indikesas dal fakto, ke l'artiklo la ne preiras la substantivo. Kande on volas insistar pri la
nedetermineso, on uzas ula, e por nedetermineso kompleta, irga. Ex. : querez ula mediko,
mem irga mediko en la urbo, ma ne retrovenez sen mediko, nam sola ni ne salvos
l'infanto. 8.
Kande on volas precize indikar la nombro 1, on uzas un. Ex. : Un franko suficos.
9. — Artiklo partitiva ne existas en Ido : donez a me pano = donez a me la kozo nomizita
pano.
Se on volas indikar parto o quanto nedeterminita, on uzas la prepoziciono de : donez a me de
vua pano, de vua pomi (parto de vua pano, de vua pomi). Se on dicus : vua pano, vua pomi,
la senco esus : vua tota pano, vua omna pomi.
Same on uzas de kun pronomo (por ta ideo partitiva) : Yen kremo, prenez de olu (poke o
multe? pri co on ne precizigas; la quanto restas tote nedeterminita). Ma on povus precizigar, se
on volas : prenez kelke, multe de olu .
1. Pro kustumo generala, ni duras uzar en ica gramatiko l'adjektivi-participa « definita
», « nedefinita », pri l'artikli ed ula pronomi, quankam certe plu justa epiteto esas
dezirinda.
2. L'exempli kun le, tale kam mult altri analoga quin on povus donar, montras per su,
ke tro granda simpleso gramatikala povas meritar forjeto.Nam, exemple, l'unikeso dil
artiklo definita en Esperanto impedas tradukar la supera frazi, tamen ne desfacila e tre
ordinara. Ma vere, kad esas laudinda e quon valoras gramatikal simpleso sakrifikanta,
od alteranta l'expresado dil pensi? Cetere uli mondolinguana kelke blinde alegas la
facileso e simpleso gramatikala. Preske sempre li oblivias, ke la facileso por lerno ne
koincidas necese kun la facileso por apliko. Mem eventas, ke l'unesma ofras reale nur
pura trompilo, se ol nocas o jenas la duesma. Kun la duimo di sua reguli e vorti Espo e
Ido certe esus plu facile lernebla. Ma
kad oli esus pro ico plu bona? On lernas helpo-linguo dum kelka hori, dum kelka dii,
ma on aplikas lu dum yari. Do questionesas : quo meritas prefero? lerno kelkete plu
kurta, ma aplikado entravata e defektoza; o studio kelkete plu longa, ma aplikado
senmanka e skopokonforma? En l'unesma kazo, un artiklo definita suficas; en la
duesma kazo, certe du artikli esas necesa.
3. Dec. 588 : On admisas l'eliziono di l'artiklo avan konsonanto dop la vorti da, de, di.
Ex. : da l'regulo, de l'regulo, di l'regulo.
Dec. 713 : On adoptas la formi : dal regulo e da l'regulo, kun o sen apostrofo, pos la tri
prepozicioni da, de, di.
14
Dec. 949 : On admisas al (un vorto) kom abreviuro di a la, apud l'abreviuro a l' ja
existanta. Pro analogeso a dal, del, dil ja admisita.
4. Ica lasta alineo esas prenita ek Progreso, I, 491.
Substantivo.
10. — La substantivo finas en singularo per o, en pluralo per i : tablo, infanto, tabli, infanti
(1).
11. — La genro (gramatikala) ne existas en Ido. La substantivo reprezentanta ento anmoza
indikas l'animala speco, ma nule la sexuo. Altravorte, la sexuo di ta ento restas nedeterminita :
infanto ne indikas maskulo plu multe kam femino; e tale pri omna substantivi di ento amnoza.
Kompreneble omna substantivi di kozi esas neutra.
12. — La sexuo povas esar determinata nur per sufixi :
-ul por la maskuli; -in por la femini.
Exemple : infanto, kato, finko (sexuo nedeterminita); infantulo, katulo, finkulo (sexuo
maskuli); infantini, katini, finkini (femini); la homo (sexuo nedeterminita : homo ento); la
homulo (homo maskula); la homino (homo femina); patro (un del du genitanti) (2); patrulo
(la genitanto o patro maskula); patrino (la genitanto o patro femina) qua tote darfas nomizesar
matro; la patri (la genitanti qui esas o maskula o femina). Ex. : On opinionas sempre plu
generale, ke la patri dil Amerikani aborigena esis Aziani.
13. — Kande la sexuo ja esas indikita da vorto o sufixo, esas tote neutila indikar lu itere :
Andreas, mea kuzo, volas esar advokato (nek kuzulo, nek advokatulo). — Mea fratino esas
sekretario (ne : sekretariino), e mea fratulo esas profesoro (ne : profesorulo). — El esas
helpanto di medikino (ne : helpantino).
14. — Kompreneble on ne adjuntas -in a radiko dicanta per su la sexuo feminala : muliero,
amazono, subreto, e. c.
Same on ne adjuntas -ul a radiko dicanta per su la sexuo maskulala : viro, oficiro, generalo,
notario, sacerdoto, e. c. (3).
Fine on uzas nek -ul, nek -in, kande nulo postulas, ke on konocigez la sexuo. Exemple, se on
skribos a homulo o homino prezidera, samideana, kunlaboranta, e. c., on ne dicos : kara
preziderulo, samideanino, kunlaborantulo, ma nur : kara prezidero, samideano,
kunlaboranto. Ilu ed elu ya perfekte konocas lia sexuo. Precize pro ke prezidero, samideano,
kunlaboranto esas per su sensexua, li tote konvenas en tal okaziono, sive por viro, sive por
muliero (4).
15. — Kom honor-titulo (parolante a persono altaranga, o pri olu), on uzas la vorto sinioro (e
siniorulo, siniorino, se to esas necesa por evitar konfundo). On adjuntas, segunbezone, la
nomo di lua alta ofico sociala : sinioro rej(ul)o, reg(in)o; sinioro princ(ul)o, princ(in)o (5);
sinioro episkopo. Kompreneble on uzas nek -ul, nek -in kande, quale pri episkopo, to esas
neutila. Same on procedas pri sioro, polita titulizo uzata por omna personi a qui, o pri qui on
parolas : Sioro Ludovikus R. Pro ke esas konocata la sexuo dil viro a qua on parolas, on ne
15
dicas a lu siorulo, ma nur sioro. Ma, pro ke la letro destinata a spozulo povus donesar a
spozino, od inverse, on enuncas -ul od -in en la adreso, se on skribas a spozi vivanta kune, o se
on timas, ke altre agante, la letro ne atingos juste la destinario.
16. — Siorino uzesas por muliero mariajita e por muliero ne mariajita, kande on skribas o
parolas ad eli. Ma, kande on parolas pri eli, on uzas damo por l'unesma e damzelo por la
duesma, se on volas precizigar, ke ita mariajis su, e ke ica esas ankore celiba (6).
En asemblajo kompozita ek homuli e homini, on dicas a li : siori. Exemple : vua vicini, siori
B.
Pro ke l'expresuro gesori B. povas indikar la viri e la mulieri dil tota familio B. (komparez
gefrati), la sola maniero certa dicar siorulo e siorino B. intermariajita esas : la gespozi B.
(1) Pri la pluralo per i (e ne per s) on trovos la motivi en la duesma apendico. Pri la
genro videz la 3-ma apendico : « Genro e maskulismo ». — Pri la substituco (e ne
adjunto dil vokalo i) ni dicas :
Se o sola suficas por reprezentar dezinence la ideo dil substantivo e dil singularo, pro