82. — Per indikas l'instrumento di la ago, to quo uzesas pro produktar olu, la moyeno : skribar
per plumo, per krayono; sendar per posto; mortigar per hungro; li interbatis per pugni; il
suocidis per revolvero; persuadar per dolceso; vu kovros la amasi de betravi per palio.
Precize pro ke per indikas instrumento, moyeno, lu ne darfas uzesar avan la aganto en la
komplemento dil verbo pasiva, sive ta aganto esas persono od animalo, sive ol esas kozo; nur
da uzesas takaze : lu esas tote kovrita da nivo. Se vu hezitos inter da e per, chanjez la formo
61
pasiva a formo aktiva : la nivo tote kovris la tekti. Do la nivo esas la aganto en la frazo
pasiva; konseque on devas uzar da (ne per) avan olu.
83. – Po preiras la kozo kambie donata; ol indikas equivalo : me kompris la domo po
quaradek mil franki = me pagis quaradek mil franki po la domo; sigari po dek centimi. —
Me kompris dek sigari po un franko ( sume). Se on volas dicar : sigari di qui singla kustas un
franko, on dicas : sigari po un franko single. Silko po kin franki (singla) metro; me kambiis
mea biciklo po un plu nova. Il pagis la glorio po sua vivo. Me defensus ta afero mem po
mea sango. Po quante vu vendas ta flori? la senco esus : kad vu vendas li grandaquante,
mikraquante, grose o detale?
Por indikar l'unajo kun qua relatas la preco on uzas la prepoziciono por. Ex. : On abonas ta
revuo po dek e du franki por yaro. On darfas anke dicar : po dek e du franki yare.
Esus neutila uzar po (od irg altra prepoziciono) avan komplemento direta : omna (o singla)
libro kustas tri franki (e ne : po tri franki).
84. — Por indikas la skopo, la koncernato, la profitanto o nur destinario. Ex. : Por quo vu
volas havar pekunio? por komprar to quon me bezonas. On manjas por vivor, on ne vivas
por manjor. Me kompris ludili por mea infanti. Ica letropapero esas por tu e ta kuverti
por me. La evento esas fortunoza por ilu, ma desfortunoza por vi. Me havas nulo por
skribar, nek plumo, nek krayono (20).
On uzas por avan l'unajo kun qua relatas la preco. (Videz po pri ca punto.)
85. — Pos relatas nur la tempo. Ol esas juste la konreajo di ante. (Videz ica.) Ol signifikas « plu
fore kam… » (en la tempo). Ex. : To eventis pos mea departo. Me certe arivos pos elu. Quon
li agos pos mea morto?
Me atestas, ke il dicis to ante tua fratulo ed avan tu, nule pos ilu, quale il asertas; e
mesavas lo tre certe, nam omno eventis koram me.
86. — Preter = pasinte apud (ulu od olu) ed irante plu fore kam (li). Ex. : Ni rajuntis li ye la
halteyo, ma iris preter li e preter omni quin ni renkontris, til ke ni atingis la portuo. — Ni
iris preter lia fenestri, malgre lia signi e voki. — Li preter-vehis ni, ma salutis ni afable,
pasante. — Pro quo camatine vu iris preter mea pordo, sen haltar dum kelk instanti?
87. — Pri = koncerne, relate. Ex. : libri pri filozofio. Il esas tre erudita pri historio. Parolez a
ni pri la linguo internaciona e pri vua voyaji.
Nultempe uzez, vice pri, sive de, malgre l'exemplo di la Latina, sive sur malgre l'exemplo di
ula lingui vivanta.
Ma tre reguloze vu darfas uzar koncerne, relate qui expresas la sama ideo kam pri, ma en
formo triople plu longa.
88. — Pro = per efiko od efekto di… Ex. : Il mortis pro hungro; me tremas, ne pro timo, ma
pro koldeso; el agas tale pro jaluzeso. Pro quo tu ploras? pro ke Petrus batis me.
