varma), exemple?
(8) Kad esus tolerebla : yuni e desyuni, richi e desrichi, forti e desforti, humili e deshumili, jenerozi e desjenerozi, boni e desboni, felici e desfelici e. c. same finos per la
morto.
(9) Se on klamos a me : des-dextre e me audos nur dextre, kad me ne povos duktar mea
biciklo juste an l'obstaklo e frakasar mea kapo? Sinistre e dextre igas ne posibla ta
desagreablajo.
(10) Kad, segun la cienco, frigoro esas la kontreajo di kaloro? E tamen Esperanto opozas
malvarmeso a varmeso. Ido ne darfas imitar olu.
(11) Ni konocis ta fakto plura yari ante ke Progreso tusheskis la punto. Ma motivo di «
neoportuneso » deskonsilis la quika substituco di des a mal. Ol suficabus por impedar
interkonsento kun l'Espisti : la stroko, atingabus tre grave la netushebla Fundamento.
(12) La verbo « distributar » rezervesas al idei teknikala : distributar vaporo, gasi e. c.
(13) Ta prefixo quik adoptesis, ma pose ulu propozis ke on uzez lu por la kontreeso,
alegante la Latina. Respondesis : « En la Latina quale en la cetera lingui, omna afixi
havas plura senci. En la L. I. ni devas adoptar oli kun un sola e fixa senco. Do, se ni
havas dis- kun la senco di separo, ni ne povas uzar ol kun la senco di kontreeso
(remarkez ke, en discordia e dissentio adminime, ol havas la senco di separo, eskarto).
Cetere, des- esas etimologie identa a dis-; ni havas do la yuro atribuar ad ol l'altra senco
di dis-. » ( Progreso, III, 424.)
(14) Decido 1209, konsequo dil decidi 1089 e 1090. ( Progreso, VII, 65 e VI, 212.) — Ti qui
prizus la duo : patro, matro (kun exkluzo di patrino) mustas agnoskar, ke se patro esus
nur maskula, on ne povus nek darfus dicar gepatri. E same pri frato, kuzo, onklo e. c.
(15) La Franca prezentas lu kelke en : més-user.
99
(16) Pro quo ne senplena? Esperantisto respondas : pro ke ni ne dicas pleno (vice
pleneco). Ma pro quo vu dicas utilo (vice utileco)? Ka plena ne esas adjektivo totsame
kam utila? Do, se on admisas senutila, on devas admisar senplena.
(17) Tralektar signifikas nur : lektar rapide, flugante. ( Progreso, IV, 68.)
(18) De qua derivas parveninto, dicas la decido 375. Ica vorto = parvenu F., parvenyu R.,
Parvenü, Emporkömmling D., parvenu, upstart E.
(19) Decido 376. Vorto necesa e quan nek trakurar, nek trairar povas remplasar. Per
extenso on dicas : X. . parkuris en automobilo 100 kilometri en un horo. Y.. facis en
aeroplano parkuro de 35 kil., ye 100 metri di alteso.
(20) Ne impedas avanirar. Ex. : Unesme il preiris me, sequante Petrus; ma balde il
avaniris e Petrus ipsa trovesis dop ilu.
Prefixi teknikala.
Ni vidis anti-, auto- (1), bi-, quadri-; restas studienda le sequata pure teknikala.
*equi-. — Ol signifikas egala (plu o min evidente) : equiangula, equiaxa, equilaterala, e. c.,
sen parolar pri equilibro, equinoxo, equipolo, equivalo. On ne povis uzar egal- en ta omna
vorti, qui esas maxim ofte internaciona.
*ko-. — Ol renkontresas en kosinuso, kolatitudo, kosekanto, kofunciono, kotangento,
kovarianto, konormala, sen parolar pri kolineara, korelate e korelativa, korespondo, qui
esas por ni primitiva vorti. En ta vorti, la prefixo ko- nur havas la senco di kun, sed (ma) la
senco : « komplemento di. . » o « di komplemento ».
Ol ne esas do tote necesa. Ma ni rezervis ol a ta specala senco, ed uzis kun o sam en la kazi, en
qui la senco postulis ta elementi : kun-junto, kun-kurar, kun-mezurebla; sam-axa, sam-centra,
sam-foka, sam-tempa, sam-plana. . ( Progreso, III, 2.)
mono-. — Ol signifikas : un. Ex. : monosilabo, monokotiledona, monokordo. La linguo
komuna uzas un- : unlatera, unnoma, unpersona, ma ol admisas la vorti internaciona qui
komencas per mono : monogramo, monotona, e. c.
Pro analogeso, e pro la sama motivi qui impozis mono-, bi-, l'Akademio (2) adoptis : tri-,
quadri-, quinqua-, sexa-, septua-, okto-, nona- ( Progreso, IV, 567).
L'Akademio repulsis (3) la serio de prefixi : di-, tetra-, penta-, hexa-, hepta-, okto-, ennea-
( Progreso, IV, 567).
Kompreneble on sequas la generala reguli di nia linguo omnube li esas suficanta a la justa
expreso dil idei : mi- vice la tri prefixi : hemi-, semi- e demi-, quo liberigas ni tre fortunoze de
100
lia jenanta konkuro e de multa heziti ( mi-axo, mi-cirklo, mi-ombro, mi-plano, mi-sekanto, mi-
sfero. Same ne- vice la Latina in- o la D, E. un- : nesimila, nevarianta).
(1) Same kam pri anti, on devas en la komuna linguo admisar vorti integra, tote
pronta, qui kontenas auto, kande li esas internaciona : automobilo, autografo,
autobiografio, autodidakta e. c. Kompreneble restas tote exter ico la uzo di su en
vorti quale su-levo, su-kusho, su-tenado (on vere tenas su per la ago di la muskuli),
su-ocido, su-amo, su-admiro e. c.
« Same kam ni substantivigas sen skrupulo, e mem kun granda komodeso, la pasiva
verbi ( konstrukteso, konvinkeso, e. c.), ni povas e devas substantivigar la reflektiva
verbi, kun la reflektiva pronomo. Do on darfas uzar vorti quale su-levo, su-kusho, por
l'ago levar, kushar su (komparez su-ocido a hom-ocido). Remarko : Esperanto uzis kushi