- Вось гэты нож, князь, - у руцэ Бэнга раптоўна з’явіўся невялікі клі-нок з каляровым рогавым дзяржальнам. - Ён з конскім рогам. Гэты рог здольны зрабіць любую ваду, нават атручаную самім змеем, жывой. Калі ў цябе застаецца яшчэ крыху цярпення, каб даслухаць мяне, князь, гэты нож сёння будзе тваім. Ён мяняе гаспадара свайго толькі тады, калі яго дабраахвотна даруюць і заўсёды вяртаецца да гаспадара, калі згублены, або скрадзены. Але таму, з кім вернецца гэты нож, трэба выказаць самую вялікую павагу, на якую толькі здольны, іначай…
- Кажы, - перапыніў Бэнга князь, які пачаў здагадвацца, што за чалавека, які баіцца агню, не хоча есці, а самога палохаюцца конь і сабака, ён бачыць перад сабой.
- Вядома, што лепш за ўсё было б, каб мая нявеста сама прыручыла аднарога і ён, натуральна, служыў бы ёй. Таму пасля пахавання старога я нават не наведаў свой табар, а адразу пайшоў да яе. Яна згадзілася, і мы прыехалі сюды.
- Дзе яна? Ты згубіў яе ў пушчы?
- Князь! Яна аказалася жанчынай! Больш таго. За намі ўпотай ішлі яе супляменнікі. Яны вырашылі, што я падстроіў усё гэта, і забілі мяне. Нават не пахавалі. Маю вялікую просьбу да цябе, князь! Калі развіднее, прайдзі крыху ў тым напрамку, у якім я пайду зараз. Там ты знойдзеш мае косці і свайго каня. Не пашкадуй тваёй скураной торбы для маіх касцей. Збяры іх і ўбачыш пад імі нож, які я паказаў табе. Ён твой цяпер. Пахавай мае косці, прывядзі на магілу мой табар і святара, каб адпелі мяне. А каб ніхто не падумаў, што мяне забіў ты, я скажу табе такое, што ведаем толькі я і мая дачка Ружаніца. Ружаніца гэта пацвердзіць. Бывай, князь! Куды б ні трапіла мая душа, яна будзе маліцца за цябе, калі выканаеш маю просьбу.
Бэнг ціха, але так, каб пачуў князь, прашаптаў два патаемныя словы і знік у гушчары…
- І што далей? - запыталася Дарута, калі Зара замоўкла.
- Князь усё так і зрабіў, як прасіў баро Бэнг.
- У мяне зараз той самы нож? - крыху раскосыя вочы Даруты акруглелі ад захаплення. - Нож старога, нож Бэнга, нож князя? - удакладніла дзяўчынка.
- Чула нават, што роўна такім рогам валодала Лізавета Першая, ангельская каралева.
- Зара, а якія патаемныя словы шапнуў Бэнг таму князю?
- Магу сказаць, бо гэта ўжо не таямніца, хаця тады ніхто ў табары нават не здагадваўся пра яе. У жаночым жыцці, Дарута, шмат таямніц, якімі яны не дзеляцца ні з кім да пары, а тое і забіраюць з сабой у магілу. "Ружаніца цяжарная" - былі тыя два словы.
У Даруты ажно круцілася ў галаве ад ведаў, што шчодра сыпаліся на яе ў той дзень. Яна хацела яшчэ распытаць цыганку пра многае, але тая змоўніцкі прыклала палец да вуснаў.
Зара навучыла дзяўчынку трапна кідаць нож. Дарута кідала нож з левай рукі, але гэта не замінала ёй. Яна магла трапна зрэзаць ім шышку на вершаліне сасны. І не прамахнулася нават у ястраба, які на яе вачах ледзь не ўчапіўся сваімі кіпцюрамі ў лясную галубку. Пасля яна плакала над скалечаным ястрабам, ужо шкадуючы яго. Зара параіла вылечыць птушку. З дапамогай зёлак, якімі Дарута лекавала птушку, ястраб загаілася крыло і ён суправаджаў іх, часам адлятаючы па сваіх птушыных справах. Цяпер Дарута не толькі не ратавала ад яго галубоў але іншым разам і ласавалася птушкай, засмажанай маці або Зарай са здабычы, ахвяраванай ім ястрабам Рабі.
Калі шляхі вандроўнікаў скрыжоўваліся са знаёмым ці родным табарам Зары, дзяўчынка з радасцю вучылася ездзіць верхам на кані. Яшчэ Зара паказала Даруце кропку на шыі, якую варта прыціснуць, каб чалавек заснуў. Дарута ад-разу паспрабавала выпрабаваць гэтую кропку на сабе, але прага да жыцця, з якога націснутая кропка выкідвала яе нібыта ляльку, не дазваляла змірыцца з падобным здзекам над сабой.
Аднойчы Марухна паказала Зары свой скарб - дзівосную рамонкавую хус-ту. Зара доўга разглядала яе, пасля ласкава правяла па хусце рукой, нібыта сустрэлася з даўняй знаёмай і асцярожна аддала Марухне. Яны аб нечым ціхенька гаварылі цэлы вечар. Дарута так і заснула пад іхні шэпт. На раніцу Зара знікла. Болей яны не бачылі яе і нават нічога пра яе не чулі. Дарута яшчэ доўга сумавала па Зары, бо Марухна, занятая працай, зазвычай пакідала яе на догляд і клопат цыганкі.
Напэўна, маці дужа давярала Зары…
…"Не маці…" - скаланулася Дарута ад непараўнальна вялікай пустэчы, якая раптоўна ўтварылася ў ейным жыцці. Затрэсліся плечы, перахапіла дыханне. Дарута падняла вочы, шукаючы падказкі неба. Бліскучыя гронкі арабіны над ейнай галавой здаваліся чырвонымі ў касых промнях вечаровага сонца. Абкружаная старымі ляснымі дрэвамі, арабіна знайшла выйсце да святла, выбавілася з цемры і нават песціць ужо свае ягады. Дарута не адчула ні гарачыні слёз, ні дравяністага смаку здобраных імі зялёных арабінавых ягад.