* * *
Mia amiko, kiun ni nomu pro simpleco Aleksandro – mi ne kuraĝas uzi lian veran nomon pro baldaŭ kompreneblaj kaŭzoj –, atingis tiun ĉi nordan landon unu jaron pli frue ol mi kaj havis precize tiom da scio pri la svedaj kutimoj kiel la aliaj sudeŭropanoj. Mi mem havis pli da scio pri tiu ĉi temo en la tempo de mia alveno, ĉar ĝuste Aleksandro avertis min kontraŭ diversaj eventualaĵoj. Li venis al la lando dum iu pluva septembra tago, kaj dum la svedoj sopiris al la vintra neĝo, li redeziris la someran varmon.
Venis oktobro kun la unua neĝo . Tiutempe li forlasis sian pli sudan agadejon kaj komencis fari prelegojn kaj ĉefe kursojn en la pli norda parto de la lando. Komence de decembro li estis en Vermlando. Vermlando estas gubernio kun nord-klimata karaktero, kun densaj, profundaj, altrokaj arbaroj, idiliaj lagoj, kiujn vintre neĝo kaj glacio kovras, kaj kun pitoreskaj, ruĝaj domoj, kiuj vigligas kaj intimigas la silentan, blankan-verdan regionon. La homoj de Vermlando distingas sin per malpli da rezervemo ol la plej multaj svedaj homtipoj, ili estas ŝercemaj, ilia fantazio flugas ofte preskaŭ same vigle kiel tiu de la sudlandanoj. Spite la moderniĝon de la industrio la tradicioj vigle vivas en tiu ĉi landparto, proksimume same, kiel en la plej proksima norda, najbara provinco, Dalekarlio.
Aleksandro havis malfacilan tagon la 12-an de decembro. Li havis du prelegojn en lernejoj, donis intervjuon al la loka gazeto pri si mem kaj pri la temo de baldaŭa publika programo. Poste li iom preparis la prelegon, skribis leteron, provis sin komprenigi kun la domanoj, sed la patro, metallaboristo, ne estis hejme; li laboris posttagmeze kaj nokte. Li estis la sola el la familio, kiu relative bone parolis Esperanton. La familio cetere ne estis malgranda; la geedzoj havis tri infanojn. La edzino estis natura, bonhumora sinjorino, kiu reduktis la materialon de la homa lingvo al dekduo da gestoj, kiujn Aleksandro provis diveni kun ne tre granda sukceso. El la infanoj du estis malgrandaj, unu el ili eĉ tre malgranda ankoraŭ ne kvarjara knabino, kiu tamen mirinde bone parolis la svedan lingvon. La knabo estis jam multe pli aĝa, sed ankaŭ kun li oni ne povis paroli. La tria infano estis ĉarma kaj kompleksoplena fraŭlino. La kompleksoj parte dependis de la aĝo de la junulino, kiu jam ne plu estis infano, sed iom ankoraŭ mankis al ŝi ĝis la plena aĝo, parte estis atribueblaj al la fakto, ke eksterlandanoj tiutempe estis maloftaj birdoj en la lando kaj sekve ege respektataj; fine ilin motivis la fakto, ke ŝi estis nur komencanto en Esperanto kaj sekve ĉiu aparta frazo, dirita en Esperanto, ekflorigis hontrozojn sur la delikata haŭto de ŝia vizaĝo. Aleksandro estis tute nova gasto kaj la interrilatoj estis reduktitaj al substrekita mimiko, gestoj kaj rideto, kiujn nur escepte interrompis dirita frazo:
– Bonvolu trinkas kafo – ĉar svedoj principe estas murdantoj de la akuzativo, kaj komencantoj ne komplikas sian diraĵon per la infinitivo.
Vespere, Aleksandro, kiu jam delonge ne estis libera, iris al kino, rigardis senkomprene svedan filmon; li iĝis dormema. Elirinte li refreŝiĝis kaj ĝuis la sekan, steloriĉan, malvarman nokton, kiun misterigis la transkuraj, rapidaj, nervozaj vibroj de arĝentkolora norda lumo. Post la naŭa kaj duono li retiris sin en sian ĉambron.
