havus pluralo, o formacus ol per altra procedo : le, uli, kelki. Ma se le, uli, kelki ne esos
uzebla? Ex. : purgivi tro frequa esas nociva, quo tre diferas de uli purgivo tro frequa, e. c.
Arabi, Franci, Italiani = homi Franca, Araba, Italiana. Ma : Arabo, Franco, Italiano egalesus :
irgo Araba, Franca, Italiana (kavalo, kultelo, armo exemple); nur Arabu, Francu, Italianu
esus homo. Simile : parolanto, babilemo, amanto ne esus homo, ma irgo; nur parolantu,
babilemu, amantu esus homo. Nun, por direte substantivigar adjektivo, o adjektivigar
substantivo, ni remplasigas -a per -o, -o per -a tote simple; de katolika ni facas katoliko, o de
katoliko ni facas katolika. Ma kun la sistemo -o = irgo, -u = homo, oportus esar certa antee,
kad la radiko katolik esas adjektiva, o substantiva. Nam, se ol esas ajektiva, ni havos : katoliko
= irgo katolika (exter homo), e katoliku = nur homo katolika. Ma, se ol esas substantiva,
katoliko esos nur homo katolika (ne : irgo katolika). Ta distingi, qui ne mem havas la apogo di
nia lingui, semblas vere tro superlogika por helpolinguo destinata a spiriti di ordinara forteso e
ne a superlogikozi.
Ni darfas joyar ke nia Akademio en sua decidi sucias nur l'unesmi (19).
(1) E vere, F. grand ne equivalas grandeur, grandeso, nek pauvre esas identa a pauvreté,
povreso. Li do ne indikas la qualeso ipsa, ma indikas, nomizas la ento karakterizata da olu : la
povra o povro, la granda o grando. Nam, dicis Leibniz : « Discrimen adjectivi et substantivi in
lingua rationali non est magni momenti. » Granda e grando, povra e povro fakte nomizas ento
konkreta e diferas nur gramatikale.
(2) Progreso, I, 389.
(3) Do on substitucus un konvenciono ad altra, nam, per su -o indikas nur substantivo, quale -
a indikas nur adjetivo. E kad ni ne devus serchar anke marko specala por la substantivi
(nekontebla) di ago, di stando, quale amo, sufro, emoco, laboro, angoro, anxio, e. c. Pro quo
nur la kozi, o la homi, e ne la agi e la standi havus la privilejo di marko propra e tote specala?
Se on alegos la logiko, me sen hezito respondos : Por ni la logiko devas esar moyeno, ne
skopo. Icon me ja dicis plurfoye. Kun superlogiko, forsan ni obtenus linguo plu logikoza. Ma
me tote ne esas konvinkita, ke ol ne esus tro komplikita e neutile min simpla por la maxim
multi. Or ni ne laboras por la logikozi unesme, e mem min multe por la superlogikozi, ma por
omna posibla uzonti di la helpolinguo. (L. B.)
(4) Progreso, I, 565.
(5) Videz ye la « Pronomo « lo » ». — Lo esas pronomo per sua senco intima : to quo esas. .
(6) Hike on povas remarkar, ke persono anke esas nutrivo, che la kanibali; ke persono povas
esar konduktivo (ex. en elektrala cirkuito), e. c.
(7) Kad tala vorti esus per -o (substitucita a -a) substantivi Aristotelala, e povus kom tala
uzesar da la cienco? (L. B.) — Sro COUTURAT tre remarkinda specalisto pri filozofio, skribis
tre vere : « Kande
Platon (ante Aristoteles) volis expresar l'ideo, l'esenco di la bela kozi (belaji), il uzis
l'expresuro : la bela en su. Ma to esas nur altra nomo di la beleso (kun la cirkonstanco
152
filozofiala, e ne linguala, ke il konceptis la beleso kom existanta « en su », exter la belaji, do
exter la beleso di ca o ta belaji). .
(8) Progreso, I, 555-56.
(9) Forsan ta konstato inspiris a lu la penso ofrar pose -u kom specala karakterizivo dil
prepozicioni.
(10) Progreso, III, 278.
