venos; dicez kad vu venos. — Quo eventis? Quon vu vidas? - Quantin me kontis? me ne
plus memoras.
L'atributo devas quik sequar la verbo esar : Esez mizerikordioza por omni, e ne : esez por
omni mizerikordioza. — Il ne toleras to, quo esas erora segun sua konvinkeso, e ne : il ne
toleras to, quo esas segun sua konvinkeso erora, en qua erora semblas relatar konvinkeso. E
tale kun omna verbo havanta atributo : Il mortis tre povra de pekunio, ma richa de vertui, e
ne : il mortis de pekunio tre povra, ma de vertui richa.
L'adjektivo avan o dop lua substantivo (Videz en la gramatiko, ye adjektivo). Ma ne sistematre
avan la substantivo, quale en la Germana e l'Angla.
L'adverbo preiras o sequas nemediate la vorto quan ol modifikas. Ne, tre, nur sempre avan olu.
Ofte l'adverbo bone lokizesas inter la subjekto e la verbo : Il sempre plendas pri omno.
La participo, en la kompozita tempi dil verbo (aktiva o pasiva), sempre devas sequar la
helpanto esar, e darfas separesar de olu nur da adverbo relatanta la verbo : Ni esas arivinta de
du hori, e ne : ni esas de du hori arivinta. — El esas tre amata da omni, e ne : el esas da omni
tre amata. — Ta soldato esis grave vundata.
La participo o l'adjektivo devas sempre sequesar da sua komplementi, direta o ne direta, e ne
separesar de sua substantivo : La homo estimata da omni, e ne : la da omni estimata homo, o :
la homo da omni estimata. — La fervoyi formacas reto kovranta la mondo, e ne : . . reto la
mondo kovranta, e mem mine : la mondo kovranta reto.
Me recevis letro skribita en linguo ne konocata da me, e ne : me recevis letro en da me ne
konocata linguo, e mem mine : me recevis en da me ne konocata skribita letro. — El esas
laudata ed amata da ti omna qui prizas la beleso ed afableso, e ne : el esas da ti omna qui
prizas la beleso ed afableso amata e laudata. — Ta urbo esas abunde provizita ye omna kozi
utila por la vivo, e ne : ta urbo esas ye omna por la vivo utila kozi abunde provizita. — La
mastro, ebria de furio, bastonagis l'asno ne volanta avancar, e ne : la de furio ebria mastro
bastonagis la avancar ne volanta asno. — Ni refutis omna objecioni prizentita da
nekompetenta personi ed ofte genitita da nesuficanta konoco di nia linguo, e ne : ni
refutis omna da nekompetenta personi prizentita ed ofte da nesuficanta konoco di nia linguo
genitita objecioni. — Tablo kovrita per ancien reda tapiso makulizita, e ne : tablo per ancien
reda makulizita tapiso kovrita. — Me propagas la linguo helpanta Ido, konstruktita sur
162
logikal principi e sencese developata per ciencal diskutado, e ne : me propagas la helpanta,
sur logikal principi konstruktita e per ciencal diskutado sencese developata linguo Ido. — La
linguo helpanta esas l'inventuro maxim utila por la developo di l'internaciona relati e
maxim fekunda de grava konsequi por la profito di la homaro futura, e ne : la helpanta
linguo esas la por la developo di l'internaciona relati maxim utila e por la profito di la futura
homaro de grava konsequi maxim fekunda inventuro. — Vu esas nejusta segun mea
opiniono, e ne : vu esas sugun mea opiniono nejusta (1).
Ek Progreso, VII, 161: « Quo esas verajo decidar nur povas intelekto. » Yen bela exemplo di
kompleta inversigo di la natural ordino di la pensi. Unlatere, oportis pozar decidar ante lua
komplemento « quo esas verajo ». Altralatere, oportis pozar nur nemediate ante intelekto,
quan ol referas. On povis do uzar un de la sequanta frazordini : « Decidar quo esas verajo, nur
intelekto povas. » — « Quo esas verajo, nur intelekto povas decidar. » — « Nur intelekto povas
decidar, quo esas verajo. » E la triesma formo semblas a ni la maxim klara por omni, do
preferinda. » (2).
(1) Multi ek ta exempli prenesis de la XXVI exerco di « Exercaro ». Ica finas per konsilo
quan Sro COUTURAT judikis, quale me, kom importanta e konform a l'evoluciono di
nia lingui : preferar la voco aktiva a la pasiva. Ex. : « Dicez per la formo aktiva : « On
(o ni) sequis la voyo, acensis la kolino, vizitis la kastelo, ed admiris la bela panoramo,
quan on vidas del somito », prefere kam per la formo pasiva : « La voyo sequesis, la
kolino acensesis, la kastelo vizitesis, e la panoramo admiresis, qua videsas del somito. »
».
(2) Okazione ni volas refutar un foyo pluse ti qui asertas, ke l'akuzativo esas necesa por
posibligar l'inversigi, quin ula lingui tante prizas. Yen exemplo di D. frazo hazarde
prenita : « Das Wissen eignet sich das Kind bereits in allerfrühester Jugend an. . » Ube
es l'akuzativo? Das Wissen o das Kind? Nur la senco e la komuna raciono indikas ol, e
posibligas komprenar ta frazo. E to eventas tre ofte en D., nam l'akuzativo esas identa a
la nominativo en la pluralo, ed en la feminal e neutra singularo, do mezvalore 5 foyi ek
6! Esas do multe plu simpla e plu sekura sequar sempre la normala vortordino, e dicar
ex. en Ido : « L'infanto aquiras la savo ja en la maxim frua yuneso. »
Puntizado. (Apendico 8-ma.)
Punto (.) uzesas por separar la frazi, t. e. expresuri di integra e kompleta pensi tote
nedependanta. Bona precepto di stilo esas ta, quan Sro PEUS recevis de ula sua maestro : Uzez
multa punti, t. e. facez kurta frazi. En matematiko, la punto uzesas : 1e en longa nombri por
separar la mili, ex. : 9.365.724 plu klara kam 9365724; 2e en algebro lu havas la sama signifiko
kam X (1).
Mayuskuli. — Okazione la punto, on devas regulizar l'uzo di la mayuskuli. On uzas komencal
litero mayuskula :
1e por la propra nomi, inkluzante en ici la nomi di landi, monti, fluvii, riveri, la nomi di populi,
societi od institucuri, qui nature kontenas la religii e lia praktikanti. On lasas al derivaji di ta
163
nomi la mayuskulo di la radiko. Ex. : la Franco, la Franci, la Franca ( linguo); la Kristanismo
(de Kristo), la Kristani; Alpala, Alpano (de Alpi). Co evitas la dicerno a qua obligas ula lingui
pri la kazo en qua on konservas la mayuskulo od on remplasigas lu per minuskulo.
2e por l'unesma vorto di singla frazo, e konseque, pos omna punto.
3e pro politeso, en ula kazi, en tituli. Ex. : Sioro Profesoro. En la nomo dil Rejo.