62
Se on atencos, ke ta prepoziciono fakte konocigas de quo venas la efekto produktita (exemple «
hungro » en : il mortis pro hungro) on komprenos, ke ol havas kelka afineso kun de. Co
explikas, ke en ul okazioni, ol povas esar remplasata del prepoziciono de. Ex. : il mortis de
hungro expresas la kauzo dil morto ( hungro) tam juste kam : il mortis pro hungro. Same : el
esas malada pro o de febro.
89. — Proxim = ye mikra disto de la punto indikata, ne for olu. Ex. : Me plantacigis kelka
florarbusti proxim la domo. Kande il sentis su proxim la morto.
Ta prepoziciono esas la kontreajo de for. Kun olu la vicineso restas min granda kam kun apud.
(Videz ica e an, qua indikas ne nur vicineso, ma kontigueso o kontrakto.)
90. – Segun = sen eskartar de…, konforme a… Ex. : ni vivez segun la nova precepto : « amez
l'una l'altra, quale me amis vi » e ne segun l'anciena : « okulo po okulo e dento po dento
». — Il agis segun sua opiniono. To ne esas permisata segun la lego. Arkitekturo segun la
gusto di Renesanco. Pikturo (kopiuro) segun Rafael. Nultempe uzez segun vice per. Do
dicez : el esis la perfekta portreto di sua patrulo per (e ne : segun) sua boneso e honesteso
(21).
91. — Sen esas la kontreajo di kun. (Videz ica.) Ol indikas l'absenteso, la manko dil persono o
kozo nomata : Il arivis sen sua amiko; me ne povus vivar sen tu.
92. — Sub indikas la situeso di ulo (od ulu) relate to quo esas supere ed en la sama vertikal
driciono : la kato dormas sub la tablo. Me refujis sub la hangaro pro la pluvo qua faleskis.
La muso kuris (ad)sub la armoro. (Komp. sur).
93. — Super (sen kontakto kun la objekto) = D. über, oberhalb; E. over, above; F. au-dessus de;
I. sopra, al disopra; S. por encima de sobre. Ex. : qua nombrizos la steli qui brilas en la cielo
super ni? La vento pulsis l'aeroplano super la maro (o, se to esas necesa por indikar
translaco, adsuper la maro). La muevi flugas super la maro ed ofte pozas su lejere sur olua
ondi.
Atencez ne uzar super o sur vice pri.
94. — Sur indikas la situeso di ulo (od ulu) relate to quo esas plu infre, en kontakto kun olu ed
en la sama direciono : La navi vehigas sur l'oceano homi, bagaji e vari. La kato saltis adsur
la tablo por kaptar olu.
Metafore : havar autoritato sur judiciisti; havar yuri sur la krono; prenar afero sur su (22).
(Komp. sub.)
95a. — Til indikas la termino en la spaco o tempo. Ex. : Ni irez til la frontiero; vartez til mea
retroveno.
Til uzesas kun de por indikar spacal o tempal intervalo : de lundio til jovdio; de Calais til
Dover. Il indikas anke minimo : il spensis de cent til duacent franki, o simple : il spensis til
duacent franki.
63
Til signifikas, ke on atingas la limito indikata. Kande la limito indikata esas, ne punto, ma ula
intervalo, on devas kompletigar l'indiko, dicante precize : « til la komenco o fino di… » od : «
til la yaro 1912 exkluzite o inkluzite (od exkluzita, inkluzita) » (23).
95b. — Tra — de un latero od extremajo a l'altra, interne. Ex. : Li pasis tra la foresto. Il sinkis
sua espado tra ilua pektoro.
95c. — Trans — adsur l'altra latero. Ex. : On pasas tra la rivero per vadeyo e trans olu per
ponto. Ne irez trans la lago, nam ibe vu jenesus dal turisti.
96. — Ultre = adjunte ad : Ultre mea matrala linguo, me savas la Germana. Me esis tre
charjita, nam ultre mea valizo, me portis du grosa paki.
Ultre esas nur prepoziciono. Ni donez un plusa exemplo : « Ultre mea repasto, me prenis