(11) E la agi? (Videz noto 3) Se on respondos, ke la senco ipsa dil radiko indikas, ka la vorto
expresas ago substantive, me replikos, ke la senco dil radiko indikas, ka la vorto expresas homo
o kozo sammaniere.
(12) Progreso, I, 556-557.
(13) Me repetas, ke -u indikas tote ne direte homi, ma individui, quo esas tre diferanta.
(14) Progreso, I, 554.
(15) Progreso, III, 279-280.
(16) Videz Progreso, III, p. 280.
(17) Progreso, III, 281.
(18) Vera salvo en la texto (ideo salvar).
(19) Pro lua graveso ed importo, ni ne povus tro lumizar pri ta punto dil substantivigo dil
adjektivi, o dil adjektivigo dil substantivi. Quante plu on vidos olu plenlume, tante plu on
prizos la decido motivizita solide dil Akademio, pos longa studiado. On do ne astonesez, ke ni
donas ankore la sequanta konsideri. Ni extraktas li ek specal artiklo da Sro COUTURAT « Pri
l'adjektivo substantivigita » ek Progreso, IV, 84.
« On dicas a ni : Ni havas specala bonaji, e ni havas lia generala qualeso : boneso. Ma ni havas
anke la generala ideo di omno, quo esas bona; to ne esas bonajo, ma l'ensemblo o ideo di omna
bonaji. Or ideo ne esas identa a specala kozo; singla bonajo esas un bonajo; ma on ne povas
dicar la bonajo generale. »
Me respondas, ke on povus aplikar la sama argumento ad omna ideo abstraktita, ex. : a la
nociono homo. « Ni havas aparta homi, ed anke la qualeso : homeso. Ma ni havas anke la
generala ideo di omna homi. Singla homo esas ya un homo; ma ni ne povas parolar pri la
homo generale. » Tamen ni sempre parolas tale : ex. ni dicas : « la hundo esas l'amiko di la
homo », sen vizar un aparta hundo nek un aparta homo, ma komprenante la hundo e la homo
generale.
On objecionas : « Ideo ne esas identa ad aparta kozo. » Tre vera; tamen, to ne impedas, ke en
omna nia lingui omna abstraktita idei indikesas per la sama vorto kam la singla individui, qui
apartenas a li. To esas fakto linguistikala tre generala, e bone konocata da la logikisti, nam ta
153
ambigueso di omna generala homi esas fonto di multa erori e sofismi : ma ni ne povas supresar
ol, nam nia tasko ne esas emendar la homal spirito (*). Do ni darfas e mem devas aplikar la
sama regulo o kustumo a la bonajo, la belajo, e. c. La belajo esas l'ideo generala di omna
belaji, exakte same kam la homo esas l'ideo generala di omna homi.
Dicar : « me amas la belajo » esas dicar : « me amas la (omna) belaji », same kam dicar : « Me
odias la (omna) homi ». On ne trovos irga logikala difero inter ta du kazi. Remarkez, ke belajo,
en sua maxim generala senco, kontenas la bela enti kun la bela kozi, do anke la beli (beluli) e
la belini; e pro to on darfas uzar belajo mem pri belino. Kande on parolas pri la belaji di la
naturo, on ne exkluzas de li la bela enti,
homi od animali! Do la belajo esas la maxim generala nociono di « omno bela ».
« On dicos forsan, ke belajo esas kelkafoye ambigua o ne sat preciza : certe, same kam
pneumatiko citata supere. Ma anke belino esas ambigua, nam ol povus, segun rigoro,
aplikesar a bela kavalino same kam a bela virino (muliero). Tamen on savas sempre, a qua ta
vorto aplikesas.
On facis objeciono preske kontrea : bonajo ne povus tradukar ex. D. das Gute an einer Sache,
F. le bon de cette affaire (est que. .). Pro quo ne? On uzas la sufixo -ajo, ne nur por kozo
kompleta, ma anke por
irga parto di kozo : me dicos exemple : donez la molajo (mola parto) di ca melono ». Pro quo
lore on ne darfus dicar : « La bonajo di ca afero? »