omnu facas instinte. Nulu inklinesas komprenar : amar = esar amo, ma komprenas lu
kom abreviuro di am(at)esar.
La Komitato dil Delegitaro quik adoptis la propozita radiko es por esar e la uzo supere
expozita. On lektas lo yena, pag. 24 di Compte Rendu des Travaux du Comité : « On
varme aprobis la identigo dil sufixo ec al radiko dil verbo esti ( esar), e la logikal klareso
qua rezultas de olu por la verbi dil tipo utilesar e la korespondanta substantivo
(utileso). »
(36) -ij- esis (quale en Espo) tote arbitriala e, pluse tro simila a ig, fine ledega en
l'anciena : rujijis, chanjijis, sajijis, ebriijis, glaciijis e. c.; ol desplezis pro la sono e mem
pro la formo. No, vere tala vorti esis delico nek por la okulo, nek por la orelo, e lia
korespondanti en Esperanto esas digna kompani por kn, sc, kaj, -ajn, -ojn, -ujn e. c. Ido
ne povis konservar to omna.
La ek- Esperantala havas, kom inkoativo, nula susteno en nia lingui; ol esas tam
arbitriala kam igh. Zamenhof ipsa agnoskis lo, quale montras lua reformo (ne aceptita,
e vere ne aceptinda) di 1894, en qua il lasis a ek- nur la funciono indikar ago instantala
(?) e remplasigis igh per isk. Reale ek- esis la kontreajo di -ad, en la mento di Zamenhof
( ek-krii, kriadi), e la du destinesis korespondar a to, quon on nomizas « aspekto » en la
konjugado di la Rusa. Komence, sub Rusa plumi, preske omna personal modi di Espo
ornesis per ek- o -ad. Bela e multa traci di ta « aspekto » ankore trovesas en la duesma
« santa libro », Fundamenta Krestomatio, stilo-modelo por l'Esperantisti, segun
explicita deklaro da Zamenhof. Ma sempre plu multe li oblivias la modelo por
individuala preferaji. Evoluciono, evoluciono, tante influata da Ido!
(37) Diferanta de kampeyestro, nam Ido havas kampar, kampo, kampeyo, por qui Espo
donas nur ridinda vorti pro sua kampo, qua egalesas agro.
(38) Diferanta de pafeyestro.
(39) La chj e nj di Espo transformas la bapto-nomi til nerikonecebleso. Pro to li esas
kondamninda e Zamenhof ipsa agnoskis to, nam en sua reformo di 1894, il remplasigis
li, quale Ido, per la sufixo et, sen altero di la radiko : Paul( us), Pauletus; Petr( us),
Petretus; Luk( as), Luketas; Mari( a), Marieta; Sofi( a), Sofieta e. c. En la tradukuri on darfas admisar : Ted, Dick, Sacha, Sonia, quale la cetera propra nomi.
119
(40) Ol esas quaza modifikuro di uj (uy), respondis Zamenhof questionita : uj esas «
recipiento por… », ej esas « loko por… ».
(41) Manjo-chambro, dormo-chambro en domi privata.
(42) Videz la sufixo -ier.
(43) Episkopio esas la diocezo, ed episkopeyo esas la palaco, la domo dil episkopo. Sama
difero inter prefekto, prefekteyo; sen obliviar l'ofico : episkopeso, prefekteso.
(44) Per la decido 590 la sufixo ier remplasis la sufixo ul, qua divenis libera por indikar
la enti di maskulsexuo.
En komento dil decidi 589-593, Progreso dicas pri ier (IV, 565) : « On povas definar ol
nun : « qua portas —, od esas karakterizata per — ».
Ed en la sama revuo (VI, 595) dicesas : ier esas rezervata por signifikar : « qua portas
ulo extera a su ipsa », kontre ke -oz signifikas : « qua havas en su nature ed esence ».
Pro to on povas dicar : « kurasiero, rentiero, ma ne gibiero ».
Komence ier skribesis yer, ma l'Akademio modifikis ca lasta ortografio per la decido
593, konsequante plu generala chanjo di y a i.
Ta sufixo inspiresis direte da la Franca linguo : figuier, rosier, cuirassier, lancier,
rentier e. c. ed on aplikis lu anke a la radiki por qui Espo uzas la misterioza ing :
kandelingo = kandeliero. Aplikata same ad omna radiki di planti, ol donas vorti certe
plu komprenebla da multa homi kam lia Esperantala korespondanti. Komparez : figiero,
pomiero, pruniero, roziero a figujo, pomujo, prunujo, rozujo.
(45) « Quankam la verbi derivita per if esas esence netransitiva, pro ke li expresas
generale kompleta ideo (li kontenas en su la nociono dil objekto : versifar : = facar
versi), ni vidas nula detrimento en donar a li, en ecepta kazi, komplemento direta,
exemple por dicar : urinifar sango. To esas kozo tote analoga a vivar (mizeroza) vivo,
dormar (profunda) dormo, e. c., ube l'ideo ipsa di la verbo (di l'ago) divenas
komplemento direta. — On povas anke dicar : urinifar kun sango, nam reale la sango
mixesas kun urino. La mediki havos la teknikala vorto hematurio. » ( Progreso, V, 350.)
Sro H. objecionas, ke sangifar, urinifar devus ne havar la nuna senco, ma la senco :
produktar sango, urino; exemple : la nutrivi sangifas; la reni urinifas.
Ni previdis ta objeciono kande ni kompozis la vortolibri. Yen nia respondo. La sufixo
-if (same kam la ceteri) esas destinata a la komuna uzado e devas uzesar segun la
komuna raciono. Or en nia lingui, la verbi qua signifikas l'ekfluo od ekpulso di sango,
urino, derivas de la vorti sango, urino; ta derivo esas naturala e komoda, ed on darfas
indikar ol per -if, sequante la vulgara kompreno. Nur tre poka homi konocas la reala
(interna) produktado di sango, urino; ma li povas expresar ol per ta vorti ipsa, o, se li
preferos, per « ciencala » ed okulta vorti, quale hematopoyezo! La L. I. ne esas facita
nur por li, ma por la maxim multi, do devas sequar la vulgara koncepti. E ni devas ne
120
havar plu multa skrupuli, dicante sangifar, kam kande ni dicas, ke la suno su levas o su
kushas. ( Progreso, IV, 282.)