de : il deziras tre richeskar rapide, od anke de : il deziras richeskar tre rapide, e nur
l'adverbo tre, lokizita juste, indikas nedubeble ta difero (2).
La participo — en la tempi kompozita dil aktiva o pasiva voco — sempre devas sequar la verbo
helpanta, e separesar de olu nur da adverbo relatanta la verbo : li esas tre amata; ica soldato
esis grave vundata. Ta regulo justifikesas dal fakto, ke la du vorti unionita kompozas simpla
verbal formo (amesas, vundesis).
Adjektivo o participo sempre devas sequesar da sua komplementi direta o nedireta, e lu devas
sequar nemediate sua substantivo : la homo estimata da omni (e ne : la homo da omni
estimata). La fervoyi formacas reto kovranta la mondo (e ne : reto la mondo kovranta, e
mem mine : la mondo kovranta reto.
79
Lasta exemplo, qua montras bone l'importo di vortordino logikala : "Il ne povas tolerar to quo
esas segun lua konvinkeso absolute erora." Erora semblas relatar konvinkeso , on devas
dicar : "Il ne povas tolerar to quo esas absolute erora segun lua konvinkeso."
126. — La normal ordino dil vorti en propoziciono esas ica : 1e subjekto, 2e verbo, 3e
komplemento direta; singla de ta termini esante akompanata (segun la reguli donata supere) da
lia omna komplementi. La komplementi nedireta darfas pozesar irgaloke, ma dop la verbo
prefere : me rakontis bela historio a vua infantino, o : me rakontis a vua infantino bela
historio. En ica lasta frazo, bela ne povas relatar infantino, nam on dicabus takaze : a vua
bela infantino, ed on devabus pozar historio avane.
Omna violaco dil normal ordino ( subjekto, verbo, komplemento direta) esas nomizat inversigo,
sive kande la komplemento direta preiras la verbo, sive kande la subjekto sequas lu. Exemple,
se vice : la vintro venos balde, me dicas : balde venos la vintro, me inversigas la subjekto,
nam ol sequas la verbo vice preirar olu.
L'inversigi povas esar impozata dal bezono saliigar termino, pozante lu avane (ico remplasas
l'expresuro c'est… qui o que di la Franca), o (en la traduki) dal deziro sequar l'ordino dil texto
originala. Se la frazo kontenas, quale supere, nur subjekto e verbo, l'inversigo dil unesma ne
povas genitar ula miskompreno. Ma, se la frazo kontenas subjekto e komplemento direta od
atributo, naskas miskompreno, en ula kazi, kande on inversigas lia normal ordino. Lore, por
evitar ta grava desavantajo, on distingas la komplemento direta o la atributo per la final litero
n (3).
Exempli pri l'inversigo dil komplemento direta :
Quon vu dicas? Quan vu vidas? Quin vu prenas? (La uzo di quon, quan, quin esas la maxim
ofta kazo dil n inversigala). — Quanta homin la alkoholismo foligas! — Quanta servistin el
havas? — Nekredebla historion tu rakontas ad ni (4). — Idon me ja dicis a vu plurfoye (5).
— Tun, ne ilun me bezonas. — La maxim bonan me prenis (6).
127. — Kompreneble la n inversigala esas necesa nur kande la komplemento direta preiras la
subjekto. Ma, mem se ol preiras la verbo, nula n devas uzesar, kande la subjekto konservas
l' unesma plaso. Ex. : tua fratulo me odias = tua fratulo odias me. Ico precipue aplikesas al
pronomi : el vu amas, il me vidis = el amas vu, il vidis me.
Konseque on povas donar ica regulo : ek du pronomi (sen final n) qui trovesas en la sama
propoziciono, l'unesma esas la subjekto e la duesma esas la komplemento direta (7). Ma on
dicos : elun me amas, men el vidis, pro ke la subjekto ne esas l'unesma, ma la duesma (8).
On uzas anke n, se substantivo o pronomo riskus irgagrade, sen olu, konfundesar a subjekto :
me amas vu quale mea fratulon ( me amas), certe diferanta de : me amas vu quale mea
fratulo ( amas vu). Remarkez, ke se on kompletigas la frazo, "fratulon" preiras la subjekto me,
en l'unesma exemplo, qua fakte prizentas inversigo e qua, sen n, riskus komprenesar en la
senco dil duesma frazo (9).
128. — Inversigita, l' atributo povas produktar ambigueso e miskompreno, quale sen n la direta
komplemento inversigita.
80
En ica frazo : longa e desfacila esis ta konquesto, la senco esas tre klara, quankam ne nur
l'atributo ( longa, desfacila), ma mem la subjekto ( konquesto) esas inversigita : on povas nule
konfundar l'atributi a "konquesto".
Ma en : 1e Quo esos o divenos tala autoritato? 2e Quo divenas aquo per varmigo? 3e Quo
divenis urbo Roma? 4e Quo esas la verajo (o : la vera)? (10) Kad la senco ne povas aparar
duopla?
L'unesma frazo dicas France : qu'est ce qui sera ou deviendra une telle autorité? ed anke : que
sera ou deviendra une telle autorité? — La duesma povas recevar du respondi : vaporo, glacio.
— La triesma havas kom respondo posibla : azilo di raptisti o la chefurbo di rejio Italia (11). —
La quaresma signifikas France : qu'est-ce que la vérité o : qu'est-ce qui est la vérité?
Se ni adjuntos a quo di ta quar frazi la n inversigala, kun olu la unesma frazo signifikos France
nur : que sera ou deviendra…, e sen olu (quo) : qu'est-ce qui sera ou deviendra une telle
autorité?
Kun la n (quon) la duesma frazo havos kom respondo : vaporo, e sen olu : glacio.
Kun la n (quon) la quaresma frazo signifikos France nur : qu'est-ce que la vérité, e sen olu
(quo) : qu'est-ce qui est la vérité?
Fine, kun la n (quon) la triesma frazo havos kom respondo : la chefurbo di Italia, e sen olu :
azilo di raptisti.
On remarkez, ke : quo esos o divenos tala autoritato? e quon esos o divenos tala
autoritato? esas fakte samtipa kam : quo donos tala autoritato? e : quon donos, e. c.
Advere la "Grammaire Complète" sancionita olim dal konstanta komisitaro, a qua yure sucedis
l'Akademio Idista, tacas pri ca punto dil atributo. Ma tre semblas, ke esas preferinda uzar la n
inversigala kam lasar en multa kazi existar ambigueso kun miskompreni posibla (12).
Esus kulpo uzar la n por indikar (quale en Esperanto) la komplemento direta, se ol ne preiras la
subjekto, o por indikar la dati, la disto, la preco, e. c., o por la translaco aden loko (13). La n
inversigala devas ne uzesar exter la limiti fixigita supere. Tale ol restas, ne kaptilo e kompliko
neutila en 8 foyi ek 10 adminime dil uzado Esperantala, ma nur moyeno impedar, mem
preventar miskompreno, o sequar en traduko — se to utilesas — la ordino dil texto originala.
La rolo di la n inversigala esas nur avertar pri ul inversigo e quik impedar miskompreno,
dicante : ica vorto, modifikita per n, ne esas subjekto, ma komplemento direta od atributo.
129. — Pronomo relativa-questionala sempre devas komencar la relativa propoziciono qua
dependas de olu, ed ol darfas preiresar nur da prepoziciono o da irge, irgu : la persono di qua