Li ricevis kiel gastĉambron, la grandan ĉambron de la familio. Tie estis la ĉie trovebla telefono, la librobretaro kun lede bindita kompleta enciklopedio kaj aliaj libroj, centra hejtado kaj aliaj luksoj, kiuj en tiu tempo estis simple ne kompareblaj al la laboristaj loĝejoj de la sudaj landoj, kaj ankaŭ nun ili estas eksterkonkursaj en komparo kun preskaŭ ĉiuj landoj. Li iom pripensis la diferencon inter tiu mondo, kiun li ĵus forlasis, kaj tiu ĉi; iomete li aŭskultis la radion, iom li provis skribi, sed li estis dormema kaj tuj post la deka horo li komencis sian heroan kaj nekonscian batalon kontraŭ la sveda lito. Aleksandro estis alta, iom korpulentema, nervoza juna viro. Hejme li kovris sin per plumkovraĵo, kiu obee sekvis la formon de la korpo, kaj la kapo ripozis sur pluraj dikaj plumkusenoj. Ĉi tie la lito estis mallarĝa, la kuseno estis diminutive eta kaj nur unu sola. Anstataŭ la plumkovraĵo oni uzis plurajn lankovrilojn, kies randon oni metis sub la matracon, tiel, ke la aranĝo similis al sako, kies plej interna parto estis la suba kaj supra littukoj. Trankvilsanga svedo eniras vespere en tian sakon kaj matene li forlasas la sakon en la sama stato. Male: impulsa sudlandano rotacias en la lito dum la tuta nokto kaj sekve la linaĵoj kaj lanaĵoj parte kuntordiĝas laŭ tute komplika maniero (se entute oni povas nomi tian kaosecon “maniero”), parte ili malaperas en la diversaj anguloj de la ĉambro. Mem la dormanto informiĝas nur nerekte pri la stato de la aferoj. Aleksandro ekzemple sonĝis, ke oni forŝtelis liajn vestojn kaj metis lin sur la plej nordan punkton de la Norda Poluso. Intertempe li vekiĝis kaj provis fari ian improvizan ordon – sensukcese – kaj denove ekdormis kaj daŭrigis sian batalon kun la norda vento kaj arkta frosto, kontraŭ kiuj li vane knedis kaj tordadis la restantajn litkovraĵojn. La kuseno jam delonge malaperis sub la lito.
Iom post la 3-a horo matene, pli ĝuste, meze de la nokto, Vera , la menciita juna fraŭlino, transformis sin kun helpo de la du infanoj, kiuj volontege oferis la reston de la nokto; ŝi transformis sin je Luĉia . Ŝi surprenis la longan silkan Luĉia -robon, sur sian talion ŝi metis arĝente brilan zonon. La Luĉia -krono eĉ pliĉarmigis la delikatan vizaĝon, la ĵus muelita kafo ekbolis, la kukoj estis freŝaj kaj odoris alloge. Ŝi metis ĉion kun la tasetoj sur pladon, metis sur ĝin la kafujon, kaj la juna generacio okupis sin pri la malfermado de la pordoj. Mi ne forgesu mencii la tri kandelojn, kiuj anoncis per sia lumo la alvenon de la printempa lumo kun harmonio al la printempa aperaĵo de la juna knabino.
Aleksandro samtempe daŭrigis sian senesperan sonĝon kaj atingis tiun staton, ke li estis frostmortonta ĉe la poluso. Ankaŭ li havis longan dormĉemizon, kvankam malpli poezian ol la junulino, sed ankaŭ ĝi ne multe helpis la trodorlotitan korpon de la junulo. En tiu stato li estis, kiam la geknaboj larĝe malfermis la du alojn de la malhela ĉambro kaj la etere delikata Luĉia kun sia brulanta kapornamo kaj kun sia bonodora kafo enpaŝis kaj la graciaj, maldikaj lipoj arĝentsoprane ekkantis la – Luĉia kanton – esperantlingve al la honoro de la gasto, kvankam kun iom da misprononco de norda komencantino:
Sur la mar’ brillas stel’ de ardjento,
dolĉe favoras ondoj kaj vento,
dansas la barko kiel folio.
Sankta Lusio, sankta Lusio!
Aleksandro vekiĝis el sia inkubo kaj en la fono de la ĉambro li vidis malfacile, solene proksimiĝintan anĝelon. Lin regis ankoraŭ la spirita obtuzo de la sonĝo kaj mi denove volas substreki, ke li havis nenian scion pri la Luĉia -kulturo. Kion li povis pensi? Lia koro ekpulsis kun subita forto. Lia cerbo provis eklabori kaj fari konkludon. Sed pri kio li povis konkludi?
– Mi mortis – li pensis – kaj jen la anĝelo en blanka robo, kun kandela lumo sur la kapo, kun ĉiela kanto sur la lipoj.
La kafon li ne rimarkis, sed li pensis pri siaj antaŭaj duboj koncerne la ekziston de la anĝeloj. Li estis liberpensulo. Kiom li pagos nun por tio?
Kiam li atingis tiun ĉi penson, kaj tion li faris dum kelkaj sekundoj, li komencis akre protesti kontraŭ la tro frua morto. Malgraŭ la tre agrabla aspekto de la anĝelo, li ne sentis sin ankoraŭ matura enpaŝi la ĉielan juĝejon. Sed kion oni povus fari? La anĝelo jam estis preskaŭ ĉe lia lito, kie li kuŝis reviviĝinte post sia funebrinda morto kaj ŝi kantis: