KOMPLETA GRAMATIKO
DETALOZA DI LA
LINGUO INTERNACIONA
IDO
da L. de BEAUFRONT
Eldonejo Krajono
Ido-Brazilia
Eldonejo Krajono
Ponferado, Hispanio
krajono@gmail.com
https://sites.google.com/site/editeriokrayono
Reedição de: Kompleta Gramatiko detaloza di la linguo internaciona Ido ;
Editerio Meier-Heucke, Esch – Alzette, Luxemburgia, 1925.
Este documento é de uso exclusivamente pessoal e não comercial.
Edição: 09-2009
Documento criado pelo OpenOffice.org no GNU/Linux Ubuntu.
Fonte: Linux Libertine O.
Ido-Brazilia
Distribuído, divulgado no Brasil e recriação de capa por Ido Brazilia.
2
Prefaco
Quo esas Ido?
Ido esas l'idiomo internaciona, helpanta e neutra, qua rezultas
de la selekto e labori dil « Délégation » (delegitaro).
La Délégation pour l'adoption d'une langue auxiliaire
internationale, fondita en 1901 (januaro), esis ensemblo de
personi delegita da 310 kongresi o societi omnalanda ed
omnaskopa, por examinar la multa projeti o sistemi di linguo
internaciona, e por adoptar la maxim bona. Til 1907 ol
recevabis 1,250 aprobanta signaturi de membri di Akademii
od Universitati, qui tale montris sua intereso al entraprezo.
Lore ol elektis (junio 1907) internaciona Komitato di ciencisti e linguisti partikulare
kompetanta, qui, pos exameno di omna projeti ancien o recenta di Linguo internaciona ante e
dum 18 kunsidi, adoptis fine Esperanto kun diversa modifiki. Ta modifiki studiita, kompletigita
per laboro komuna, publik ed internaciona, de 1908 til 1914, en la revuo Progreso, havis kom
rezultanto la nuna « Ido ». Ica konseque ne esas, quale Esperanto, la simpla produkturo di un
homo.
Esas notenda, ke la Komitato dil Delegitaro kontenis Esperantisti e mem la Prezidero ipsa di la
« Lingva Komitato » Esperantista. Or la decido adoptanta Esperanto « kun la rezervo di ula
modifiki », esis unanima. Se, pose, skismo eventis, la responso ne esas imputebla a l'Idistaro,
ma ad ilti qui obliviis promisi, voti o signaturo.
La Komitato dil Delegitaro (la maxim kompetenta e maxim senpartisa qua ultempe kunvenis
pri linguo internaciona) tale judikesas da Sro Gaston Moch, qua supleis en lu rektoro Emile
Boirac, tre eminenta chefo Esperantista : « La lingui Germana e Franca havis ibe tri
reprezentanti, la Angla du, e la lingui Dana, Hispana, Greka e Hungariana, un; la maxim
diversa konocaji reprezentesis, ed on remarkis en lu nome quar reputata filologi, Sri Baudouin
de Courtenay, Jespersen, Lambros e Schuchardt. »
Konstato.
L'Akademio Idista konstatas, ke la linguala formo prizentita en ica Kompleta Gramatiko
detaloza di la linguo internaciona Ido esas la oficala formo di la Linguo internaciona Ido,
quala ol rezultis de la labori di la Linguala Komitato di la Delegitaro por l'adopto di Linguo
Internaciona, di lua konstanta komisitaro e la decidi dil Akademio Idista.
La prezidanto : F. Schneeberger. La vice-sekretario : J Guignon.
3
Averto. (1)
Ica verko esas ri-imprimuro grande modifikita di la Grammaire complète qua, imprimita nur
ye 200 exempleri e ne publikigita, livresis al dispono dil Komitato di la Delegitaro en la 15-ma
dio di oktobro 1907, kun Exercaro e Vortaro specimena, sub la pseudonimo « Ido » (2).
