diantiero, e. c.
Ma on darfas dicar ke, se pomiero, figiero, roziero, e. c. portas, produktas pomi, figi, rozi, li esas
quaze karakterizata da ici. To komprenigas, ke l'Akademio per la decido 592 adjuntis a
l'unesma senco : « karakterizata per » (ulo extera) : kurasiero = soldato portanta kuraso,
karakterizata da kuraso; lanciero = soldato portanta lanco, armizita ye lanco e quaze
karakterizata da olu; rentiero = homo karakterizata da renti; miliardiero = homo
karakterizata adminime da un miliardo (44).
-if-. — Ta sufixo, trovata en la Latina e novlatina lingui, quik adoptesis. Ol soldesas a radiko
nomala (neverbala) por formacar netransitiva verbi qui signifikas : produktar, genitar,
sekrecar : florifar, fruktifar = produktarflori, frukti; sangifar = produktar sango : vunduro
sangifanta tre abunde; ha! vu sangifas de la nazo; versifar = produktar versi; urinifar =
sekrecar, produktar urino; sudorifar; burjonifar; chapelifar, vestifar, shuifar; segifar,
klovifar (tre diferas de klovizar, klovagar), martelifar (altra kam martelagar, marteluzar,
martelbatar) (45).
115
Kompreneble de ta verbi darfas derivar substantivi signifikanta la ago : florifo, fruktifo,
sangifo, versifo, urinifo.
A ta sufixo on darfas unionar altra sufixi : -ey, -ist, e lore ifeyo signifikas la loko ube on facas,
fabrikas, e ifisto esos ta qua fabrikas : la armifisti fabrikas la fusili en la armifeyo dil
arsenalo.
On ne darfas uzar ta sufixo kom vorto izolita. Konseque dicez : facar, fabrikar, produktar, e.
c., ma nultempe ifar.
-ig-. — Ta sufixo (modifikuro di ag) quik adoptesis. Ol trovas susteno en la Latina ( ab-igo) ed
en la Germana ( rein-ig-en) (46).
Ol soldesas a nomala ed a verbala radiki.
Kun radiko nomala ol signifikas : donar la qualeso expresata da la radiko, igar tala quala ol
dicas, transformar a. . Ex. : fortigar = igar forta; richigar = igar richa; plugrandigar = igar
plu granda; virigar = igar vira (o viro), transformar (adultulo) a viro; mulierigar = igar
muliera (o muliero), transformar (adultino) a muliero.
Kompreneble de ta verbi derivas substantivi : fortigo, richigo, plugrandigo, virigo,
mulierigo, e. c.
Kun radiko verbala -ig- signifikas : esar kauzo, ke eventez lo dicata da la radiko : dormigar =
esar kauzo di dormo, produktar dormo : opiumo dormigas; vidigar ulo da ulu = igar, ke ulo
videsez da ulu.
Se la verbal radiko esas netransitiva ( venar) la sufixo -ig- havas la senco : igar . .anta, e
konseque la verbo derivita per igar havas kom objekto (komplemento direta) to quo esus la
subjekto dil verbo primitiva : venigar = igar venanta : me venigis la mediko = me igis la
mediko venar = me igis ke la mediko venis; iracigar = igar iracanta : vua sencesa kontredici
iracigas lu.
Kontraste, igar = igar . .ata, se la verbal radiko esas transitiva ( vidar, sendar). Lore, la verbo
derivita per igar havas kom objekto (komplemento direta) la objekto dil verbo primitiva : me
sendigos a vu ta libro da Petrus = me igos ta libro sendata (sendesar) a vu da Petrus; me
vidigis mea domo da Ioannes = me igis vidata (videsar) mea domo da I.; me instruktigas
mea filii da la skolestro = me igas instruktata (instruktesar) mea filii da la skolestro; me
imprimigas nova libro da mea imprimisto = me igas imprimata (imprimesar), e. c.
Segun ta regulo, me manjigas mea kavalo povas signifikar nur : me igas mea kavalo
manjesar, me igas ke lu esez manjata.
Se me volus dicar : me donas nutrivo a mea kavalo, me dicus : me igas mea kavalo manjar.
Se la verbal radiko esas mixita (transitiva e ne transitiva), igar kompreneble signifikas igar
. .anta o igar . .ata, pro la senco ipsa dil mixita verbi (47). Ma to ne havas detrimento, quale
montras l'exempli sequanta : me komencigas la laboro = me igas la laboro komencanta o
116
komencata; me durigos la laboro da altra laboristi = me igos la la laboro durata da altra
laboristi; cesigez la infanti ludar = igez la infanti cesanta ludar.
Cetere, se to esas necesa o mem nur utila, on sempre darfas uzar explicite : igar . .anta o
igar .. ata.
On tote darfas preferar : igar ulu vidar ulo a : vidigar ulo da ulu; me igos vu konstatar la
kozo a : me konstatigos da vu la kozo; e tale pri multa kazi analoga.
Quale on vidis en la supera exempli, la sufixo ig uzesas kom radiko dil verbo igar : me igas
vitro neruptebla = me traktas vitro (ja fabrikita) tale, ke lu divenas neruptebla, tre diferas de :
me facas neruptebla vitro (o vitro neruptebla) qua signifikas : me fabrikas, e. c. (Dicernez do
bone igar de facar.)
On anke vidis, ke la verbo igar darfas havar propoziciono kom objekto : me igas mea kavalo
manjar aveno. Quale on vidas, importas (por la justa expreso e kompreno) sequar la « normal
ordino » en ta propozicioni infinitivala : Il igis Petrus ocidar Alexander = il igis Alexander
ocidesar da Petrus.
Ne konfundez igar a koaktar od a lasar. Il igis sua spozino manjar la kordio di elua
amoranto (el ne savis lo); il koaktis sua spozino, e. c. (el ne volis, ma il impozis ad elu koakte
sua volo). Lasez me enirar = ne impedez me enirar; igez ni enirar = agez por ke ni enirez.
La uzo di lasar en la senco di igar esas Germanajo.
(26) Ni ne povis imitar D. e E., uzante plen-, nam tre ofte tala vorti ne esas justa :
plenboko ne esas bokedo (D. ipsa havas Bissen, peco demordita, apud Mund voll); e quo
esus : plenaghulo? Pluse, li povas esar dusenca, nam plen-plado, exemple, equivalas,