Du semajnojn poste ni estis invititaj al la sinjorino. Ni trinkis kafon, manĝis kukojn, konversaciis laŭeble plej interese; ni admiris la infanojn, la kristarbon, la donacojn, la novan robon de la sinjorino, kaj ĉiuforte ni provis aŭdi ion pri la estona almanako. Sed la sinjorino ne parolis pri ĝi. Fine mia edzino turnis sin al mi. Kiam estos pasko? Montru vian kalendaron.
– Mi ne havas ĉe mi – mi diris.
– Mi havas almanakojn – rapidis la sinjorino. – Mi havas eĉ unu speciale interesan. Iu anonimulo sendis al mi. Estona kalendaro! Imagu!
– Kiel interese – ni diris. – imagu! Estona kalendaro en tiuj ĉi tempoj en Svedlando. Ĉu vi povus imagi ion tian? Kiu sendis ĝin? Kiel bela libreto!
– Mi ne scias. Sed devas esti unu el la estonoj en la urbo.
– Kiel vi povas scii, ke li estas estono?
– Ĉar li skribis ankaŭ estonan leteron.
– Ĉu vere, leteron? Tiam vi scias, kiu li estas?
– Ne, maŝinskribita letero kun la subskribo: Mi – estone.
– Sed tio estas vera detektivromano. Diru, kion li skribis?
(Mi estis vere scivola, kion mi skribis.)
La sinjorino prenis la leteron kaj diris ion enpense:
– Mi ne scias, kiu li estas, sed mi kredas, ke li estas malkontenta pri mi.
Sed tio estas absurdaĵo. Kiu povus esti malkontenta pri vi?
– Mi kredas, ke li opinias, ke mi ne edukas miajn infanojn sufiĉe en estona spirito. Sed kion mi povas fari? Mia edzo estas svedo, mi vivas ĉi tie, en Svedlando.
– Kion li skribis – ni insistis kun uragane kreskanta intereso.
– Li skribas proksimume: Mi scias, ke vi ne estas sendifekta. Poste li konsolas min, ke neniu estas perfekta. Sed oni devas streĉi siajn fortojn por evolui tiel kiel la moralaj leĝoj de la naturo postulas. Proksimume tiel li skribas. La afero ne estas senespera, kvankam mi tute ne estas perfekta...
– Ĉu vi ne havas tamen ian suspekton pri la leterskribanto?
– Nur, ke li estas estono. Eble li pravas – ŝi aldonis rezigneme.
– La sinjorino eliris por momento por kompletigi la tablon per fruktoj kaj ceteraj bongustaĵoj. Ni interflustris intertempe.
– Fine mi scias, kion mi skribis – mi flustris al mia edzino.
– Ĉu vi demaskos vin?
– Se mi nun farus tion, ŝi volus min murdi. Eĉ unu vorton ne!
La fruktoj alvenis. Ni manĝis ankaŭ ĉokoladon precize tiel, kiel senkulpuloj kutimas fari dum la festotagaj invitoj. Ni iom daŭrigis la konversacion kaj mi kuraĝis reveni al la temo de la letero kaj ni ambaŭ certigis ŝin, ke ŝi estas certe malpli difekta ol la mistera leterskribinto asertis. Mi mem promesis al ŝi antaŭ ol ni adiaŭis, uzi miajn konatajn detektivajn kapablojn por baldaŭ starigi la kulpulon en la lumringon de mia netrompebla cerba reflektoro. Poste ni forlasis la domon. La sekvan tagon mi skribis leteron al la sinjorino:
“Longe mi cerbumis hieraŭ vespere, kiu povis skribi tiun misteran leteron al vi. Fine mi komencis promeni en la ĉambro kaj subite en la spegulo mi ekvidis la kulpulon. Li konfesas nun, ke li estas Mina kaj demandas vin, ĉu vi povas pardoni lin pro la ŝerco, kiu tamen havas gravan konkludon, t.e. ke oni povas kuraĝe uzi kiam ajn kaj kian ajn citaĵon eĉ en fremda lingvo. Ĝi ĉiam trafos. Neniam tia citaĵo estas netaŭga. Schiller ne vivis vane!
Amike via, Mina .”
* * *
La horloĝo riproĉe tiktakas al mi. Mi devas fini la babiladon por hodiaŭ.
JA-A-A!
Escepte la militajn tempojn, svedoj, danoj, norvegoj ĉiam sen malfacilaĵoj povis trafiki en la tri landoj. Skandinavoj “laŭ aspekto” libere transpasis la limojn. Sed eksterlandanoj devis kaj devas havi pasporton kaj vizon.
En 1938 kiel ĉiujare la partoprenantoj de la internaciaj kursoj en Helsingör decidis viziti la proksiman belan svedan urbon Helsingborg , sur la alia bordo de la sveda-dana markolo. Inter la centoj de la kursanoj estis nur unu persono, hungara artopentristo, kiu ne havis sian pasporton en la mano, ĉar ĝi estis ĉe iu magistrato, kaj sekve lia partopreno en la ekskurso estis en danĝero. Li estis vere malgaja. Li aŭdis multe pri la plej granda skandinava lando, pri la beleco de la apudborda urbo. La tuta lando havis tiutempe kaj plenrajte la famon de iaspeca paradizo en la eŭropa infero, kaj li volis almenaŭ momente vidi parteton de tiu ĉi mirakla edeno. Li sentis sin kiel infano, kiun oni senigis de sia plej sopirata amuzo.
