Выбрать главу

stupida quan il facabis?

Nultempe uzez durante vice dum; nam durante ne esas prepoziciono. Ex. : la diskurso

durante tre longe ol certe tedos l'askoltanti.

71. — Ek = de interne ad extere di… Ex. : la hundo saltis ek la barelo (lu esis en la barelo); la

hundo saltis de la barelo (lu esis nur an la barelo). Do atencez ne konfundar ek a de; nam,

quale vu vidas, ek supozas, ke on esis en la loko, kontre ke de supozas, ke on esis nur an od

apud olu.

Per extenso naturala ek uzesas anke por indikar la materio di ula kozo (ek qua on imaginas, ke

ol esas extraktita) : vazo ek oro; ma esas preferinda dicar : ora vazo. Domo konstruktita ek

petro. Quon vu facas ek ico? Quon vu facas ek vua pekunio? Ne konfundez ek al punto di

de veno. Dicez : Me recevis letro de Paris, ne ek Paris.

Atencez bone la difero inter : botelo ek… (materio), botelo de… (kontenajo), botelo por…

(destineso). Ex. : botelo ek vitro, botelo de vino, botelo por oleo. Pos la verbo konsistar, on

uzas en o ek. Ex. : La kurajo ne konsistas en ne sentar ula timo, ma plu juste en ne egardar

la danjero. Ek quo konsistas la afero?

Ek darfas uzesar metafore por indikar objekto o mem ento apartenanta ad ensemblo, kolektajo

(e quin on supozas extraktita ek olu), exemple pri relatanta superlativo : la maxim richa ek

omni.

Ma on darfas anke uzar de, quale ni vidis ye : gradi komparala. Mem inter anke konvenas en

ta kazo.

72. — En = ye l'internajo di (loko, o di to quon metafore on komparas a loko). Ta prepoziciono

relatas la spaco e la tempo. Ex. : Il marchas en la chambro. En printempo l'arbori florifas.

En la jorno il dormas (10). Jetez ico en la fosato. Dicar « aden la fosato » ne esus erora, ma

vere tote neutila, pro ke « jetez » indikas sat bone per su, ke « ico » ne ja esis en la fosato;

konseque la chanjo di loko ne bezonas indikesar duesmafoye per « aden ».

73. — Erste = ne plu balde (kam). Ica defino montras, ke ta vorto esas adverbo. Pro to ol

trovesas inter l'adverbi tempala. Ma, pro ke ol semblas a kelki quaza prepoziciono, ni repetas lu

hike kun exempli : Me venos erste morge (11). Ja en la lasta yaro me suspektis ilu; ma erste

dum la somervakanco di ca yaro me havis la konfirmo di mea suspekto. Komencez erste

pos ni, nam vu laboras plu rapide (kam ni).

74. — Exter = ye l'exterajo di… (sen chanjo di loko). Ex. : Pro quo vu restas exter la domo?

Enirez e venez apud ni. Il habitas exter hike, che sua gepatri. Exter konkurso.

Exter metafore uzesas kun la senco « ecept( it) e » : exter ta legi ne existas altri.

57

75. — For indikas eskarto plu o min granda (12); ol esas la kontreajo di proxim. Ex. : Il habitas

pasable for hike. Ne restez tale for ni, ma venez proxim ni, e sideskez apud me, an la

tablo.

Esas remarkenda, ke de, qua per su indikas nur separo e departal punto, plu bone konvenas,

kom prefixo, kam for, kande on ne intencas indikar foreso o foriro striktasence. Exemple, por

indikar nur la departo-punto, deirar, deflugar, detranar, e. c., esas plu bone kam for-. E mem

forprenar esas ne uzenda (13), nam on prenas de o ek ma ne for, adminime en la senco quan

expresas deprenar, ekprenar. La vorto forprenar povas signifikar nur, ke on prenas (ulo) fore, e

ne proxime.

76. — Inter = en la spaco o tempo qua separas du o plu multa personi, kozi. Ex. : Inter Francia

e Rusia esas Germania. Il pozis su inter ni du. El venis inter ok e dek matine (14).

Metafore inter uzesas por indikar partigo, kambio o reciprokeso : li dividis inter su dek e du

pomi; li kambiis inter su lia vesti; li luktis, parolis inter su (perfere : li interluktis,

interparolis, e. c.). (Videz ye la verbi reciproka.)

On devas ne konfundar inter a ek qua expresas ideo tre diferanta. (Vid. ica lasta.)

77. — Kontre = opoze a (15). Ex. : Kad vu votas por o kontre la propozo? La Hispani

kombatis longe kontre la Mauri. La domo esas shirmata kontre la nordal vento. Lua

fenestri esas kontre (la) mei.

Ma on devas ne uzar kontre por la senco apud, an, ad (F. envers), kun. Ex. : La fenestri apud

(plu bone : an) la strado. Il agis ad me tre amikale. Se on dicus kun me, la senco esus : il e me

agis.

78. — Koram = en la asisto, prezenteso di… Ex. : koram ulu; koram me; koram notario;

koram la judiciisti. Il dicis to ante me, avan vu e koram vua gepatri; me do nur repetis to

quon il dicis l'unesma e koram ni omna.

79. — Kun = akompanate da…, juntite a… Il promenas kun amiki; restar kun leono esas

danjeroza (16).

Nultempe uzez kun vice per, nam la duesma indikas instrumento, kontre ke kun, quale ni

vidis, indikas akompano, uniono. Do ne dicez (imitante ula lingui) : il frapis me kun bastono,

ma : il frapis me per bastono.

Memorez bone, ke la verbo konfundar postulas kun o ad por sua nedireta komplemento, segun

la decido 1205. Specala noto akompananta la decido fixigas la selekto tavorte : « Se ek plura

kozi on facas pelmelo per mala o ne suficanta distingo mentala, qua mixas iti kun ici, lore la

prepoziciono uzenda esas kun. Ex. : Nun il konfundas en sua odio, la kulpozi kun l'inocenti,

la boni kun la mali. »

« Se la spirito transportas erore la qualesi od individueso di ulu od ulo ad altra, lore la

prepoziciono uzenda esas ad. Ex. : Vu konfundis manekino a homo. Ne konfundez lampiro

a lanterno. » (17).

Ne dicez « kune kun » quale l'Esperantisti. Ta stranja expresuro ne uzesas en Ido. Kun, simple,

o samtempe kam kune, unionite, solidare expresas certe plu bone, segun la kazo, la idei quin

l'Esperantisti inkluzas en « kune kun ».

58

(1) « Kande on decidis, pro eufonio, elizionar la tri vorti ad, ed, od, on decidis, ke on ne

elizionos li (t. e. fakte nur ad) en la kompozado, pro ke on timis, ke en la kompozaji a

ne esus sat rikonocebla o sat dicernebla. Ol povus intermixesar, sive kun la

prepoziciono a, sive kun la finalo a di l'artiklo o di l'adjektivo preiranta. » (Progreso, II,

165.)

(2) L'expresuri « ante tri monati » — « tri monati ante nun », od altri simila, expresas

du idei tre diferenta inter su. La sequanta exempli lo komprenigos bone :

On videskis la danjero ante tri monati = ante ke pasis tri monati, on videskis la

danjero; ma : on videskis la danjero tri monati ante nun = pasis tri monati depos ke

on vidis la danjero.

Lu skribis a me ante ok dii = lu ne vartis ok dii por skribar a me; ma : lu skribis a me