагражае, - адказаў князь, расчыняючы дзверы ў спальню.
- Князёўна! - ахнуў камісар. Ён з недаверам перавёў погляд з партрэта на князя. - Як мне вас разумець, князь? Вы казалі, што не бачылі дачку з трохгадовага ўзросту! Адкуль тады ейны партрэт у вас?
- Спыніцеся, інакш… - князь замаўчаў, каб стрымаць гнеў, які выклікаў у яго напор і недавер камісара. - Вы заўсёды гэтак спяшаецеся з высновамі?
- Прашу прабачыць маё гарачае здзіўленне! Але што я павінен думаць, калі мне кажуць адно, а бачу іншае? Не верыць сваім вачам? - у вачах камісара было шчырае недаўменне.
- Што ж… Ёсць тут вашая праўда… Ведаеце, гэта партрэт княгіні, маёй жонкі, маці Даруты.
- Яшчэ раз прашу прабачэння, князь! - камісар павярнуўся да партрэта. - Неверагоднае падабенства! На маім месцы ніхто б не сумняваўся, калі б аднойчы пабачыў вашую дачку, - ён не мог адвесці вачэй ад жоночай выявы на карціне. - Незвычайнай прыгажосці жанчына! І гэтыя зіхоткія зялёныя вочы! Іх можна параўнаць адзіна са смарагдамі на… - камісар разгублена замаўчаў, прыгадваючы вянчанне на царства Аляксея Міхайлавіча і чатыры смарагды на верхняй частцы шапкі Манамаха перад сваімі вачамі. Ён не хацеў выказваць князю сваю блізкасць да цара.
Князь, утрапёна пазіраючы на партрэт, маўчаў таксама. Здавалася, ён і не слухаў камісара.
- Адметнае хараство немагчыма зблытаць. Хто б мог падумаць, - ціхенька, каб схаваць разгубленасць, закончыў камісар сваю думку.
- Цяпер, маю спадзяванне, вы разумееце, чаму я гэтак упэўнены, што Дарута мая дачка, - нечакана зычна азваўся князь.