(2) Kad on esas obligata pronuncar i e u quale y e w rispektive avan vokalo? Nule : on darfas
pronuncar indiferente naci-ono o nacyono, mu-elar o mwelar. La sola kozo importanta, do
obligala, esas la justa pozo di l'acento; on pronuncez do quiete : âlio o âlyo, mânuo o mânwo
( Progreso, IV, 142).
(3) Evidente mardio ne esas mar(o) dio, saturdio satur(o) dio, e per la 5 sundio, lundio, merkurdio, jovdio, venerdio, ni ne intencas dicar : la dio dil suno, dil luno, di Merkurius, di
Jupiter, di Venus. (Según Progreso, VI, 135.)
(4) Videz u en la seciono Pronunco dil Vokali.
(5) On bone remarkez ke la regulo fakte inkluzas mem la monosilaba adjektivi, t. e. l'adjektivi
elizionita, havanta monosilabo kom radiko : tal' , nul' , bel' , pur' , irg' , grand' , e. c.
(6) Okazione di « Profilaktol », metan, formol, amin, qui recevas internacione la acento sur la
lasta silabo, on trovas en Progreso, II, 679, la konsidero sequanta :
« On devas distingar du kazi o klasi : la propra nomi, quale Profilaktol, qui esas stranjera vorti
en nia linguo e konseque havas specala ortografio ed anke acentizo; e la komuna nomi, qui
apartenas a nia linguo e devas sequar la generala reguli, sive pri la gramatikal finali, sive pri
l'acentizo. »
Ta remarkigo esas guido pri ta nomi stranjera relate Ido. Samtempe ol furnisas respondo por la
distraktita kritikeri qui objecionas a ni ta vorti, quale se oli apartenus a la linguo e devus havar
la dezinenci e la acento dil nomi komuna. Per quo Profilaktol, etil ed altra vorti kemiala
apartenas a Ido plu multe kam Kashmir, Kamerun, Bengal, Portugal, Tonkin e. c. qui havas
nek la acentizo, nek la dezinenci dil Ido vorti komuna?
Pri la decido koncerne la tonika acento en Ido e la studiado qua preparis lu, videz l'apendico
unesma, ye la fino dil gramatiko. L'acentizo en Espo esas pura imito dil acentizo Polona.
Artiklo.
5. — L' artiklo definita (1) esas la por la du nombri; do lu esas nevariebla : la domo (singularo),
la domi (pluralo).
Kande nul altra vorto indikas pluralo, sive per sua formo (finalo -i), sive per sua senco
(nombronomo or nedefinita pronomo), on uzas le; nam altre on ne savas (per la) kad parolesas
pri un individuo o pri pluri. Ex. : le Gracchus, le Cato (Kato); le x, le y, le z; la cifri di ca konto
esas tanta male formacita, ke le 3 e le 5 esas konfundebla a le 8 (2)
6. — On darfas elizionar la a final dil artiklo, remplasigante lu per apostrofo, tam egale avan
konsonanto kam avan vokalo : la charmo di la infanto o di l'infanto; la plumi di la ucelo o
di l'ucelo.
12
Ma on atencez ne elizionar la artiklo, se ol destruktas la aspiro di la litero h. Do ne uzez
l'homo, l'hosti, ma la homo, la hosti.
Atencez anke evitar la miskompreno posibla. Do ne uzez : la duro di l'afero, nam aude on
povus komprenar : la duro di la fero. Dicez do : la duro di la afero.
Cetere l'eliziono en la artiklo esas darfo, nule obligo.
On darfas uzar la formo a l', da l', de l', di l' e la kontraktaji al, dal, del, dil, vice a la, da la, de
la, di la, sempre reguloza, do senhezite uzebla
7. — On uzas l'artiklo definita en la du sequanta kazi :
1e Kande la substantivo (singulara o plurala) indikas la tota speco, od omna individui di la
speco : la leono ne esas tam kruela kam la tigro; la uceli flugas en la aero, quale la fishi
natas en l'aquo.
2e Kande ol indikas un o plura individui determinita di la speco : la libri dil profesoro (la
komplemento : dil profesoro determinas libri); querez la mediko (la mediko kustamata, o qua
ja venis; mediko signifikus : ula od irga mediko).
Ecepte ta du kazi, on devas ne uzar l'artiklo, e mem esas konsilata omisar olu, kande la
substantivo havas senco generala ne determinata, exemple en la proverbi : Kontenteso
valoras plu multe kam richeso; povreso ne esas vicio.
Konseque ico, on nultempe bezonas uzar l'artiklo kun la nomi di abstraktita enti, qualesi,
vertui, e. c., nam ta koncepti di speci, e ne korespondas ad individua objekti : fido, espero,
karitato, kurajo, energio, esprito, e. c. (On remarkis ke en l'anciena Franca, tala vorti esis uzata
sen artiklo). Same pri la nomi di cienci, qui esas quaze propra nomi : filologio, geometrio,
fiziko, e. c.
Ma segun la regulo memorigita supere, ta nomi devas prenar l'artiklo, se li indikas un apara
kozo inter plura kozi : la espero di Petro (Petrus), la kurajo di Alexandro (Alexander), la
filozofio di Epikuro (Epikurus), la esprito di Voltaire, e. c. Se on sequos ta regulo tre logikal, on
sparos multa artikli, ed on igos la diskurso plu frapanta e plu "nervoza" (4).
On anke ne uzas l'artiklo definita kun la propra nomi omnaspeca (mem di fluvii, monti, e. c.)
nek kun la nomi komuna qui esas reale propra nomi, quale ti di la astri, sezoni, monati, dii.
Kande la propra nomi esas preirata da titulo, on ne uzas l'artiklo : rejo Henrikus IVa, Papo
Pius Xa. Ma on uzas lu, kande la propra nomo esas nur apoziciono a nomo komuna : la
genioza poeto Dante, ed anke se la propra nomo akompanesas (preirata o sequanta) da ula
adjektivo : la bela Helena, Alexander la Granda.
Rezume la artiklo definita uzesas nur kun substantivo expresata o tacata, tale ke en ica lasta
kazo lu semblas remplasar ta substantivo : Yen rozi; prenez la maxim bela = la maxim bela
rozo — prenez le maxim bela = la maxim bela rozi.
On ne pensez ke "la" esas sempre necesa avan maxim; nam ol esas nedependanta de ca
adverbo, quale on quik vidos. Advere on dicas : ta homi sentas su la maxim felica, kande…
Konseque on devas nultempe repetar la dop substantivo : la homi maxim felica (e ne : la
13
homi la maxim felica). Same on devas ne uzar la avan maxim, sequanta da adverbo : venez
maxim frue (e ne : la maxim frue). Fine on devas uzar la kun la posedal pronomi nur kande
to esas postulata dal senco (videz § 33 [en Posedal adjektivi e pronomi]).
8. — L' artiklo nedefinita (F. un, A. a, I. un, uno, una) ne existas en Ido. La senco nedefinita