dicez : venata, venita o venota; arivata, arivita, arivota; kreskata, kreskita o kreskota, ma nur, segun la kazo : venanta, veninta, venonta; arivanta, arivinta, arivonta; kreskanta, kreskinta,
kreskonta. E tale pri omna verbo netransitiva. Cetere, merkez e memorez bone, ke nul formo
pasiva darfas donesar en Ido a verbo netranstiva.
46. — Mixita on nomizas en Ido ula verbi quin la linguo traktas kom transitiva e netransitiva.
Nul ambigueso povas rezultar de to, nam se li uzesas transitive, li havas « objekto » : il turnis
e riturnis sua chapelo; e, se li uzesas netransitive, li ne havas « objekto » : la tero turnas sur
sua axo e jiras cirkum la suno.
Ta procedo supresas fonto di desfacilaji quaze nevinkebla; altraparte ol esas konforma al
kustumo di multa lingui, ed ici pruvas, ke ta dualeso di senco havas nula detrimento por la
klareso.
Exempli : komencar, durar, finar, cesar : mea laboro komencas, duras, finas, cesas (senco
netransitiva); me komencas, duras, cesas, finas mea laboro (o laborar) senco transitiva (14).
Ma, se parolesas pri ulu quan me igas laborar, me dicos : me komencigas, durigas, cesigas,
finigas lua laboro. Exemple : la pueri cesis ludar (o : sua ludo); ma : cesigez la pueri ludar
(o : la ludo dil pueri), o : igez ke la pueri cesez ludar (o : cesez sua ludo). Quale on vidas, la
Franca verbo continuer (ne cesar to quon on agas), tradukesas per durar (15). Lasta exemplo :
Ne povante durar ipsa ta laboro, me durigos olu da mea fratulo.
Lo sama esas praktikata pri la verbi chanjar, movar, turnar, pendar, e. c. (Videz la lexiko).
Me chanjis depos mea yuneso; me chanjis mea vesti; — el chanjigis (da ulu) la kolumo di
sua peliso ( desfidante a sua propra habileso).
Mea chapelo pendis an arboro; me pendis mea chapelo an arboro; — vu pendigos me.
La tero movas (jiras) cirkum la suno (on do parolos pri la movo (jiro) di la tero.)
Natante la fisho movas sua flosi e kando; ta navo movesas da (o per) vaporo.
Me turnas la roto; — me turnigas la roto (da altru).
Paris komunikas telefone kun Lyon; — on komunikis a me interesanta informi (16).
47. — La verbi reflektiva esas formacata per la pronomi dil unesma e dil duesma personi ( me,
ni; vu, vi; lu) por ta personi, e per la pronomo su (nevariebla) por la triesma persono : me lavas
me, tu lavas tu, ni lavas ni, vi lavas vi, vu lavas vu, il lavas su, el lavas su, lu lavas su, li
lavas su, ili lavas su, eli lavas su (o su lavas) (17).
48. — La verbi reciproka esas formacita per adjuntar al verbo transitiva la vorti l'una l'altra (o
una altra), kande parolesas pri du subjekti, e per adjuntar l'uni l'altri (o uni altri), kande
parolesas pri subjekti plu multa kam du : li batas l'una l'altra; amez l'uni l'altri. On anke uzas
la adverbo reciproke (sen su) : li helpez e sustenez reciproke.
37
Kande la verbo esas netransitiva e lua komplemento bezonas prepoziciono, on pozas ica inter
una ed altra : li iras una kun altra; li falis una sur altra; li kuris una kontre altra; la du
peci fricionas una sur altra.
Fine on darfas uzar en ula kazi verbo kompozita kun inter- kom prefixo, kande nul dubo povas
existar, ke la subjekti facas inter su la ago : li interparolas; ni interkonsentis; pro quo vi
interdisputas ed interkombatas? La homi devus ne internocar ed interodiar, ma
interhelpar e mem interamar (18).
49. — La falsa reflektivi, to esas la verbi reflektiva per la formo, ma pasiva per la senco quin on
uzas ofte en nia lingui, kontrelogike, devas tradukesar per la pasivo (kunjuntala prefere) (19) :
to trovesas hike; to videsas ofte; ta libro lektesas facile; to manjesas plezure; la vazo
ruptesis dal shoko; ta vorto uzesas tre rare; la fenestro apertesis dal vento; la aernavo
elevesas desfacile.
Ma, pro ke esas permisata omna metafori klara e naturala, on darfas uzar la verbo reflektiva,
kande on personigas l'objekto e konsideras lu kom facanta la ago sur su ipsa; exemple on
dicas : la suno levas su majestoze, quale on dicas : Petrus levas su frue.
50. — La verbi unpersona ne havas aparanta subjekto : oportas, importas, konvenas, decas,
suficas, pluvas, ventas, nivas, pruinas, frostas e. c.
En la realeso por frazi tal quala : importas departar frue, la subjekto esas : departar frue. Pro
to, en la kazi analoga on devas uzar l'adjektivo kom atributo (e ne la adverbo quale en
Esperanto) : necesa esas o : esas necesa departar frue (20).
Quante sorgoze la konjugo-sistemo di Ido esis longatempe diskutata en Progreso pruvas
konvinkive la numeri sequanta :
10 — 11 — 13 — 14 — 15 — 18 — 19 — 22 — 23 — 24 — 26 — 28 — 31-32 — 33 — 36 — 37 — 38 —
40.
Pos ta diskuti l'Akademio decidis :
Decido 671 : « On repulsas la konjugo-sistemi propozita : I, 337 e III, 510; — I, 705; — II, 399; —
II, 400; — II, 587 e 593; — II, 722; — II, 723; — III, 611; — IV, 208; en apendico IV di cirkularo 10 (e
ca lasta sistemo citesas en noto 3, p. 691, dil sama numero kontenanta la supera decido :
Progreso, IV, februaro 1912).
La decido dil Akademio judikesas kom tre saja e praktikala, kande on konsideras, ke la konjugo
di Ido esas tante simpla ke ol konsistas nur ek ico :
a, i, o, u por prezento, pasinto, futuro, kondicionalo e sequata da s en la personal modi (-as, -is,
- os, -us), da r en l'infinitivi (-ar, -ir, -or), dal grupo -nt en la participi aktiva (-ant, -int, -ont),
da t en la participi pasiva (-at, -it, -ot), plus -ez por l'imperativo (o volitivo).
Vere, kad on povas trovar konjugo-sistemo plu koheranta, plu reguloza, plu simpla? E kad ol
ne valoras irga naturaleso nacionala (ne plu ciencoza) arbitrial e hibrida?
38
(Videz en la 6-ma apendico : « La konjugo-sistemo di Ido » e « Verbal dezinenci Idala ».)
On reprochis ad -as, -is, -os, -us, e. c., diferar inter su nur per vokalo. Ma kad en la Angla, la
Germana, la Franca, e. c., ula verbal formi diferas per altro? Ka nun ankore la diversa populi
dil mondo ne perceptas e bone dicernas en la Latina : legis, legas, leges; amabas, amabis; bibo,
bibi; lego, legi; amant, ament; amantur, amentur; amabat, amabit; amabant, amabunt; erant, erunt; sunt, sint, e. c.? Pri ca linguo Latina, ankore nun tante uzata en la medii katolika, ed