- А гэта вам вырашаць, дарагі… - Дарута ледзь не сказала "чорны камісар", як пачула мімаходзь мянушку Рамана ад некага з тутэйшай дворні.
- Дарагі? Дарута! Вы робіце поспехі! - Раман не мог стрымаць смех, здагадваючыся, што дзяўчына збіралася сказаць нешта зусім недаспадоб-нае яму.
Дарута, каб не паказаць разгубленасць, бессаромна задзіраючы цяжкую, спадніцу, стрымгалоў пусцілася ўніз па небяспечна высокіх напаўсцёртых прыступках.
На двары яе сустрэў князь, які паведаміў, што паслаў сваіх людзей насустрач нейкай бяглянцы, якая скача ад маскавітаў у крэпасць.
- Падобна, што гэта цыганка, - паведаміў князь. - Але, можа, хто з лясных пераапрануўся. Мы рыхтавалі напад на маёнтак, каб вызваліць вас, дачка. Частка людзей ужо тут. Астатнія з Войцехам будуць сёння прабірацца да нас.
- Войцех?! - Дарута разгубілася. Яна не разумела, як магла забыцца на сябра пасля ўсяго, што яны перажылі разам! - Белазор! - гукнула яна ў адчаі каня, які і так стаяў побач.
- Дачка! Спыніся! Без цябе… - князь замоўк, бо Дарута ўжо мінала браму замчышча. - Без яе не жыў і з ёй наўрад ці выжыву! - у роспачы прамовіў ён Раману, які апынуўся побач.
У гэты момант зноў пачуўся стрэл. Цяпер ён быў ужо значна бліжэй.
- Каня! - Раман, як ашалелы, сам кінуўся да першага асядланага каня, які трапіўся яму на вочы.
На другім баку моста праз Свіслач ішла сапраўдная бойка. Людзі князя на скаку ўтварылі праход, каб прапусціць цыганку, якую ўжо амаль што дагналі рэйтары. І тут бліжэйшы з рэйтараў навёў свой доўгі пісталет на цыганку. Адлегласць паміж ім і жанчынай не пакідала шанцаў бяглянцы. І ў гэты момант Раман убачыў Даруту, якая выскачыла на Белазоры з задніх радоў ва ўтвораны праход. У руках дзяўчыны нешта бліснула, і пісталет рэйтара ўпаў долу. Тое, што адбылося далей, Раман не мог зразумець. Цыганка павярнула свайго каня на пераследнікаў. Яе доўгія раскалмачаныя бліскучыя валасы здаваліся хмарай, з якой павінны біць маланкі. Маланак не было. Наадварот, яна раптам няўклюдна саскочыла з каня і ўпала на зямлю. Яе тут жа абкружылі царскія вершнікі. Дарута з людзьмі князя ўрэзаліся ў царскі атрад. У паветры замільгалі шаблі.
- Дарогу! - штомоцы закрычаў Раман. - Дарогу цару!
На нейкі момант усталявалася цішыня. Людзі азіраліся, шукаючы вачыма цара. Раман і сам не мог зразумець, чаму раптам прыплёў цара, але смела накіраваў каня да рэйтараў. - Дзе справядлівасць, там і цар, -дадаў ён, каб неяк патлумачыць сваю заяву.
Зблізу Дарута не сумнявалася, што бачыць перад сабой цыганку. Маладую, рухавую, як агонь, што несупынна калыхаецца ў вогнішчы, заміраючы на няўлоўнае імгненне часу, сапраўдную цыганку. Дарута расчаравана ўздыхнула. Ёй не было ніякай справы да гэтай цыганкі.
Вайскоўцы пазналі камісара і расступіліся.
- Во-во, якраз цару нашкодзіць хацела гэтая погань цыганская! - азваўся нехта з маскавітаў.
- Жанчына, што ты рабіла з таго, што можа зашкодзіць цару нашаму? - з пагрозай у голасе запытаўся Раман.
- Нічога.
- Адказвай шчыра, інакш цябе чакае смерць.
- Маці захварэла. Шукала зёлкі ёй. А яны… - цыганка азірнулася на сваіх пераследнікаў. - Яны што каршукі наляцелі.
- Што благога зрабіла гэтая жанчына тым, што збірала зёлкі для сваёй маці? - звярнуўся Раман да вайскоўцаў.
- А ты запытайся ў яе, як яна тыя зёлкі менавала, і ўсё зразумееш.
- Жанчына, як ты менавала тыя зёлкі, што збірала тут?
- Царскім зеллем.
- Зелле для цара?
- У нас яго называюць казліннікам смярдзючым.
- Чулі! Чулі! - загулі маскавіты. - Мала таго, што хоча атруціць цара, дык яшчэ і абражае яго!
- Жанчына, каго ты назвала смярдзючым казліннікам? - запытаўся Раман.
- Не каго, а што! Гэтак зёлку называюць, бо яна цар сярод раслін.
- Смярдзючы казліннік - цар! Калесаваць яе за… - ажно задыхнуўся ад злосці нечы сіплы голас.
- Жанчына, калі твая расліна мае такую нядобрую назву, трэба разумець, што яна ні ў якім разе не можа суадносіцца з царом нават у раслінным царстве, - павучальна пачаў Раман.
- Ну гляньце вы! Што ў гэтай траве такога, што вы прычапіліся да мяне? - цыганка развязала рог спадніцы, адкуль дастала пучок каранёў і некалькі тоўстых сцяблінаў з засохлымі ружовымі кветкамі накшталт кветак бобу.
- Ваўчуга! Гэта ваўчуга! - падала голас Дарута.
- Яшчэ адна! - узвіўся да віскату нечы голас.
- Якія допыты! Усё і так зразумела! - падтрымаў нехта з рэйтараў.
- Бач ты! Прыбралася як царыца, дык і цара абражаць можна?! Што стаім?! Вязаць іх! - пасыпаліся воклічы з усіх бакоў.
Атрад маскавітаў заварушыўся. Княжыя людзі, якія ўжо збіраліся ад‘ехаць разам з Дарутай, агалілі свае шаблі.