bezonis ankore plu kompleta riaranjo ed expliki plu longa. Ni esforcis en ica satisfacar ta
duopla bezono e preferis donar tro multe kam ne sufice.
On permisez ad ni atraktar la atenco a kozo quan multi ne vidas sat bone. Pri la helpolinguo
existas facileso trompanta, qua vizas nur o precipue lerno rapida per nesuficanta reguli e
nesuficanta radiki o vorti. Nu, ica facileso di lerno ne povas konkordar e koincidar kun la
facileso di apliko, nek kun l'exakta e klara expresado dil pensi. Or on lernas la L. I. dum kelka
hori, kelka jorni, ed on aplikas lu dum yari. Altraparte, quon valoras facileso e simpleso qui
reale ne atingas la skopo? Mezurar la supereso, pri la helpolinguo, segun la minmulteso di la
reguli e dil vorti, forsan esas habila trompilo por la maso, ma eroro deplorinda por omni, eroro
qua produktas en la aplikado detrimenti maxim grava. Ido evitis fortunoze ta rifo mortigiva,
kontre qua mult altri ja venis ed ankore venos ruptar su.
Nun ni finos, durante la traduko quan ni interruptis : « Cetere, ica Kompleta Gramatiko
destinesas precipue al personi qui volas profundigar la studiado di la linguo (6). Ol esforcas
solvar omna desfacilaji quin on povas renkontrar en l'uzado di ca linguo, e qui venas ne de ol
ipsa, ma del neregulozaji e del idiotismi di nia lingui. Ta desfacilaji renkontresas en omna
traduko, e mem duopligita, kande on traktas naturala lingui, name generale on esas obligata
expresar l'idiotismi di un linguo per l'idiotismi di altra. Ma precize ta desfacilaji facas ek la L. I.
bonega intelektal exerco, analoga (egardite omna proporciono) a la studio di la Latina o di la
stranjera lingui :
Nam li kustumigas la spirito analizar la penso e liberigar ol del vesto plu o min trompiva, per
qua nia lingui vestizachas olu. Ma, vice quik impozar a lu nova travestio, la L. I. tendencas
furnisar a lu l'expresuro maxim direta, maxim logikala e maxim klara. E, malgre l'opozata dici,
logiko ya vere igas la L. I. supera a nia lingui « naturala ». Logiko ya sekurigas ad olu la palmo
en lua aplikeso a la cienci; logiko donas ad olu l'astonanta facileso, kun qua omna populi ed
omna klasi sociala povas komprenar olu, aquirar olu ed uzar olu.
L. de Beaufront.
Me falius devo di yusteso e gratitudo, se me ne dankus hike Sro Camille Chandelliez, ex-
docero dil grupo Experantista en Troyes, Francia. Konvertita ad Ido per plurmonata lekto e
studio di Progreso, il ofris a me sua serchi e noti, sua remarki e kritiki sagaca. Il helpis me tre
efike klarigar ula punti, nome l'adjektivi-pronomi nedefinita. Ad ilu komplete debesas
l'apendico pri la puntizado, la letri e adresi, segun Progreso. Il esis mea unesma lektero e
konstanta kritikero. Ica gramatiko debas multo a lua helpado. Ton me joyas dicar publike e
gratitudoze.
L. B.
5
(1) L'unesma parto di ca averto esas nur la vortopa tradukuro di olta qua aparis France
en 1908, lor l'edito di Grammaire complète.
(2) La Délégation pour l'adoption d'une Langue auxiliaire internationale, fondita en
1901 (januaro), recevabis til 1907 la adhero di 310 societi omnalanda, e la aprobo di 1250
membri di Akademii ed Universitati. Ol elektis internaciona Komitato di ciencisti e
linguisti, qua pos exameno di omna projeti anciena e nova di mondolinguo, facis la
decido quan on raportas hike.
(3) Kontante segun la maniero dil Esperantisti, ni povus dicar, ke Ido havas nur 10 e
mem 9 reguli, ne min kompleta. (Videz « Lexique-manuel », p. V-VIII.) — Noto
adjuntita.
(4) En la realeso la gramatiko elementala di Esperanto kontenas adminime 64 reguli e
plu kam 10 ecepti. (Videz la konto detalizita ye la fino dil broshuro « La science et
l'Esperanto ».)
(5) Hike ni abandonas la Franca texto, qua deskriptas l'aranjeso di Grammaire
complète, e ni substitucas ad olu to, quo propre koncernas la « Kompleta Gramatiko
detaloza » quan ni prizentas ad omna amiki di helpolinguo.
(6) Ica vorti di nia unesma averto divenas partikulare vera pri la Kompleta Gramatiko
detaloza, en qua la multa pruntaji ek Progreso e citaji di Sro Couturat posibligo ta
profunda studiado. Danke oli, ni darfas dicar : mortinta, il parolas ankore, la granda
kalumniato.
6
Unesma parto : morfologio e sintaxo
Alfabeto.
1. — L' alfabeto di la linguo kontenas 26 literi : kin vokali, duadek-e-un konsonanti.
La kin vokali esas : a, e, i, o, u. La duadek-e-un konsonanti esas : b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p,
q, r, s, t, v, w, x, y, z. Esas tre rekomendata desegnar la literi en maniero qua impedas
konfundar, inter la mayuskuli, F a T o a C, e I a J. En l'imprimo on atencez, ke Ido ne divenez
Jdo. Generale, e precipue pri la adresi, on sorgez formacar la literi maxim bone e lekteble.
Pronunco dil vokali.
2. — En Ido, la vokali havas meza sonoduro, quale en l'Italiana. On pronuncas li :
a ne tro apertita, nam ol havus graveso desagreabla; ne tro klozita, nam ol esus ne sat bone
dicernebla. On atencez precipue, ke la dezinenco a dil adjektivi esez nultempe pronuncata
quale ä Germana, è o é Franca. Ol sonez a tre pure, quale en l'Italiana.
e, o, apertita o klozita, se nur on audigas li en maniero donanta dicernebleso senduba. — Notez
bone, ke la vokalo e nultempe esas muta, quale en Franca linguo (1).
u sempre devas pronuncata quale u Italiana o Germana; nultempe quale u Franca o ü
Germana. Ol sonas quale la Franca grupo ou.
Kande u sequas nemediate a o e, ol formacas kun ici diftongo, qua esas pronuncata unsilabe.
La sono u devas audesar quik pos a, e quaze sen intertempo, ma a e recevas la chefa esforco di
la voco : Australia, Europa, laute, neutra.
Ma, se la renkontro di a, e kun u rezultas de prefixo o sufixo adjuntita a radiko, quale en
neutila ( ne-utila), kreuro ( kre-uro), lore au, eu ne plus facas diftongo, e singla vokalo
apartenas a silabo partikulara. Konseque singla esas aparte pronuncata, quale indikesas per
( ne-utila e kre-uro) supere.
Sequanta q o g, la litero u = w (2) avan vokalo. Ol do sonas quale u en la duesma silabo di
aquatic Angla, aquatique Franca, acquatico Italiana, acuatico Hispana. Exemple : qua, quar,
quo, qui, guidar, linguo, lingue, linguala = qwa, qwar, qwo, qwi, gwidar, lingwo, lingwe,
lingwala.
Du sama vokali sucedanta ( ii, ee, oo) devas ne ligesar konfuze, ma pronuncesar separite :
alopatiisto, antee, heroo. To esas explicite fixigita dal decidi akademiala 815 e 816 ( Progreso,
V, 723).
7
(1) Por obtenar plu granda fixeso en la pronunco di ta du vokali, on darfas sequar la