ne povas asentar, ke la hipopotamo havas boko: ol havas bokacho.
-ad-. — Ta sufixo, quik adoptita, trovesas en la Latina lingui. Ol indikas ago durolonga o
kontinue plurfoya. Se per kanono o fusilo on pafas unfoye, la ago esas pafo. Ma se on iteras
plurfoye, se on duras pafar adminime kelke longe, la ago esas pafado (2). Dicante tre laute: Ho!
me produktas klamo. Ma, se homi tre forte parolas od interdisputas sur la merkato, sur placo, li
produktas klamado.
Polko, valso, e. c., esas dansi; ma dansado esas to, quon ni altre nomizas : dansarto : dansado
esas praktikata da omna populi ed en omna epoki.
Parolo esas frazo, frazeto pronuncata : il dicis a me : « vu esas idiota »; il do insultas me per
ta parolo. — Parolado esas la fakultato o la maniero parolar (3) ed anke longa uzo kontinua dil
parolado : Parolado grantesis nur a la homi. Ne ilua diskurso hierala fatigis lu, ma lua
trihora parolado kun l'advokato camatine.
On evitez misuzar o trouzar ta sufixo. Ol esas uzenda nur kande ol esas nekareebla por la
senco.
L'ex-esperantisti devas partikulare atencar por ne riproduktar en Ido kronado (vice kronizo) ed
altri analoga. Mem segun la Fundamento, « ad » indikas duro en la ago. Or certe krono ne
esas ago, ma objekto, quale glaso, stulo, e. c., ed on ne darfas uzar kronado plu multe kam
glasado o stulado. Cetere Zamenhof ipsa konfirmis la senco di « indikas duro en la ago » per
paf, danc, e ir qui certe esas verbal radiki. Do, mem judikante segun la defino e l'exempli
donita da Zamenhof, kronado violacas la Fundamento. E, por ni Idisti, ol violacus nia explicita
principo, ke nul radiko povas donar verbo, se ol ne esas verbala. Or kronado supozas kronar e
kron esas ne verbal, ma nomal radiko.
On anke atencez, ke « ad » unionita ad -is nule donas imperfekto. Nek is, nek os, nek us
chanjas ule sua valoro tempala per uniono kun « ad » : -adis, -ados, -adus = is, os, us, quale
adas = as, ma kun duro plu longa en la ago.
Kompreneble « ad » nultempe darfas uzesar kom vorto nedependanta. Do ne imitez ade =
longe, trovebla che l'Esperantisti. Kad malade = kurte, o kad eke esas la kontreajo di ade? Pro
quo ne adeco vice longeco, e ekeco vice mallongeco?
-ag-. — Ta radiko dil verbo agar uzesas kun vorti di instrumento por formacar verbi
signifikanta : agar per. . Ex. : crucagar = agar per kruco (por mortigar ulu); klovagar = agar
per klovi (por fixigar ulo, planko) (4); agrafagar = agar per agrafi; butonagar = agar per
butoni; martelagar fero kupro, e. c. La substantivi : krucago, klovago, agrafago, butonago,
martelago ne povas konfundesar a l'instrumenti : kruco, klovo, agrafo, butono, martelo. Ma, se
on formacus direte la verbo per l'instrumento : krucar, klovar, agrafar, butonar, martelagar, la
nomo dil ago esus identa a ta dil instrumento : krucar, kruco; klovar, klovo, e. c., e to esus tam
nelogikala kam nepraktikala, pro la konfundi e konfuzi qui rezultus de tala formaco (5).
103
-aj-. — Ta sufixo, quik adoptita, havas equivalanti en novlatina lingui. Ol indikas kozo facita
ek ula materio o posedanta ca o ta karaktero : lanajo = stofo ek lano; silkajo = stofo ek silko;
kotonajo = stofo ek kotono; linajo = texuro ek lino; molajo = mola parto (ex. : mola parto di
frukto); grasajo (ex. : grasa parto di karno); ferajo = ulo ek fero (ex. : il vendas olda ferajo,
fripi); dolcajo = ulo dolca; bitrajo = ulo bitra; bonajo = ulo bona; verajo = ulo vera; belajo =
ulo bela.
Per extenso, e kun -al, ta sufixo uzesas por expresar la ideo : ago, parolo, procedo di. . Ex. :
amikalajo = ago, parolo, procedo di amiko; pueralajo = ago, parolo di puero (puerala).
Aplikata a radiko di verbo transitiva, aj indikas la objekto pasiva di la ago (tote ne la
rezultajo); lore ol equivalas -ataj (6) e remplasas participo pasiva : drinkajo = drink( at) ajo,
kozo drinkata (aquo, biro, vino, e. c.); manjajo = manj( at) ajo, kozo manjata (karno, pano,
legumi, e. c.); vidajo = vid( at) ajo, kozo vidata (peizajo, panoramo, e. c.); sendajo = send( at) ajo,
kozo, kozi sendata; piktajo = (ne pikturo ma) pikt( at) ajo, to quo esas piktata (personi, kozi, e.
c.); skultajo = (ne skulturo ma) skult( at) ajo, to quo esas skultata (viro, muliero); konstruktajo
= (ne konstrukturo ma) konstrukt( at) ajo, to quo esas konstruktata (la petri e ligni o fero, e. c.,
uzata por konstruktar); kopiajo = (ne kopiuro ma) kopi( at) ajo (la texto, modelo, e. c.). Mea
kopiuro esas ne tote fidinda pro ke mea kopiajo esis apene videbla (7).
Same, kun la verbi mixita, ajo = a( ta) jo e konseque havas la senco pasiva : chanjajo = kozo
chanjata, ne : kozo chanjanta (8).