Ulube, ul(a)loke = en ula loko.
Nulube, nul(a)loke = en nula loko.
Omnube, omnaloke = en omna loko.
Irgube, irgaloke = en irga loko.
Altrube, altraloke = en altra loko.
La formi kun -ube ne esas, quale la formi kun -loke, nur nedefinita; li esas pluse relativa e
konseque unionas du propozicioni (17). Ex. : Me sequos vu omnaloke; irgube vu iros, me
sequos vu.
Interne (di) = en l'internajo;
extere (di) = ye l'exterajo;
supre (di) = ye la suprajo (18);
infre (di) = ye l'infrajo;
avane (de la prep. avan) = ye la avanajo;
dope (de la prep. dop) = ye la dopajo;
latere (de la subs. latero) = ye latero di…;
dextre (di) = ye la dextra latero;
sinistre (di) = ye la sinistra latero;
proxime = en la vicineso, ne fore (19);
fore = ye granda disto.
46
cirkume = cirkum la enti o kozi nomata; per proxima evaluo : La soldati kaptis la urbo ed
establisis sua kampeyo cirkume. — Li sideskis cirkum la ludo-tablo e riskis tria-cent
franki cirkume (20).
55a. — La adverbi di maniero esas :
Anke = simile, egale, same : Ni konfesas erorir; ma anke vu eroris.
Apene = preske ne : li apene regardis ni.
Kom = D. als (identifizierend); F. en qualité de, en tant que : Kom Kristano me devas
pardonar a mea enemiki, quale la Kristo pardonis al sui. Ma kom homo e mem kom
Kristano, me ne obligesas agar a l'enemiki tale kam me agas al amiki. — On aceptis ilu
quale se lu venabus kom rejo, e tamen il venis inkognite, ne kom statestro, ma kom
privato (21).
Mem — D. sogar, selbst; E. even; F. même (encore, de plus, aussi); I. anche, persino; S. aún,
hasta, tambien. Ex. : Mem spensante la duopla, vu ne sucesus. — Esas mem neposibla dicar
proxime la dato ye qua il arivos.
La signifiko di mem justifikas, ke on uzas lu (quale etiam Latina, encore Franca) avan
komparativo (di supereso o di infreso) por plufortigar olu : El esas mem plu bela kam sua
fratino. — Me recevis mem min multe kam omni (22).
Ya. — Ta partikulo adverba nultempe uzesas sole, ma kun irga dico quan ol konfirmas emfaze :
Me ya facis to (ne altru). — Pro quo vu eniris? vu savis ya, ke me esas okupata. — Pro quo
vu ne respondis? vu savas ya Ido. — Por stekar ica klovo, ta martelo povas ya suficar; vu
ne bezonas plu grosa.
Ultre ta primitiv adverbi di maniero, Ido havas mult altri derivita o kompozita, inter qui : Ule,
nule, irge, altre, cetere, ipse (23), single, plure, omne.
Quale (de quala) = en quala maniero? o : en la maniero di… (24).
Tale (de tala) = en tala maniero.
Irgequale = en irge quala maniero.
Aparte (de aparta) = quaze separite, izolite.
Partikulare (de partikulara) = la kontreajo di universale, komune, generale (25).
Private (de privata) = ne publike.
Precipue (de precipua) = en precipua maniero (26).
Kune (de kun) = unionite : Li omna kune.
Kontree (de kontre) = en maniero kontrea.
47
Itere (de iterar) = per itero, iterante.
Volunte (de voluntar) = kun volunto, D. gern; E. willingly; F. volontiers; I. volentieri; S. de
bune gana; Por. de boa vontade.
Konsente (de konsentar) = per konsento.
Prefere (de preferar) = per prefero (27).
Memore (de memorar) = per memoro.
Konseque (de konsequar) = per konsequo.
Segunvole = segun (la) volo.
Kontrevole = kontre (la) volo.
Afrankite = (de afrankar, afrankita) : la sendo kustos de vu tri franki (kun la afranko)
afrankite.
Retroe (de la prefixo retro) = per iro inversa del avanco, desavance) : Marchar retroe esas
kontrenatura e nefacila (28).
Kompreneble omna qualifikanta adjektivi povas e darfas genitar adverbo : saja, saje; forta,
forte; avara, avare; agreabla, agreable; posibla, posible (29); egoista, egoiste; kordiala,
kordiale; puerala, puerale; instruktiva, instruktive; doloroza, doloroze, e. c., e. c.
55b. — L' adverbi di afirmo, nego o dubo esas :
Yes = la sama Angla vorto; D. ja; F. oui; I. si.
No = D. nein; E. no; F. non; I. no. Ol uzesas ol konstitucas per su respondo izolita e kompleta.
Ex. : Kad vu ekiros posdimeze? No; me restos heme.
Ne, qua sempre devas preirar sen ul intervalo la vorto negata : Vu ne facis ta laboro (quan vu
devis facar). — Ne vu facis ta laboro (ma altru). — Vu facis ne ta laboro, ma altra tote
neutila. — Il esas ne richa, ma tamen ne povra. — To esas ne tote vera (30).
Forsan = E. perhaps; D. vielleicht; F. peut-être; I. forse; S. puede ser, quiza.
L'ideo quan ol expresas tre diferas del ideo di posibleso, e mem la sama frazo povas kontenar la
du idei. Ex. : Forsan to esas posibla (31).
(1) Ma, se tro, plu, min, maxim, minim uzesas izolite, li recevas olu(v. § 52).
(2) On darfas derivar direte, se la senco permisas, adverbo de substantivo, quale ni ja
vidis supere : nature,
48
de naturo; persone, de persono; individue, de individuo; sexue, de sexuo. Ma povas
divenar necesa od utila uzar la mediaco di adjektivo. Exemple, en ula kazi, vice logike,
povas esar utila o necesa dicar logikale o logikoze, por pluprecizigar. Exter ta kazi, esas
plu bona derivar direte l'adverbo del substantivo, se la senco permisas, e ne plulongigar
l'adverbo sen utileso.
En Progreso, III, 218, on lektas : Kad bele agar = bela ago, forte kantar = forta kanto,
parole promisar = parola promiso, letre respondar = letra respondo? Se no, me ne
komprenas. Se yes, on povas (darfas) same dicar : pede irar = peda iro, dome restar =
doma resto, jorne laborar = jorna laboro = laboro qua esas jorno, veture promenar =
vetura promeno. Sed lor (ma lore) quon signifikas ica expresuri? (E. Ferrand.)
Respondo. — « Evidente, en la duesma serio de adverbi, la formo adverbala -e vicas
(remplasas) prepoziciono tacita : pede = por pedo, dome = en domo, jorne = dum jorno.
Pro to on ne povas (darfas) derivar de li nemediate adjektivi. On devas dicar ex. : «
promeno en o per veturo ». Sed (ma) en l'unesma serio anke parolo, letro povas (darfas)