Bonkoraj svedaj samideanoj kaj eble eĉ pli bonkoraj svedaj samideaninoj rigardis lin kompate, kaj post intertrakto ili konkludis, ke la senpasporta samideano povus partopreni en la ekskurso, se li miksus sin en la svedan grupon. La sveda grupo transpaŝas la limon sen formalaĵoj. La sola danĝero estis, ke li havis iom eksterlandan aspekton, kvankam ne akcentite sudeŭropan. Ĉiukaze li havis siajn skrupulojn. Li ne tre ŝatis policon kaj imagis kiel du abie rektaj svedaj policistoj forportas lin katenita al iu sveda karcero. Li timis. Sed liaj du bonaj gardanĝeloj – unu el ili estis sinjorino, la alia fraŭlino – persvadis lin. Por firmigi lian memcertecon dum longaj horoj ili ekzercis kun li la svedan lingvon, kies vastan materialon ĉiokaze ili reduktis je unu sola vorto. Ilia teorio estis, ke estis sola demando, kiun oni eble faros al li:
– Är ni svensk? (Ĉu vi estas svedo?)
Je tio li respondu trankvile kun la ĝusta sveda melodiakcento:
– Ja-a-a!
Tiu melodio ne estis tute facila: la tono devas unue konvinke profundiĝi, poste altiĝi kaj fine malaperi per ia abrupta, singulta fino.
La samideano lernis diligente. Post kelkaj horoj oni povis konstati, ke li faris konsiderindan progreson en la sveda lingvo, kiu daŭre reprezentiĝis al li per unusola vorto.
Ĉe la alveno al la sveda bordo la du energiaj svedinoj flankumis la nervozan hungaron meze de la sveda grupo. Eble lia eksteraĵo perfidis ion. Eble la limpolicisto instinkte eksentis ian necertecon en lia sinteno. Ĉiukaze li demandis la hungaron:
– Är ni svensk?
– Ja-a-a-a! – respondis la samideano laŭ la imageble plej sveda akcento.
La afero estis en ordo.
Estis ĉiele bela tago, agrabla humoro, bela urbo, afablaj gastigantoj. Vespere la granda grupo returnis sin al la dana urbo. Nun la hungara samideano – plena de agrablaj memoroj – kuraĝe iris inter siaj du gardanĝeloj kaj la trio eĉ preterlasis la plej elementan regulon de la singardemo dum tiaspecaj okazoj: ĝi ne iris meze de la sveda grupo, sed ĉe ties fino.
Tie staris alia limgardisto. Plena de suspektoj.
La limgardisto haltigis lin kaj faris demandon al la suspektinda pasaĝero antaŭ la ŝipponteto:
– Är ni engelsman? (Ĉu vi estas anglo?)
– Ja-a-a-a! – respondis kun plena konvinkiĝo la hungaro kaj fiere daŭrigis sian vojon.
– Kaptu tiun viron tie antaŭe – kriis la limgardisto. – Li estas eksterlandano sen pasporto!
La gardanĝeloj devis rapide ekfunkcii. Ili prenis ĉe-brake la malfeliĉan jesanton kaj kurante ŝovis lin mezen de la svarmanta grupo, kie li ne plu estis retrovebla. Ili atingis feliĉe la ŝipon kaj nia ĵusa heroo kun raketfluga rapideco malaperis en la interno de la ŝipo kaj nur tiam li elŝovis sian nazon, kiam la resopirata dana bordo estis jam en kelkmetra distanco.
Laŭ mia scio li neniam daŭrigis siajn studojn en la sveda lingvo.
LUMDIBOĈO KAJ LUMOFASTO
Por sudeŭropano la plej speciala sensacio estas la helaj, blankaj noktoj de la nordo. Mi memoras pri nia unua loĝejo en miniatura urbeto ĉe la bordo de la maro, kie ni loĝis en bela vilao de nejuna laboristo. Ĉio estis nova por ni, la maro, la golfo, la riĉeco kaj trankvilo de la urbeto, la fakto, ke laboristo povas loĝi en moderna, praktike kaj lerte provizita vilao, havi kvar ĉambrojn en la partero kaj du en la supra etaĝo, kie ni loĝis; la senemfaza amikeco de la homoj, sub kies afabla bonvolo oni sentis ian sinizolemon, tamen kun klara kolektiva volo, sento kaj absoluta disciplino. Ĉio, kion ni vidis, estis diferenca de tio, al kio ni kutimiĝis: la alloga silentemo de la arbaroj kaj homoj, kiuj lastaj esprimis sian diraĵon en malrapide eligitaj, longpaŭzaj frazoj. Jam pasis multaj jaroj post tiu ĉi unua renkonto al la lando kaj ĝiaj filoj; la vibro de internaciaj inferaĵoj eble ne lasis tute seninfekta la kristalklaran nordan atmosferon, sed ĝis plue, kun kalkulo de ĉiuj plusoj kaj ankaŭ kun la minusoj, oni konservas sian malnovan pozitive laŭdan kaj eĉ admiran opinion pri tiu ĉi lando, kiu ne senpene konservis la pacon dum unu jarcento kaj duono kaj la rezultojn de saĝe konstruita socia evoluo. Dramaj okazaĵoj povas krei tute novajn aspektojn, sed ni esperu, ke la tuta mondo kaj sekve ankaŭ Svedlando evitos la timatan uraganon.