Ex. : Quante vu evas? me evas duadek yari, o : me esas duadek-yara; quante evas l'infanto
di vua fratino? ol evas nur kin monati, o : ol esas nur kinmonata; ol evabis nur du semani
o : ol esis nur dusemana, kande ol mortis; ta viro semblas grandeva o : tre evoza; yes il
esas preske centyara. Kad vua patrulo esas grandeva? No, il esas mezeva, il atingis nur
mezevo (15).
(1) Nomizar nulo la cifro o esabus ridindajo; nam nulo = nula kozo. Ma kad o ne esas
ulo, cifro? Kad ol ne pleas importanta rolo? Kad, kande me skribas la cifro o, me skribas
nulo? Se vice : skribez « zero », ni dicus : skribez « nulo », omni komprenus, ke on
devas skribar nula kozo, do ne skribar?
(2) Kin ne povis esar quin, pro ke ica lasta esas la plural akuzativo di qua. Ni do
havabus okazione : la quin, quin il donis ad vu, esas plu bela kam la quin, quin il donis
ad me. O : le quin (5) quin vu skribis sur ta pagino esas omni tre male designita. Nia
skopo ne esas konkordar maxim posible kun la Latina quin-que, ma donar formi sat
dicernebla de altri. Plu importas por ni certa dicernebleso dil diversa formi, kam
sklavatra imito di vorti o formi latina efektiganta al vera koncernati di L. I. konfundi
77
e miskompreni.
(3) Milion, miliard, bilion e. c. recevas -I dil pluralo, se to esas necesa : on spensis
milioni por ta edifico. — Ma : il recevis plura milion, pro ke plura sat indikas la
pluralo. Ta nombri (kande on ne adjuntas -o, quo ne esas necesa) havas la acento sur la
final silabo, pro ke li esas reale abreviuro di miliono, miliardo e. c.
(4) Kompreneble la acento tonika esas nek sur e, nek sur a, ma sur la nombral silabo
( un, du, tri, dek e. c.) dil unesma elemento.
(5) Semblas, ke la streketo utilesas por montrar plu klare l'uniono dil nombri adicionata.
L'uniformeso konsilas uzar e sempre (e ne ed) en ta nombri. Do dek-e-un, dek-e-ok
quale dek-e-du, dek-e-tri.
(6) Ta remarki, en Progreso, VII, 39, finas per : « E l'aranjo propozita evitos ankore ula
dusencesi : on povos distingar facile (mem aude) : du deki e duadeki. »
Cetere sur la 38 pagino dil sama numero trovesas la motivi qui inspiris la sistemo
propozita al Akademio ed aceptita da olu :
1. Ica aranjo konservas la perfekta regulozeso di nia nombro-sistemo, e la kurteso de la
simpla nombri, qui restas unsilaba. Ma ol augmentas multe l'eufonio e konseque la
klareso, sen longigar remarkeble la enunco (komparez okdekquar a okadek e quar); ol
igas la nombri plu facile pronuncebla, audebla e komprenebla.
2. Ol impedas omna (mem semblanta) dusencesi quin on objecionis a la nuna sistemo :
mem ti qui esus tentata intermixar tri dek e dektri ne povos miskomprenar triadek e
dek e tri.
3. Ta procedo impedas miskompreni di plura sucedanta nombri : cent ok dek tri povas
komprenesar : 108, 13; od : 100, 83; od : 183. Ma on distingos klare : cent e ok, dek e tri;
( una) cent, okadek e tri; cent e okadek e tri ( Progreso, II, 353).
(7) Tre diferanta de : Duopla kanto, promeno, triopla atako, e tre diferanta anke de
duesma kanto, promeno, triesma promeno.
(8) Segun la procedo di enunco indikita p. 96 por 679 : ( sis, sep, non), 243 darfus esar
enuncata : du, quar, tri; konseque por kurtigar l'enunco o la dikto di 243ma, on darfas
dicar : du, quar, tri-esma. E tale por omna nombro ordinala.
(9) Dicez : la du unesma literi dil alfabeto — la tri unesma monati di la yaro, e ne : la
unesma du literi…, la unesma tri monati… ( Progreso, II, 32.)
(10) Videz pag. 95 ye la 2-ma remarko. ***
(11) Evitez sorge uzar la sufixo distributiva op en senco kolektala por qua ol esas
neutila, la kardinal adverbo suficante. Dicar : Ta du amiki promenas sempre duope
esus tam kontrelogika kam dicar France …se promènent toujours deux à deux. Quale li
povus facar ico, nam li esas nur du?
78
(12) Pri la horo dil nasko o morto di ulu, pri la 60 minuti dum qui lu naskis o mortis,
kompreneble on ne darfas uzar kloko. Ma on dicos tre reguloze : la horo di lua morto
eventis ye kin kloki di mea horlojeto.
Esas dezirinda, ke on adoptez la kontado di la hori de 0 a 24, por evitar la distingo
jenanta dil matino e dil vespero per matine, vespere.
(13) L'expresuro Angla « qua tempo esas », por questionar pri la horo, certe meritas
preferesar. Cetere mem en F. on uzas temps en ica senco, precipue en la tekniko :
connaissance des temps; équation du temps; temps sidéral, temps solaire vrai ou moyen.
( Progreso, VII, 399.)
Samloke Progreso dicas : « On ne povas uzar ordinala nombro (ex. : quantesma horo o
kloko) pro la motivi expozita olim en la diskuto. » (III, 26-28, 218, 353, 703-4; IV, 378.)
(14) Remarkez tria, ne triesma. Nam ta ideo ne esas reale ordinala : la potenco 3a esas
la potenco di qua l'exponento esas tri.
(15) Ma Mezepoko (meza epoko, ne evo) por la tempo iranta de la historio antiqua a la
moderna.
Sintaxo.
125. — Sen esar fixigita rigoroze e neflexeble, l'ordino dil vorti esas submisata en Ido ad ula
reguli, quin impozas logiko e klareso. Exemple : L' artiklo sempre devas preirar nemediate la
substantivo, l'adjektivo e la pronomo quan ol akompanas.
L' adjektivo devas preirar o sequar nemediate la substantivo quan ol relatas. Ma ol sequas lu, se
ol esas tre longa od akompanata da komplementi (1).
L' adverbo devas preirar o sequar nemediate la vorto quan ol relatas. Ma la adverbi ne, tre
devas preirar ol sempre : me ne prenis vua libro tre diferas sence de : ne me prenis vua
libro, ed anke de : me prenis ne vua libro (ma altra), e nur l'adverbo ne, preiranta nemediate
la vorto quan ol relatas, indikas nedubeble ta difero. — Il tre deziras richeskar rapide diferas