ok dii ante nun = pasis ok dii depos ke lu skribis a me.
Li konvinkis ni pri lia yuro ante un duimo de horo = li ne bezonis un duimo de horo
por konvinkar ni; ma : li konvinkis ni pri lia yuro un duimo de horo ante nun =
pasis un duimo de horo depos ke li konvinkis ni.
El naskis ante 9 monati = el ne vartis 9 monati por naskar; ma : el naskis 9 monati
ante nun = pasis 9 monati depos ke el naskis.
Do, se on parolas pri tempo pasinta depos la ago o fakto aludata, on devas uzar ante
nun, pos expresir ta tempo, quale en singla duesma frazo supere.
En Progreso VII, 2, trovesas : « Me naracos epizodo di mea voyajo en Amerika, quar
yari ante nun » (ye la 7-ma lineo). Sis linei plu infre : « Duadek yari ante nun me esis
samskolano… » Sep linei plu infre : « Anke me okupis me pri la ideo duadek yari ante
nun. » Itere sur la sama pagino. (Final diskurso da Pro Otto Jespersen al Idista lernanti
di sua kurso pri nia linguo, en l'Universitato di Köbenhavn.)
La granda linguisto, qua posedas admirinde la lingui Angla e Franca, tre certe konocas :
sometime ago e il y a quelque temps di ta du lingui, ed anke vor einiger Zeit di la
Germana. Do il agas kun plena konoco e ni esos kun ilu en bona societo por dicar :
Kelka tempo ante nun, du yari ante nun e. c.
(3) La plaso di ulu od ulo esas, en loko, la parto destinita, atribuita ad oli, od okupata da
oli. Ex. : En ta cirko imensa la asistanti esis tante multa, ke on ne trovabus dek
plusa plasi, sive por sideskar, sive mem por stacar. — La ordino konsistas en donar
un plaso determinita a singla kozo, ed en konstante pozar singla kozo en lua plaso.
(4) Decido 1611 : Vizante super omno la facila aplikebleso e distingi necesa, l'akademio
decidas unanime, ke ante e pos uzesez nur pri la sucedo di eventi e fakti, ed avan, dop
pri omno cetera. Pri la linguala unaji on uzez ante, pos, se on vizas la linguo parolata,
pro ke lore la tempo koncernesas nedubeble, ma se
59
on vizas la linguo skribata, on uzez la prepozicioni avan e dop (e la adverbi avane e
dope) pro ke lore la reprezentata linguo esas en la spaco *.
* « Yen kelka frazi motivizanta la decido 1611 : Quankam ta cifri esas avan la nomi dil
vari, me tre kredas, ke li skribesas pos ici. Nam, se la cifri esus skribita ante la nomi dil
vari, e ne pose, li ne esus tante mikra. Ma, pro ke restis, avan la nomi, kelka spaco
libera, on profitis lo por insinuar pose la cifri avan la nomi. — Vu transskribos ta du
kolumni de cifri, ica ante ed avan l'altra. Kad vu komprenis bone? Yes, me devas
skribar ica ante skribar ita, ma tale ke ol esez avane. — Quankam sur la listo dil
rekompensoti la prenomi skribesis avan la nomi familiala, vu sorgos lektar li quale se li
esus dop ici. Do vu pronuncos la prenomi pos l'altri, ed ici ante iti.»
En la multa serchi quin il facis por ica gramatiko en la 6 e duima yari di Progreso,
l'autoro sempre trovis la prepozicioni ante, avan e pos, dop uzata quale indikesas dal
decido 1611.
Decido 1624 : On refuzas unanime apertar nova diskuto pri decido 1611.
(5) On darfas supresar, sen detrimento, de pos la substantivo di quanteso : taso teo,
metro drapo, dicas la « Grammaire Complète » ma, segun mea konoco, on ne uzis ta
darfo.
(6) Same kam on dicas : botelo de vino, tale on havas la darfo dicar : botelo plena de
vino (botelo de vino, plena). Remarkez, ke botelo de vino ne equivalas botelo por
vino, vinbotelo; nam l'unesma povas esar okazione birbotelo, quan on plenigas per
vino.
(7) Remarkez, ke se la libristo esus l'autoro di la naraci, on dicus : da e ne de.
(8) Sen plajiar Ido, la linguo da Zamenhof (se ni dicus : di Zamenhof, ol esus la Polona)
nultempe povus per sua unika de tradukar klare e naturale ta exempli ed altri, quin ni
ja donis e povus donar ankore. Triadek-e-ok yari de existo e la tota evoluciono di lua
lexikografi e skripteri ne ja donis ad olu ica posibleso!
Ol esas ankore kondamnita, pri omna analoga kazi, ad aranji plu o min stranja ed
obskura, qui sakrifikas la ideo expresenda. Quon signifikas :
la sklavo liberigita de sia mastro? Kad : la sklavo liberigita de sua mastro? o : la
sklavo liberigita da sua mastro? Nul vortal ordino povas destruktar l'ambigueso
esperantala en ica kazo ed en multega altra analoga. Bela produkturo di blinda e
hazardala evoluciono : 38 yari ne emendis la linguo mem pri ta punto grava e tote ne
rara?
Yen ica frazo : The government of the people by the people. Espo necese tradukos : la
regado de la populo per la popolo! Ma hike per esas tote ne justa, nam E. dicas by, ne
through. E la tota frazo tradukenda esas : « …ke la guvernado di l'populo da l'populo e
por la populo ne perisos sur la tero ». Se on turnos altre ta frazo, quo restos de l'ideo?
Vere quon valoras linguo nekapabla tradukar idei tante simpla sen alterar oli?
60
(9) Kompreneble, se on volas dicar ke el ne cesis esar malada tam longe kam duris elua
infanteso, on dicas : dum sua tota infanteso.
(10) Esas kazi ube plura prepozicioni povas expresar logike la relato. Do tote senyure e
nejuste la helpolinguo impozus ica prefere kam ita. Ex. : sufrar de (o pro) dursto; en o
dum la jorno.
(11) Remarkez la difero inter : me venos erste morge e me venos nur morge. L'unesma
dicas : me venos ne plu balde kam morge; la duesma dicas : me venos (unike) morge e
ne en altra dio.
(12) Quale nia omna nocioni, la nociono di for esas relativa, totsame kam la nociono di
proxim. Exemple, forirar povas okazione signifikar nur eskartar su (de) : forirez del
tablo.
(13) Videz Progreso, V, 723, noto 2. La forpreni di Espo esas nur imito di weg- Germana,
en la realeso.
(14) Inter supozas plura personi o kozi. Ne dicez do : inter ilua amikaro (nomo
singulara gramatike), ma : inter ilua amiki. Du personi o kozi adminime esas necesa
por ke on darfez uzar « inter ».
(15) En noto, p. 32 di « Grammaire complète », France lektesas : Kontre sempre
kontenas la ideo di opozo materiala od etikala.
(16) En la netushebla Fundamento da Zamenhof : resti kun leono esas danghere.
(17) Progreso, VI, 513, noto 2.
Prepozicioni. (lor-ye)
80. — Lor = en la tempo di, samtempe kam : Lor vua nasko; lor mea mariajo; lor la tertremo
di…; en la realeso, la homi esas egala nur lor sua nasko e lor sua morto (18).
81. — Malgre = sen impedesar da…, sen cedar a… Ex. : Il sucesis malgre omna obstakli; il
departis malgre sua matro o : malgre la impero di sua patrulo. Quale on vidas, malgre
povas havar kom komplemento persono o kozo (19).