On savas, ke, pos 18 kunsidi, ek qui 5 konsakresis al diskuto komparanta di ta laboruro e di
Esperanto, unanime la Komitato decidis « adoptar Esperanto principe… kun la rezervo di ula
modifiki exekutenda dal permananta Komisitaro, segun la sinso determinita dal konkluzi di la
Raporto dil sekretarii e dal projeto da Ido ». Ja la Komisitaro indikabis ula modifiki facenda en
ta projeto. Sualatere la Komisitaro permananta submisis lu a detaloza revizo, egardante plura
emendi propozita; e la rezultajo di ta laboro mencionesis en Raporto publikigita en l'unesma
numero di la revuo Progreso (marto 1908).
La Grammaire complète quan ni publikigas prezente esas strikte konforma al decidi di la
Komitato e dil Komisitaro permananta; do ol ne plus esas, same kam la linguo ipsa, verko pure
individuala; ol esas la final ed oficala rezultajo di la deliberi dil Komitato elektita reguloze dal
Delegitaro, pos sep yari de propagado por l'ideo di linguo internaciona en la maxim diversa
landi e medii. Ni kun fido prizentas lu al publiko pro la alta kompetenteso di la ciencozi qui
partoprenis en lua kompozo.
La kritiki, di qui ca gramatiko esos kredeble l'objekto, ne falios opozar ad olu la mikrega
gramatiko primitiva di Esperanto, kun lua dek e sis reguli tante laudata (3). Ma, sen diskutar
pri la numerizodi ta reguli, o plu vere paragrafi, di qui un sola kontenas la konjugo (minus la
formi kompozita per qui on mustis kompletigar lu pose), on darfas asertar sen ul paradoxo ke,
se Esperanto havabus origine plu multa reguli, ol nun posedus quanto min granda de oli (4).
Nam pro ta gramatiko vere tro kurta e nesuficanta, fakte a l'uzado Dro Zamenhof komisis la
sorgo fixigar la formi di la linguo, ed ica uzado genitis multega partikularaji ed anomalaji,
quin la gramatikisti di Esperanto kolektas e pie mencionas en lia verki, quale se traktesus
linguo naturala. E singla de ta partikularaji, singla de ta anomalaji efektigas un « regulo »
quan la novici esas obligata lernar. Do esas tre vera dicar, ke se Esperanto havabus origine sat
multa reguli generala e preciza, ol ne havus nun tro multa partikulara reguli, fondita sur « uzi
» disparata e kontre-logika. Pro to on obligesis kompozar fine grosa gramatiki, de qui un
prizentas plu kam 400 paragrafi. A ca verki ya on devas equitatoze komparar nia Grammaire
complète. Lore on ne povas neagnoskar la supera simpleso e regulozeso di la linguo quan ni
prizentas (5).
Certe ni povabus kondensar e multe plukurtigar ica verko, nome ne enduktar en lu kozi advere
utila ma ne necesa, e qui ne esas strikte gramatikala. Ma lore ni agabus kontre nia intenci e
l'explicita deziro de multa samideani. Cetere on decernos facile la reguli lernenda del kozi nur
lektebla o lektinda.
Kompreneble, en la gramatiko sancionita dal permananta Komisitaro ni permisis a ni chanjar
od adjuntar, pri la reguli, nur la kelka punti chanjita od adjuntita dal Ido-Akademio, legitima e
yurizita sucedinto di olta. Ma la formo ed aranjeso necese diferas de olti, quin havis la verko
primitiva, haste facita en tri monati e nur destinita al membri dil Komitato dil Delegitaro, por
utiligo eventuala. Certe la permananta Komisitaro ja emendabis ed igabis lu plu bona, ma
vizante la linguo ipsa e ne olua docado specale. Or la publiko tre diferas de komitato di
ciencisti, por qua multa kozi bezonis nek detali nek justifiko. Cetere la tempo mankis al
4
Komisitaro por rilaborar detale la verko, nam adversi ed amiki ja esis incitanta a la propagado,
iti kun intenco maligna, ici en sua fervoro difuzor lo plu bona. Rezulte, la primitiva gramatiko