– Bone komprenu – ili kutime diris al kampulo babilema – la centra stacidomo de la ĉefurbo tial staras tie, kie ĝi staras, ĉar oni konstruis ĝin ĝuste tiuloke por esti proksime al nia banko . Pro la granda trafiko.
La semo falis kaj la famo kreskis.
* * *
– Terure malfrue! – akceptis la edzineto Gabrielon dum la vespero post la labordebuto. – Vi eĉ ne havis monon por manĝi iom.
– Estu trankvila. Tagmeze ni ricevis teon kaj kolbason. Senpage!
– Kiel afable!
– Afable, sed ne tre... Ĉar sinjoro Flav suferas pro persekutmanio.
– Mi ne komprenas. Tial li donus ekstran manĝon?
– Jes. Li volas, ke la banko sorbu nian vivon: ke li konstante vidu kaj aŭdu nin. Nur pro la konstrua krizo li ne establas konstantan loĝejon al ni en la banko. Iaspecan monaĥejon por kontoristoj kun devo de silento. Sekretoj, vi komprenas... li ne volas, ke ni disportu ilin... Tial li aĉetas nian favoron kaj ankaŭ nian tempon per kolbaso.
– Sekretoj?
– Nur komercaj. Pri ili parolu al neniu! Eĉ ne al mi! Pripensu, ke per babilemo vi riskus mian salajron kun la kolbasporcio kaj tiujn de la ceteraj dudek ĉifonuloj.
– Mi komprenas nenion...
– Nu, ke vi komprenu: Imagu, ke vi estas kampulino. Vi havas etan terpecon kaj vi volas havi prunton baze de tiu. Vi deziras hipotekon. Vi venas al la fama Banko Flav . Enirante la domon vi tuj rimarkas, ke ĝi ampleksas nur unu etaĝon.
– Sed tio ne estas danĝera sekreto!
– Danĝero? La dubo estas la patrino de la danĝeroj. Tio estas malnova tezo. Nu, vi sonorigas, kiel marmortabuleto indikas, kiun vi ĝuste silabumis; vin akceptas kontoristino. En la vestiblo – ne tre granda – vi gapas por momento: “Mia Dio, kiom da pordoj!”, ĉar tio estas nekutima al viaj okuloj. Ili kutimiĝis al malpli altaj pordetoj de porkejoj...
– Vi estas impertinenta...
– Mi diris, ke vi estas nun kampulino. Nu, vi rigardas al la plej larĝa pordo, sur kiu estas tabulo: kaskontoro. Tiu pordo estas vere miriga.
– Kiel pordo povas esti tiel miriga. Ĉu antikva?
– Ne, sed ĝi efektive gvidas al la kasĉambro.
– Mi ne komprenas...
– Ĉar vi estas kampulino – hm! malsperta. La apuda pordo ekzemple indikas: kirasdeponejo. Tiu pordo fermas koridoron gvidantan rekte al la privata kuirejo de la bankiero.
– Vi babilas...
– Sed estas tiel! Malantaŭ la pordo de la indikita prokuristo sidas sendenta maljunulo, kiu tuttage stampas leterojn kaj maĉas, kraĉas tabakon. La banko havas absolutan mondorekordon en korespondado. Imponaj leteroj! La konsilejo estas laborĉambro de ekonomiaj ŝiprompitoj, mensmalfortuloj kaj friponoj. Tie sidas mi. Mi ne scias, al kiu kategorio mi apartenas. Sed eĉ pli interesa estas la pordo: Ĉefsekretario. Tiu ĉi pordo nome konservas grandajn sekretojn. Ĝi gvidas rekte en la necesejon... Vi ridegas...
– Vi mensogas amuze. Mi ja povus malfermi la pordon, mi eble volus paroli kun la sekretario kaj tiel mi venus en la sekretejon. Kaj la tuta blufo estus senmaskigita.
– Stulta kampulino! Vi povas malfermi nenion. Oni konstante akompanas vin, ĝis vi forlasas la bankon. Vi povus veni al la sekretejo nur el la interna ĉambro, kion vi ne kuraĝas. Se vi tamen kuraĝus, vi povus reiri nur tra la sama pordo, t.e. al la interna ĉambro. La alia pordo, sur kiu estas la indiko, estas konstante ŝlosita.
– Aĉa trompo! – erupciis el la juna virino.
Ŝia revkastelo pri certa kaj honesta ekzisto subite kolapsis.
– Trompo? Flav nur perdis la mezuron. Li iomete troigas. Li ne alte taksas sian publikon. Sed cetere li varbas klientojn laŭ kutima recepto. Per ŝajnigo, grandaj vortoj. Nesuperebla kvalito! Miraklaj prezoj! Li ŝajnigas havi grandan bankon, sed aliflanke li laboras nur por sia procentparto, kiun li klopodas plialtigi. Falsaj tabuloj? Nia tuta vivo konsistas el tiaj. Ni konstante havas antaŭ ni la tabulon: Ne mortigu! kaj ricevas medalon por amasmurdoj en la milito. Kaj tiel plu!
– Vi estas laca kaj amara!
– Ne tro, sed mi ne plu volas paradi per idealismo. Se sinjoro Flav ne faros ion rekte abomenan, la sekretaj pordoj ne interesos min. Sed mi provos defendi mian normalan labortagon kontraŭ la kolbasporcioj. Dektri horoj – iom tro longa labortago!
– Ho, kiel malfrue estas! Vi ne havos tempon por dormi!
* * *
Dum la unua semajno Gabrielo laboris sola en ĉambreto. Malgraŭ ĉiu kontraŭstaro li vendis sian tagmezan paŭzon por la viandpecoj. Sinjoro Flav sciis la manieron, kiel certigi la tagmezajn horojn por la banko. Por la vesperoj li havis alian metodon. Kiam oni komencis streĉi siajn membrojn por fini la tagon, Flav senbrue envenis en la plej grandan ĉambron, kie oni komencis pritrakti la okazintaĵojn de la tago. Li envenis kaj komencis mallaŭtan, amikan diskuton kun iu elektito, kiu sentis sin flatata. Baldaŭ ankaŭ la ceteraj ekinteresiĝis kaj ekkonkursis por la favoro de la ĝeneraldirektoro kaj emfaze aprobis kaj laŭdis la eldirojn de la ĉefo, ridegis pri liaj spritaĵoj, precize kiel tio kutime okazas dum la labortempo. Poste oni iras hejmen kaj diras: “Maljuna idioto!”
– Ni bezonas perfektan propagandaparaton – bankiero Flav deklaris tiun vesperon, kiel konkludon de la interparolo. – Ĉiu nia paŝo devas estis perfekte administrata. Ni devos varbi al la banko ĉiun unuopan vilaĝanon en la tuta distrikto. Administri! – li diris ankoraŭfoje kaj lia voĉo transiris en la konatan falseton. Sur liaj vakskoloraj vangoj ekbrulis ruĝaj makuloj, sed la tuta vizaĝo restis iel pupeca. Ankaŭ la malvarmaj, senesprimaj okuloj nur pliglobiĝis.
– Oni ne povas administri la hazardon – elglitis la penso el la buŝo de Gabrielo. Estiĝis silento. Bankiero Flav rigardis en la aeron. Li ne trovis respondon, kaj la vespero finiĝis iom pli frue ol kutime. Sed fakte jam estis preskaŭ la naŭa.
* * *
Ĝis nun Gabrielo ne faris memstaran laboron; li nur reviziis la grundregistrajn dokumentojn. Pri la cirkonstancoj li decidis ne pensi. Li jam sciis, ke Flav komencis sian karieron kiel uzuristo, kiu lerte kaŝis la altegajn rentojn, kiujn junaj, facilmanaj kaj momente malesperaj aristokratidoj, aŭ iliaj familioj, pagis al li. Kiam tiu ĉi negoco iĝis parte tro riska, parte iom tro malestimata, Flav fondis la Familian Bankon. La sistemo rapide evoluis kaj fine la entrepreno estis tute preta kun siaj pordoj, kun sia perfekta gvid-aranĝo, kiun la klientoj povis konsideri nur kiel mirindan prizorgemon kaj ĝentilecon, kun siaj konsilantoj kaj ekonomoj kaj ĉefe kun sia majstra komisia letero. Tiu ĉi letero estis ampleksa, kvarpaĝa, hektografita dokumento, kies malplenajn partojn oni plenigis per skribmaŝino aŭ inko. Ĝi havis amason da altstilaj paragrafoj por pruvi, kiel serioza konsideras la banko la kreditpretendon de la kampulo. Inter la paragrafoj, proksime al la fino de la letero, tamen ne tute ĉe ties fino (kie eble la kampulo jam vekiĝis), estis paragrafo, kiu fiksis la servoprocentojn de la banko.
Ĝenerale la kampuloj sentis sin en la unuaj momentoj kvazaŭ en la ĉielo. Oni sidigis ilin kaj tre afable oni demandis, kiom da prunto ili bezonas. Laŭ normala logiko la kampulo diris almenaŭ la duoblon de tiu sumo, kiu estis likvidebla laŭ la kvalito kaj grandeco de la terpeco. Oni tuj skribis tiun ĉi sumon en la komisian leteron kaj la servprocenta paragrafo certigis la servoprocentojn de la Flav a Banko laŭ la dezirata sumo. La deĵoranta konsilanto antaŭmurmuris la leteron al la kliento, kiu retrovis sin mem nur ĉe la lasta parto de la 120 kilometrojn rapida legado: