Aplikata a radiko di verbo netransitiva -aj- indikas la subjekto (necese, pro la naturo dil
verbo); ol equivalas -( ant) aj e remplasas participo aktiva, pro ke ne existas pasivo en verbo
netransitiva : rezultajo = rezult( ant) ajo, to quo rezultas, kozo rezultanta; eventajo =
event( ant) ajo, to quo eventas, kozo eventanta (od eventinta). De longe me timis la nuna
eventajo, qua esas meaopinione nur la rezultajo di lia intrigi e di vua inerteso. (Dec. 541.)
Nultempe aj darfas uzesar kom pejorativo (vice ach), quale che l'Esperantisti (9). Nultempe
anke ol darfas uzesar, quale che li, vice kozo o afero. Se ajo sola = afero, kozo, ici lasta esas
neutila, e vice : « nia sankta afero » o : « mi havas multajn aferojn por fari », suficas dicar : «
nia sankta ajho », « mi havas multajn ajhojn por fari ». Certe la profani komprenos quik e plu
bone kam en Ido : « me havas multa kozi facenda ».
-al-. — Ja Latina (en la formo -alis), la maxim internaciona de la sufixi (en la formo al, el) (10),
la afixo -al- propozesis por kompletigar la listo trovata en « Etude sur la Dérivation dans la
Langue internationale » (11) ed ol quik adoptesis.
Lua signifiko esas : qua relatas, koncernas; qua apartenas a. . , dependas de. . , konvenas por. .
Ol juntesas a radiki nomala o verbala.
Exempli kun radiki nomala : universala, dorsala, nazala, faciala, ventrala, brakiala (12),
nacionala, normala, gramatikala, nazalo, labialo, guturalo, vertikalo, kolateralo, e. c.
Kun verbala radiki : experimentala, finala, komencala, administrala, baptala, mariajala,
guvernala, ordinala, konfidencala, e. c.
La sufixo -al- darfas sustenar altra sufixi : universaleso, universaligar; socialismo,
socialista, e. c.
104
Adjektivo kun -al- ofte equivalas genitivo, to esas « di » sequata da substantivo : hundo
blindala = hundo di blindo (ne hundo blinda); velo virginala = velo di virgino (13). De to la
regulo praktikala : Por savar, kad adjektivo devas esar formacata per la sufixo -al- videz kad ol
equivalas « di » sequata da substantivo.
On devas ne trouzar ta formaco, quale agas ula lingui, exemple la Germana. Precipue kun la
propra nomi on uzez prefere prepoziciono : la verki di Goethe e mem plu bone : la verki da
Goethe (ne la Goeth-ala verki) (14).
Ma on uzas -ala- por dicar : segun la maniero di, analoga a la verki da, digna de : poemi
Vergiliala, Anakreonala, dramo Shakespearala, qui tote ne esas : poemi da Vergilius, e. c.
(15).
Kande l'adjektivo formacenda signifikas ne : qua relatas, qua koncernas, qua apartenas a. . ma
« qua esas. . », lore nur la dezinenco -a sola esas uzenda : letro responda = letro qua esas
respondo; parolo konsolaca = parolo qua esas konsolaco; ento dea = ento qua esas deo; ruina
kastelo = kastelo qua esas ruino.
Kande la vorto esas kompozita, ordinare on ne uzas -ala, ma nur a- Ex. : omnadia, singladia,
externaciona, supernaciona, internaciona, cadia, cayara, segunlega, kontrelega, senaqua,
senkapa, senviva, e. c. Ma povas divenar necesa uzar -ala- mem kun vorto kompozita, kande
la klareso postulas lo. Exemple on dicos : la muskuli avanbrakiala (o : dil avanbrakio) mam
muskuli avanbrakia signifikus : la muskuli qui esas avanbrakio.
-an-. — Ta sufixo, -anus en la Latina, an, ano, ain, ien en altra lingui, quik adoptesis por
indikar individuo apartenanta a klaso (urbo, lando, ensemblo) homo esanta « membro di.. » :
urbano, landano senatano, akademiano, societano, Kristano (16), samreligiano, samideano
(17), samskopano, samluktano, e. c.; Kanadano, Italiano, Portugalano, Braziliano,
Boliviano, e. c. (Videz ye la propra nomi en la Gramatiko.)
En la realeso (e segun Progreso, III, 93) -an definesas plu juste per : qua apartenas ad ula
domeno (lando, socio, e. c.). On do darfas ne restriktar olu a homi, ma uzar lu anke por kozi.
Co explikas, ke ni parolas pri Amerikana planti od animali, pri Chiniana od Italiana linguo, e.
c. Nam la sufixo -an- ne indikas esence personi, quankam pro lua senco, ol aplikesas precipue
a personi.
Advere on darfus dicar Amerikala, Chiniala, e. c., ma lore ta vorti ne plus esus analoga a
Franca, Angla, e. c., quin on uzas egale por personi e por kozi.
-ar-. — Ta sufixo, heredita de Esperanto, soldesas a nomal radiko por indikar kolektajo,
ensemblo di la kozi o personi nomata dal radiko. Ex. : formularo = kolektajo, ensemblo de
formuli; vortaro = kolektajo, ensemblo de vorti (18).
On devas gardar su kontre l'ambiguaji qui povas naskar de la neprecizeso di ta sufixo.
Generale ol indikas la maxim extensita kolektajo : homaro = la ensemblo di omna homi, e ne
irga grupo o societo de homi; vortaro = la ensemblo dil vorti di linguo, e ne ica od ita grupo de
vorti, vortolisto o mem lexiko; navaro esas l'ensemblo di omna navi (militala o komercala)
quin posedas naciono, e ne eskadro, floto, e. c.; militistaro = l'ensemblo di omna militisti di
105
lando, e ne armeo, regimento, kompanio, e. c. Ex. : L'unesma armeo di nia militistaro nun
komandesas dal ex-komandanto dil duesma. — Nia navaro havas tri floti. — La vortaro
Franca, Germana, od Angla trovesas komplete en preske nula vortolibro o lexiko. On do
atencez en singla kazo uzar la justa vorto.
En altra kazi, la senco restas nepreciza; exemple la senco di arboraro povas variar de
arborgrupo til foresto. Esas do preferinda, segun quante on povas, uzar la specal vorti : foresto,
bosko, bosketo.
Kompreneble on ne uzas aro aparte, kom radiko, ma : ensemblo, kolektajo, amaso, bando,
trupo, serio, e. c., segun la kazi.
-ari-. — Ta sufixo, Latina origine e novlatina, adoptesis dal Akademio, en junio 1913, per la
decido 1143. Fakte la decido remplasigis la unionuro di du sufixi ( aj, ul) (19), komprenebla pos
reflekto ma ne evidenta. Ol indikas « persono a qua ula ago esas direktata od ula kozo esas
destinata » (20) : depozario, legacario, sendario (21), konfidencario, donacario,