- Жыў надзеяй дачакацца, знайсці, вярнуць маю жонку і дзіця.
- Дачку вярнулі, можна радавацца.
- Каб жа! - князь ажно скрыгатнуў зубамі.
- Ды кажыце, нарэшце, што надарылася тут! Яна жывая?
- Не магу сказаць…
- Ды што ў вас тут такое? Чаму? Яе сапраўды няма ў замку?
- Раман, я магу быць з вамі абсалютна шчырым?
- Спадзяюся, што вы ў любым выпадку не здольны хлусіць, хіба што з нагоды якой ваеннай хітрасці.
- Вось-вось, ваеннай хітрасці… - паўтарыў за камісарам князь. - Вы таксама памятаеце, што мы з вамі ўсё-ткі ворагі. Але я не да ворага, да чалавека хачу звярнуцца, чалавека, якому інстынктыўна давяраю. Ці магу я пакласціся на вашае слова гонару, што дапаможаце мне вызваліць дач-ку з логава злачынцы, які хаваецца пад чужым імем, бо, пэўна ж, робіць нешта прыкрае тут?
- Вы хочаце сказаць, што князёўна яшчэ ў маёнтку? - шчыра здзівіўся Раман.
- Так, гэты злодзей парушае ўсе ягоныя абяцанкі і чалавечыя абавязкі! Болей ад таго, ён не дазваляе мне нават пабачыцца з дачкой. Ён сцвярджае, што Дарута не жадае вяртацца ў замак, дзе ёй было непараўнальна горш, чым у яго. Раман, мне страшна! Упершыню ў жыцці мне страшна! Баюся, што ён можа вывезці адсюль маю Даруту і я болей ніколі яе не ўбачу. Мае людзі пільнуюць усе дарогі селішча, плыні Бярэзіны і Свіслачы, але ж гэта па адным-два чалавекі. Што яны ў такім выпадку могуць зрабіць атраду ягонай чэлядзі? Ісці на маёнтак з дружынай? Пакладзе маю дружыну вашае войска, і ўсё тут. Добра яшчэ, што да мяне не дабраліся. Малю вас, дапамажыце мне вызваліць дачку!
Раман асцярожна падышоў і крануўся пляча князя, які быў амаль што ў забыцці ад намаляваных ім страхоццяў.
- Даю слова гонару, што зраблю ўсё магчымае, каб вашая дачка апынулася з вамі. І… князь Баляслаў. Я разумею ваш стан, але не маю права адкладаць паведамленне нашага кіраўніцтва. Будзьце мужным. Атрыманы загад прапанаваць вам здачу вашай крэпасці. У такім разе вам абяцаюць магчымасць застацца тут. Пад кантролем. Зброя павінна быць здадзеная. Дружыну давядзецца распусціць. Дазваляецца пакінуць толькі слуг. На адказ вам даецца тры дні. Калі вы адмовіцеся, праз некалькі дзён крэпасць будзе ўзятая штурмам. Гэта ўсё, і нават болей за тое, што мне даручана перадаць вам.
"Так. Князь не толькі не страціў ваенную выправу, але і дух ваяра… -абрадваўся Раман, назіраючы за тым, як чырванню ўспыхнуў твар князя, нават выцвілыя вочы пацямнелі ад гневу, а шырокія далоні калісьці мо-цных рук сцяліся ў напружаныя кулакі. Камісар быў упэўнены, што князь з рэштай былой дружыны не здольны абараніць замак. Які ў тым сэнс, каб пакласці свае жыцці на абарону гэтых рамантычных, але дзікаватых муроў? Супраць войска яму не выстаяць і падмогі чакаць няма адкуль. Ягоных ганцоў да Януша Радзівіла мы перахапілі. А вось з гісторыяй князёўны трэба тэрмінова разбірацца…"
Князя навіна не столькі агаломшыла, колькі ажывіла. У яго абліччы з’явілася нават нешта хіжае. Пошук якога выйсця напружыў разам з думкамі і ўсю ягоную істоту. Ён ведаў, што безвыходнае становішча патрабуе неардынарнага выйсця, якое часам утвараецца і само па сабе, галоўнае - быць пільным, ні на хвілю не выпускаць з-пад сваёй увагі ўсе трыста шэсцьдзесят градусаў прасторы і трыста шэсцьдзясят секунд кожнай гадзіны.
- Бачу, што нават такая навіна не здольная зламаць ваш характар, да-рагі князь. А мяне вашая навіна пра Даруту вельмі ўзрушыла. Раскажыце, калі ласка, усё, што ведаеце. Што тады адбылося ў маёнтку пасля таго, як раз’ехаліся госці?
- Я так перажываў за маю непрытомную, цудам з’яўленую дачку, што быў горшы ад дурня. Мяне папросту выправадзілі з маёнтку. Наступнай раніцай я не мог дачакацца ад гэтага злодзея абяцанай весткі пра стан Даруты і паехаў да яго. Граф неахвотна сустрэў мяне і адразу паведаміў, што нельга турбаваць князёўну. Гэта пацвердзіў і ягоны лекар. Я кленчыў адно зірнуць на яе, хаця б здаля, абяцаючы не вымавіць ні слова. Граф быў загнаны ў кут маім наступам, але хутка знайшоў выйсце ў тым, што ні адзін бацька не можа адказваць за свае паводзіны ў такіх абставінах. Скажу шчыра. Мне да гэтага далі знаць, што на раніцу Дарута ўжо ачуняла, таму я не верыў графу, што і выказаў яму. Граф імгненна выкарыстаў маю памылку і сказаў, што калі б на ім не ляжаў абавязак гонару вярнуць мне маю дачку здаровай, ён бы зараз выклікаў мяне на дуэль. Я ў сваю чаргу запэўніў, што прымаю выклік і ў такой форме. Паколькі ён лічыць закранутым свой гонар, прапанаваў вызначыць умовы паядынку. Граф з радасцю пагадзіўся на гэта і сказаў, што болей не затрымлівае мяне. Я катэгарычна адмовіўся пакідаць маёнтак без князёўны і прапанаваў гра-фу ў якасці падарунка за клопат аб маёй дачцэ жаночыя ўпрыгожванні нашага роду. Паверце, за гэтыя каштоўнасці я мог вярнуць сабе ўсе ўладанні графа, якія ў свой час вымушаны быў прадаць. Зараз я шкадую, што раней мне такое не прыходзіла на розум. Тое, што адбылося далей, упэўніла мяне ў крывадушшы гэтага чалавека. Ён відавочна ўзрадаваўся каштоўнасцям і нават ухваліў іх, маўляў, гэтакі падарунак можна было б раздзяліць на ўсіх каралёў Еўропы. Скажу шчыра, я ніколі не ацэньваў іх як каштоўнасці. Для мяне яны былі знакам несупыннасці майго роду. І, вядома, я рашыўся на такі крок у крайнім выпадку. Граф, нібы дзіця свае цацкі, перабіраў дыяманты, цешыўся залатымі карункамі ўпрыгожванняў. Ён нават забыўся на мяне. Я нагадаў яму пра сваё жаданне забраць дачку. Граф зніякавеў ад гэтага, але выклікаў слугу і загадаў прывесці князёўну. Не паспеў слуга выйсці з пакоя, як у графа надарылася істэрыка. Не буду апавядаць вам тое. Калі чалавек не валодае сабой, дык хто ім тады валодае? Скончылася ўсё тым, што ён кінуў мне ў твар мае каштоўнасці і загадаў слугам, якія збегліся на крыкі, выправіць мяне і не пускаць болей у маёнтак. Мяне проста выгналі прэч. - князь з надзеяй зазірнуў у вочы Раману. - Скажыце, што б вы рабілі ў такіх абставінах?