subjekto); il promenas kun sua amiko e lua filii (la amiko di il, subjekto; ma la filii dil amiko,
ne subjekto); amar sua filii esas naturala (sua propra filii, ne la filii di altra).
« On darfas uzar sua nur kande ol referas la subjekto di la propoziciono, en qua ol trovesas.
On devas uzar lua o lia en la cetera kazi. Ed on darfas uzar li mem kande li referas la subjekto
di la propoziciono, se nur to genitas nula dusenceso. Konseque, on esas obligata uzar sua nur
en kazo di posibla dusenceso e pro evitar olu. » (2).
33. — La posedal pronomi esas identa al adjektivi : mea, tua, vua, e. c.; ma li recevas la pluralo
per la chanjo del dezinenco -a al dezinenco -i, signo generala dil pluralo : mei, tui, vui, lui,
sui, ilui, elui, e. c.
De ta regulo konsequas ke :
Li darfas esar preirata dal artiklo, se l'objekto esas determinita : me havas mea chapelo,
prenez (la) vua; me ne havas kavalo; prestez ad me un de la vui.
Vice la mei, la vui, la lui, la lii, la nii, e. c., on darfas anke uzar : le mea, le vua, le lua, le lia,
la nia, e. c. Ex. : me perdis mea gepatri, ka vu havas ankore la vui o le vua? (3)
Esas bone remarkenda, ke la posedal adjektivi implikas l'ideo di determineso : mea amiko = ta
quan me amas aparte, ta quan on konocas kom mea amiko partikulara, intima. Se existus
nedetermineso, on dicus : amiko di me, to esas : un (irga) de mea amiki.
25
(1) On asertis nejuste, ke mea, tua, vua e. c. devus esar meala, tuala, vuala e. c.
1e To supozus la meo, quale rejala supozas la rejo, fakte existanta. Or existas ne la meo,
la tuo e. c., ma lo mea, lo tua, lo sua e. c.
2e -ala, quale omna sufixi o prefixi, aplikesas nur a nomala radiki od a verbala radiki.
Or me, tu e. c., esas nek nomal, nek verbal radiki. Kad on postulas -ala por l'adjektivi
pronomi nedefinita? Kad on volus havar kelkala, ulala, omnala, exemple, vice kelka,
ula, omna?
3e Kad on adjuntas -ala a vorti tote kompleta per su, quale avan, pos, quik e. c.? Or me,
tu, vu e. c. esas ne radiki por derivaji, ma vorti kompleta apartenanta a specal klaso
(quale la nombro-vorti). Pro quo do on dicus meala, vuala e. c., kande on ne dicas
avanala, posala, quikala, ma avana, posa, quika?
(2) Texte aparinta ( Progreso, V, 627) en longa expliko quan ni donis ibe, e qua duras per
ico :
« Exemple, on devas dicar : « Il anuncas, ke lua amiko departis », e ne : sua, nam lua
amiko esas ipsa subjekto di la propoziciono subordinita, do ne povus referar per sua la
subjekto di la chefa propoziciono ( il).
On darfas dicar : « Il venis kun sua amiki », ma on devas dicar : « Il e lua amiki venis »
(ne sua), nam tala propoziciono kontenas reale du propozicioni : « il venis », e « lua
amiki venis », do la subjekto di la duesma ne povas referar per sua la subjekto di
l'unesma.
Altra kazo, en qua l'uzo di sua esas tentiva ed erorigiva. On darfas dicar : « Tala esas la
metodo, quan Prof. X… uzis en sua explori », ma on devas dicar : « Tala esas la metodo
uzita da Prof. X… en lua explori », nam sua povus referar nur la metodo.
Rezume, on darfas uzar preske sempre lua, lia, mem en la kazi, en qui sua esus korekta;
do esas plu sekura uzar prefere lua, lia, ecepte en la kazi di reala dusenceso, pro qui
sua esas adoptita e vere utila. »
Ta expliko detaloza komprenigas quante Ido erorus, se ol imitus la Franca uzado pri
sua. E tamen ta uzado imitesas blinde da uli de nia kritikeri, qui reprochas a nia linguo
imitar la Franca!
(3) La decido 950 pri la posedal pronomi judikesis unanime dal Akademio en la
maniero sequanta :
« Pri la decido 950 (VI, 161) l'Akademio konstatas 1e ke, ante la decido e pos olu, uni
uzis mea, tua, e. c. kom pronomi segun la maniero D. F. I. S. to esas : kun l'artiklo la;
altri segun la maniero Angla, to esas : sen artiklo;2e ke, pro oblivio, la decido reale ne
propozesis nek diskutesis en Progreso dum la tri monati preiranta, quale postulis la
statuti; deklaras ke per la fakto la du manieri restis e restas permisata.
L'Akademio judikos ipsa, pos la periodo di stabileso, kad ol devas indikar un del du
manieri kom unike uzenda. Komprenende, kom adjektivi posedala (to esas avan nomo :
26
mea domo, mea matro e. c.) la sempre antea e generala uzado permanas : nul artiklo
devas preirar mea, tua e. c. en ica kazo. ( Mondo, XI, 296.)
Demonstrativ adjektivi-pronomi.
34. — La demonstrativ adjektivi (sequata da substantivo) havas a kom dezinenco ed esas
nevariebla, quale la cetera adjektivi : ca od ica por l'objekti, di qui on volas indikar explicite la
proximeso; ta od ita por la fora objekti, od ordinare. Ex. : Me amas ica puerino, ma me odias
ita puerulo.
Quale en ta exemplo, on opozas l'adjektivo ca al adjektivo ta, kande parolesas pri du enti o
kozi, de qui un esas proxima e l'altra esas fora. Ma, en la praktiko, on indikas ordinare omna
enti od objekti per ta, ita, kande on ne volas tote partikulare indikar la proximeso.
On uzas prefere la formo plu kurta, kande l'eufonio permisas.
La pronomi demonstrativa (uzata sole) havas la sama formo kam l'adjektivi; ma plurale li
divenas ci, ti, od ici, iti.
Kande on bezonas distingar la genro, on prefixigas al formi plu kurta (ca, ta; ci, ti) la personal
pronomi il, el, ol :
ilca por maskulo,
elca por femino,
olca por neutro;
ilci por maskuli,
elci por femini,
olci por neutri;
ilta por maskulo,
elta por femino,
olta por neutro;
ilti por maskuli,
elti por femini,
olti or neutri.
Fine, ta du pronomi havas neutra formo nedeterminita : co od ico, to od ito. Ex. : me havas du
hundi; ica esas malada, e co jenas me; ma ita esas nefatigebla, e to esas tre utila ad me por
chasar en (i)ca lando (1).
On vidas la difero inter la neutra determinita olca, olta, qua relatas ula objekto definita, e la
neutra (i)co, (i)to nedeterminita, qua relatas irga kozo (2) o fakto. Por dicernar li praktike,
suficas questionar su, kad on darfas adjuntar al pronomo ula substantivo determinita : ica =