Ma kande la prepoziciono indikata dal senco esas di o ad, esas ordinare plu bona ne expresar
olu, nam la kuntexto suficas por sugestar lu.
105. — Vice l'expresuro « la fakto di » sequata da infinitivo, on darfas uzar nur l'artiklo kun ta
infinitivo. Ex. : « Ne la fakto ( di) ebriigar su konstitucas l'alkoholismo, ma la fakto ( di)
drinkar kustume alkoholo » povas e darfas esar expresata ne min klare e plu kurte per : Ne la
ebriigar su konstitucas l'alkoholismo, ma la drinkar kustume alkoholo; ed altramaniere : la
alkoholismo konsistas ne en la ebriigar su, ma en la drinkar kustume alkoholo. — Altr
exemplo : « Ne la fakto ( di) timar nulo konstitucas kurajo, ma la fakto ( di) afrontar danjeri
malgre la pavoro, quan on sentas pro li »; plu kurte per : Ne la timar nulo konstitucas
kurajo, ma la afrontar danjeri malgre la pavoro quan on sentas pro li.
Ma ca exempli di rara kazi ne devas instigar vu ad uzar l'artiklo nediskrete e tedante avan
l'infintivo (quale se la substantivi ne plus existus), e dicar exemple : la studiar e la muzikar
esis lua delici, vice : la studio e la muziko esis lua delici.
106. — Prepozicioni kun verbi. — L'uzado di prepozicioni kun verbi esas un del maxim granda
desfacilaji dil vivanta lingui.
En nia linguo ica desfacilajo esas grandaparte vinkita per l'injenioz institucuro (31), ke la verbo
esas transitiva en omna posibla kazi.
Yen kelka exempli ube nia linguo fixigis la verbo kom transitiva : aludar, bezonar, disponar,
diletar, regnar…
(Altra avantajo di la verbi transitiva esas, ke on povas uzar li en pasivo, Ex. : se on dicas :
regnar lando, homi, on povas dicar : lando regnata (da ta suvereno) e parolar pri regnati. Se
on dicas : plura autori laboris ica libro, on povas dicar : ica libro laboresis da plura autori.
Duesma moyeno faciligar l'uzado di prepozicioni, e la sola regulo sequenda en nia linguo esas :
selektar la prepozicioni segun lua propra senco, tote ne segun la verbi od altra vorti, qui
akompanas lu. Ex. : absolvar ulu de kulpo; adicionar un nombro ad altra; konvinkar ulu pri
ulo, e. c.
Fine on devas ne iterar sen neceseso la prepoziciono; generale, ne esas utila uzar lu en e dop la
verbo. Suficas exemple dicar : irar ek la chambro, portar ulo ek la chambro (o : forportar, se on
volas expresar l'ideo di forigo); pozar lampo sur tablo (vice : ekirar ek…, ekportar ek…,
surpozar sur…).
66
Pri la prepoziciono ye, pro ke ol esas tante komoda, on ne devas tro uzar olu. Exemple, on
povas dicar plu bone : abundar de (quale plena de, richa de, nam de indikas la kontenajo);
acendar de (indikas l'origino); konvinkar pri; komprenar per, o sub; reverencar ad ( ad indikas
la skopo di l'ago); e forsan mem (quale agas korekte kelka samideani) : chanjar ad, edukar ad;
nam to esas konforma a l'esencal ideo di la prepoziciono ad. Aparte, chanjar ad… esas certe plu
logikala kam chanjar en…, malgre l'exemplo di D. F. (cetere, D. uzas anke zu ed E. to). —
(Segun L. COUTURAT e P. de JANKO, Progreso, II, 458).
(18) Ta prepoziciono genitas l'adjektivo lora : Ti qui vivis en ta epoko savas quante
teroriganta esis la lora eventi. — Ol genitas anke la adverbo lore, de lore, til lore. Se
me esus avan la morto, mem lore me atestus lo.
En Progreso, V, 28 trovesas ico : « Kelkafoye on uzas la prepoziciono lor kun vorti qui
indikas dato o tempo, t. e. kun nomi di dio, monato, yaro. To esas nejusta : en omna
tala kazi on devas uzar ye (por preciza indiko), en o dum (por intervali), ex. : ye la
unesma di januaro, ye du kloki; en la printempo; dum la venonta yaro. — Lor povas
(darfas) aplikesar nur a konkreta eventi, nam ol signifikas exakte : « en la tempo di,
samtempe kam ». Ex. : lor mea mariajo; lor la nasko di mea unesma filio; lor la lasta
aparo di la kometo di Halley, lor l'explozo di la kurasnavo Liberté. On darfas anke dicar
: « dum la milito Ruso- Turka », nam hike on parolas pri ulo, qua duris kelka tempo. »
(19) Uli ne dicernas bone la difero di malgre e tamen. ***
Ica lasta ne esas prepoziciono e havas nula komplemento konseque; ol pleas la rolo di
adverbo kun ideo di kontrasto, di opozo : il esas povra e tamen (il esas) jeneroza. Il
esas malada tamen il volas laborar. — Tamen = malgre to.
(20) Atencez la granda difero inter : me havas nulo por skribar e : me havas nulo
skribenda. Forsan nun Esperantisti plajianta Ido facas la distingo dil du idei; ma ti qui
ne ja adoptis nia end esas tote nekapabla facar ta distingo : li konocas nur : me havas
nulo por skribar.
(21) Ne imitez Esperanto dicanta en « La feino » : « kiu estis la plena portreto de sia
patro laù (vice per) sia boneco kaj honesteco », nam vi alterus l'ideo tradukenda.
(22) O « asumar afero » egale bona, se mem ne plu bona.
(23) Segun Progreso, IV, 661. — Videz tra e trans, insertata pos til, e numerizata 95,1 en
95,2.
(24) Ultre diferas de plus. Advere de la matematikal vidpunto la difero ne esas granda,
pro ke A + B = B + A (e mem ne sempre!). Ma, en la komuna vivo, l'ordino ne esas
indiferenta, sive pro la tempo, sive pro l'importo relativa e tre neegala di l'adicionendi.
Exemple, la supera frazo equivalas : « Me prenis mea repasto plus me kafeo. » Esus
ridinda dicar : « Me prenis kafeo plus mea repasto », kontre ke on povas dicar tre
bone :« Me prenis kafeo ultre mea repasto. »
67
De to konsequas, ke nultempe on bezonas adverbigar ultre : la adverbo uzenda esas
sempre pluse, qua anuncas l'adjunto di altra kozo a l'unesma e predicita. Exemple, F.
en outre devas sempre tradukesar per pluse. Do on ne bezonas desquietesar, kad ultre
povas uzesar kom adverbo e tale divenar kelkafoye dusenca. Exemple : « Ultre la
festino eventis gaya balo. » Ula kritikemi kredas, ke la frazo esas bisenca til la streko.