que; I. quantunque, benchè, sebbene; S. aunque.
Ni adjuntez la konjuncioni questional-relativa ja konocata da ni kom adverbi :
69
Ube, kande (9), quale, quante.
Fine la konjuncioni kompozita :
Pro quo = pro qua kauzo;
Por quo = por qua skopo;
A qui korespondas : pro co, pro to = pro ica, pro ita kauzo; por co, por to = por ica, por ita
skopo (10).
109. — La plu multa prepozicioni genitas konjuncioni samsenca per la simpla adjunto di ke (11)
:
Pro ke (kauzo); por ke (skopo); per ke (per la fakto ke) : glacio diferas de aquo per ke ol esas
solida = per sua solideso.
De ke (de la fakto ke, de ico ke) : lua febreso venas de ke il esis recente malada = de lua
recenta maladeso.
Ante ke; pos ke; depos ke o de kande : depos ke, de kande il venis, me ne plus ekiras;
omnafoye ke.
Dum ke : dum ke il esis malada = dum lua maladeso.
Til ke; sen ke; ultre ke.
Malgre ke (kf. quankam); ecepte ke. ***
Segun ke; kontre ke (qua expresas opozo, kontrasto).
110. — Altra konjuncioni esas formacata per adverbi e la konjunciono ke :
Tale ke; tante ke; kaze ke; kondicione ke; supoze ke; time ke (12); tante plu ke; tante ofte
ke; tam ofte ke; tante longe ke; tam longe ke (13).
Remarkez anke la sequanta konjuncional expresuri :
Lore kande; quik kande; same kam; tante plu… quante plu = quante plu… tante plu…;
tante min… quante min… = quante min… tante min… Ex. : Quante plu me konocas li,
tante plu me estimas li (= me tante plu estimas li, quante plu me konocas li); quante plu
me vidas ilu, tante plu il plezas me; quante min il laboras, tante plu il volas repozar;
quante min me dormas, tante min me somnolas.
Segun quante : segun quante me povos, me certe helpos vu.
On atencez bone dicernar la koordinal konjuncioni de le subordinala e nome nam de pro ke.
Ex. : Pro ke vu esis absenta, on ne vartis vu. La konjunciono nam esus ne justa hike.
70
111. — La questional konjunciono esas kad (ka) sive por la direta questiono, sive por la
nedireta.
Direta questioni : Kad la mediko esas arivinta? Ka tua matro konsentas?
Nedireta questioni : Dicez a me, kad la mediko esas arivinta. Me questionas tu, ka tua
matro konsentas.
Quale on vidas, la konjunciono kad, ka sempre komencas la propoziciono (chefa o subordinala)
en qua lu trovesas.
Ma on ne uzas lu, se la propoziciono ja havas vorto questionala (qua, quo, quala, quanta, e.
c.).
Kad ne o ka ne? esas fakte elipso vice : kad ne (tala esas la kozo)? Ka ne (tale vu pensas,
opinionas, e. c.)? Ol tradukas la F. n'est-ce pas?
Co explikas, ke on ne dicas : ka no. (Videz ica lasta vorto ye la adverbo di afirmo, nego o
dubo).
(1) Ma indikas opozo, restrikto, difero inter la du propozicioni o vorti quin ol unionas :
Lu esas severa ma yusta. Me tre deziras facar la voyajo ma me ne povas lo. Fidez ad ili,
ma ne ad eli.
(2) Nam anuncas expliko, motivo, pruvo relate lo dicata en la propoziciono a qua ol
unionas la sua. Ex. : Tu vartos vane, nam il ne venos, pro ke il esas malada. La
konjunciono nam unionas la duesma propoziciono : il ne venos a l'unesma : tu vartos
vane e donas expliko, motivo pri lo dicata en ica. — Me ne esperas, ke il sucesos; nam,
pro ke il esas tre indolenta, il ne demarshos sat multe.
(3) « On demandas ofte de ni expliko di ca konjunciono, pro ke multa lingui ne havas
l'equivalanta, e supleas ol per altra konjuncioni de diversa senci. Or uzesas nur en la
rezoni, por enduktar en plusa premiso, t. e. motivo. Ex. : « Omno quo foligas esas
veneno; or l'alkoholo foligas; do… » On devas ne intermixar or kun do, qua esas quaze
opozita, nam ol induktas la konkluzo; nek kun ma, qua anuncas od expresas, ula opozo
(ex. : opozanto povus dicar : « ma l'alkoholo fortigas, nutras… »). En la praktiko, on ne
enuncas formale la rezoni, on tacas una de la premisi, od on renversas lia ordino.
Kande la premiso (motivo) sequas la konkluzo, or remplasesas da nam; ex. : « l'alkoholo
esas veneno, nam ol foligas ». (On tacas la majora, qua konsideresas kom tro konocata
od evidenta. — Plura lingui supleas or per la konjunciono qua signifikas nun (D. nun
( aber), E. now); ma on vidas facile, ke lore ol nule indikas la tempo… Ta konjunciono
esas do aquirajo di la logikala spirito, qua sempre plu dominacas la moderna e civilizita
lingui, pro la progresi di la cienco. ( Progreso, VI, 141.)
(4) L'intima senco di tamen esas : opoze ad ico, malgre lo dicita, malgre taobstaklo. Ex. :
Il esas tre richa, tamen il almonas nultempe. Me savas, ke me riskas la morto, tamen
me iros adibe.
71
(5) Quale pri ed, e, on uzas prefere la formo sen d, kande l'eufonio permisas.
(6) « Segun mea (personal) opiniono, skribis So Couturat, sive havas esence la senco
etimologiala, di od se; e se on uzas (e darfas uzar) ol kelkafoye vice simpla od, ico venas
de elipso (di la verbo) ». — Progreso, VII, 411. Segun ta expliko, sive esas plu vere
subordinala kam koordinala.
Uzez do o( d) … o( d) … se li unionas vorti ne verba : me drinkos o vino o biro, qua
egalesas : o vino o biro esos mea drinkajo. Ma uzez sive… sive… avan verbo expresata o
tacata : Sive tu volos, sive tu ne volos, ni certe vizitos li. Sive ( tu esas) richa, sive ( tu
esas) povra, tu devas helpar tua proximo segun tua moyeni.
(7) Separas la neganta propozicioni, o diversa vorti di propozicioni neganta : Me nek
prizas nek estimas ta homo. — Il havas nek parenti nek amiki.
(8) Pos examenir lo dicita pri yen So Couturat, en Progreso, VII, 208, konkluzas :
« On uzez yen kande ol guvernas nomo, e yen ke kande ol guvernas propoziciono. »
Altralatere, en solida artiklo pri yen ke, barono S.de Szentkereszty dicas juste : « La
maxim preciza defino
esas certe (VII, 208) : « Interjeciono esas izolita vorto, qua equivalas integra frazo. » Ja
de co rezultas, ke yen ke esas lo justa, kande yen guvernas propoziciono. » (VII, 289.)