sola solvo logikala e definitiva. Ico konstitucas granda pazo ad avane en l'evoluciono di la
lingui, e decidigiva avantajo por nia linguo kompare a la ceteri, natural od artificala (8).
143
Ni bone remarkez, ke la konservo dil maskulismo en Ido esabus kontrea al principo dil
unasenceso. Nam, se homo opozesas a homino, to venas evidente de ke ol havas du senci : 1e
homa ento. 2e homa ento maskula. Ta du senci, de ube ol recevas li? Certe ne de la dezinenco -
o, simpla karakterizivo di la substantivo e quan ni ritrovas en hom- in-o (homo femina) (9). Pro
ke nul altra marko uzesis por homo (kontraste a hom- in-o), la kauzo esas evidente, ke on donas
a homo la du senci supere indikita por la radiko hom; on do konseque atribuas reale du valori
ad ica : ol reprezentas samtempe la homo speco e la homo maskulo, ek qua on facas homino.
Do tal procedo esas nekontesteble la maskulismo en sua kompleta nelogikaleso. Esperanto
havas lu, ed Ido havus lu ankore (sen la sufixo -ul dil maskuli) por omna nomi di enti anmoza.
Altraparte ka la raciono komuna ne dicas ke, se la radiko ne povas sen adjunto, expresar la
ento femina, ol ne povas plu multe, sen adjunto, expresar la ento maskula.
Pluse, homo signifikante homo maskula, kad on ne darfas dicar, ke on obtenas de olu «
androgino, hermafrodito », kande on derivas homino de olu? Nam lore on unionas lua feminal
valoro a la maskulal valoro di homo.
Ma pro quo la du sufixi -ul e -in por markizar la sexuo, prefere kam dezinenci? Pro du motivi :
1e Genro e sexuo, quale ni vidis, nule havas l'importo quan ni inklinesas atribuar ad oli. Do
esas plu racionala expresar per sufixo la sexual ideo qua adjuntesas a la radiko di speco e
rezervar al dezinenci ofico plu importanta. Nam, se la formi gramatikala havas kom esencal
skopo « indikar la rolo dil vorti en la frazo » (ka la sexuo esas rolo?), lia uzo maxim utila certe
esas karakterizar la diversa speci di vorti (substantivo, adjektivo, verbo, e. c.), nam to esas
l'indiko maxim utila por la
« konstrukto » di la frazo e por lua kompreno quika e certa.
2e Qua dezinencin on adopus?
— Nu, -a, exemple por la feminal nomi.
— Ne pro la Latina, me pensas; nam me trovas en lu sennombra neutri plurala ed anke multa
maskuli : conviva, geometra, collega, agricola, homicida, poeta, e. c. (10). Ido multe plu preferas
la dezinenco -a por l'adjektivo, pro ke ta vokalo finas la plumulto dil feminal adjektivi en la
Latina, l'Italiana, e. c., e mult adjektivi en la Sueda. Ol valoras tre certe plu multe kam -i
(marko di pluralo en tanta lingui) e quan malgre co ula sistemi adoptis kom karakterizivo di
adjektivo.
— Kad on ne povus adoptar o por la maskulalo?
— Co esus certe posibla. Ma, pro la dicita motivi, esas preferinda atribuar specal sufixo al nomi
maskulala, quale on agas (per -in) por la nomi feminala, ed atribuar -o, kom dezinenco pure
gramatikala, ad omna substantivo (11).
— Ma -e por la substantivi indikanta kozo, scientie, exemple?
— Se me ne eroras, scien tia impozesas da la Latina por la fideli di ca linguo. Omnakaze,
substantivo esas substantivo, sive ol indikas ento anmoza, sive ol indikas kozo, e lua senco ipsa
impedas omna konfundo. Sive me uzos scientia, scientie o mem cienco, nulu konfundos la
144
vorto ad ento anmoza. Lore pro quo du etiketi, du karakterizivi, kande un sola tote suficas?
Pluse, kad la vokalo -e ne konvenas perfekte por l'adverbo? Forte, dolce, tante konocata kom
muzikal vorti, donas quik la valoro di -e e semblas adminime tam bona kam fortiter, fortim,
fortemen, forti, e. c.
— E -u?
— Quaresma vokalo (ek 5) nur por la substantivo! Kad ico ne esas troa? Vice facar ek olu la
marko di irga genro (segun ula autoro) o la signo dil akuzativo (segun altra), ka ne esus plu
bona uzar -u por markizar la pronomi individuala : ulu, nulu, omnu?
— Ni do lasez la dezinenci a lia vera rolo, precizigita supere. La sexuo esas gramatikala, en ula
lingui, nur misuze; ni omna sentas lo ed ofte pruvas per la vorti « maskula » e « femina »,
quin ni tante freque juntas alnomo di speco, vice o apud dezinenci partikulara. Se ni kelke
reflektos, ni asentos, ke esar maskula od esar femina ne plu multe klasifikas nomo di animalo
en kategorio gramatikala kam esar yuna od esar olda. To esas nociono partikulara qua devas
esar expresata per vorto partikulara, sive kompleta ( maskulo, femino) sive abreviita en sufixo
( -ulo, -ino). Certe min racionala e min praktikala esas, por expresar ol dezinence, uzar 4 vokali
ek 5, quale propozesis, precipue se li esas multe plu necesa od utila por vera kategorii
gramatikala.
Rezume, Ido solvas la questiono dil genro ed emendas la maskulismo di nia lingui en la
maniero sequanta :
1e Radiko di speco, konvenanta egale bone por la maskuli kam por la femini : elefanto
(maskula o femina), homo (ento homa, sive maskula, sive femina), filio (la genitito sive
maskula, sive femina) (12).
2e Sufixo -ul preiranta la dezinenco ed indikanta la sexuo maskulala, se oportas enuncar olu :
elefant-ulo (elefanto maskula); hom-ulo (homa ento maskula); fili-ulo (genitito maskula).
3e Sufixo -in preiranta la dezinenco ed indikanta la sexuo feminala, se oportas enuncar olu :
elefant-ino (elefanto femina); hom-ino (homa ento femina), fili-ino (genitito femina).
Kompreneble, se altra vorto, exemple pronomo personala, ja indikas la sexuo, la radiko di
speco suficas : mea filiulo ne plus esas infanto (13); el esas sekretario (14) di ministro (15).
Semblas a ni, ke ta sistemo sustenesas da la raciono, e ke ol havas la merito esar tam logikala e
simpla kam praktikala.
(1) Esas utila remarkigar, ke la nov-latina lingui havas nur du genri : la maskulalo e la
feminalo, kontre ke lia matro la Latina, pluse havis la neutro. E la Angla, qua nun
preske ne plus havas genro, venas de lingui posedanta la tri genri .
(2) Progreso, IV, 572.