praktikala konjugo! »
L'artiklo esis sequata da la yena remarko : « Ne nur D. ed F. havas verbi qui formacas la
kompozita tempi per esar vice havar, ma inter la korespondanta verbi di la du lingui, sat
(pasable) multi uzas havar en un linguo ed esar en l'altra, exemple : esar, kurar, saltar, e. c. Do
ne nur l'adepti di singla linguo hezitus ofte inter esar e havar, sed (ma) la Franci ne uzus la
sama helpanta verbo en la sama kazi kam la Germani. Adjuntez ke, en la reflektiva verbi, la F.
remplasigas absurde havar per esar, dum ke la D. uzas (logike) ankore havar : ich habe mich
gewaschen = je me suis lavé : altra frequa kauzo di erori, di heziti, di miskompreni. Tale en ta
sola punto questionesas pri la logikala karaktero di nia linguo, do pri lua vera internacioneso.
(1) En qui la liganta vokali a, i, o, u reprezentas rispektive la prezento, la pasinto, la futuro, la
kondicionalo.
(2) En specal artiklo « Verbala rolo dil s en la helpo-linguo » ni pluse citis la susteno quan la
Sanskrita linguo, la Zenda, l'Armeniana, la Gotika e l'ancien alta Germana donas a s kom
verbal finalo, en la modi personala : -asi, -as, -ats, -mas e. c. (Videz Bulletin français-Ido de la
Langue auxiliaire no 69-70, p. 266.
(3) Kad audis L. ne esas identa a audis di Ido? Ma on respondas : « audis L. esas prezento, e vu
facas barbarismo, uzante lu por indikar pasinto ». Ne koaktez me, kara kritikeri, respondar a vi
per cito di barbarismi multe plu grosa, quin vi facas en konjugo asertita kom Latina, kom
160
natural e ciencala. Ma kad me ne precizigis, ke me parolas nur pri la formo. Nu, kad audis,
dormis, venis, sentis ne esas, en Ido, forme simila ad audis, dormis, venis, sentis di la Latina?
Relate i, karakterizivo dil pasinto en Ido, kad ol ne havas bela defenso en omna perfekti Latina,
che qui ta vokalo uzesas kin foyi ek sis? ( Amavi, amavisti e. c.)
E kad a por la prezento ne bone defensesas dal infinitivo prezenta dil unesma konjugo Latina,
Italiana, Hispana ( -are, -ar), dal indikativo prezenta ( amas, amat e. c., ama, parla, aman), fine
dal participo prezenta ( amant. . , amando, aimant F.)?
(4) L'imperativo (o plu bone volitivo) tale formacata ( ven-ez) semblas a ni nek min ciencala
(nam on sempre alegas la cienco) nek min naturala, nek min klara kam le venidum o ples venir
di altra sistemi.
(5) Che li ta infinitivo esas kompozita per la verbo havar o esar e pasinta participo; che ni ol
esas simpla do plu kurta : -ir, quale la prezenta -ar. Yen la tota difero. Kad on volus donar solid
expliko pro quo l'infinitivo prezenta devas esar simpla, ma la pasinta, kompozita.
(6) Pri l'infinitivo futura, ni remarkigos ke ol trovas kelka susteno en la Latina : fore = esor, di
qua l' e finala audesas apene pro la tonika acento.
(7) L'akademio repulsis ta ed altra chanji. Videz ye la fino di la chapitro pri « verbo ».
(8) Kad, en la Germana, fiel e fiele, fällt e fielt, werde e würde, waren e wären, sprecht e spricht e. c., diferas inter su, por la orelo, plu fote kam amas, amis, amos, amus, amez o amar, amir,
amor?
Kad, en l'Angla, drink, drank, drunk — ring, rang, rung — sing, sang, sung diferas per altro kam per vokalo, o kad la difero audesas plu bone kam en esanta, esinta, esonta?
Kad, en la Franca, e por l'orelo, fais e fis, lus e lis, marcha, marchait, marché, serai e serais e. c.
diferas plu dicerneble kam esus, esez o amita, amata?
Kad, en la Latina, olim internaciona ed uzita, parolita dal maxim diversa nacioni, on ne
dicernis e nun ankore ne dicernas aude leges de legis, audiunt de audiant, audies de audias,
sunt de sint, erant de erunt, fueras de fueris, ames de amas, amabas de amabis e. c.? Kad on lendis o plendas pro ke li diferas inter su nur per un sola vokalo quale amos, amus o aminte,
amante en Ido?
Se en linguo patriala, plu o min neglijata dal nacionani, pri la pronuncado, on dicernas e
komprenas vorti o verbal formi diferanta nur per un vokalo, pro quo on ne atingus sama
rezultajo en Ido, linguo stranjera a l'uzanti e kom tala plu atence pronuncata?
Cetere, ka nia renkontri e kongresi ne sat konvinkive respondis?
161
Vortordino. (Apendico 7-ma.)
Quale ni ja vidis en la sintaxo, la normala vortordino esas : 1e subjekto, 2e verbo, 3e
komplemento direta, singla ek oli esante akompanata da sua omna komplementi. La
komplementi nedireta povas esar lokizata irgaplase, ma li prefere sequas la verbo. Ex. : La
filiulo di nia olda vicini retrovenis de Paris, ube il kompris multa ludili por sua infantino.
Omna rupto dil ordino normala nomizesas inversigo, sive pro ke la komplemento direta preiras
la verbo : elun ne ilun me vokis, sive pro ke la subjekto sequas lu : venez, venez, klameskis
l'instruktisto. L'inversigi povas esar postulata dal bezono insistar sur vorto, pozante lu avane,
quale elun en l'unesma exemplo, o dal deziro (en la traduki) sequar l'ordino dil texto originala.
La questionanta vorti sempre komencas la prepoziciono e ne diplasas la subjekto : Kad vu