De achterhoede waarin ze zich bevonden, kwam zo langzaam vooruit dat ze het contact met de hoofdgroep dreigden te verliezen. Dolf begon trouwens ook zijn benen te voelen. De dorst kwelde hem. Volgens zijn horloge was het bijna halfvijf — een etmaal geleden had hij nog kunnen hopen. Nee, daaraan mocht hij niet meer denken. Hij had zijn kans verzuimd en een ander was in zijn plaats naar de twintigste eeuw geflitst. Dolf leefde nu, in 1212, hij slofte in de hete zomermiddag over een stenige weg in de richting van de zee. Hij wilde zich niet meer verdiepen in wat hij had kunnen zijn. Hij moest proberen zich in dit onvermijdelijke tijdperk te handhaven.
Misschien kan ik bij Leonardo in Bologna blijven, dacht hij vaag. Ik ben een knappe rekenmeester die de geheimen van de Arabische school kent. Als ik me wat toeleg op Latijn, kan ik later les gaan geven aan die universiteit waarover hij sprak. Of ik kan boekhouder worden. Die zullen ze in deze eeuw ook wel kunnen gebruiken. Ik moet me maar door de moeilijkheden heen slaan. Misschien kan ik op mijn oude dag mijn belevenissen als gestrande tijdreiziger op papier zetten voor het nageslacht.
Hoewel Dolf het zich niet bewust was, was hij al druk bezig zich aan te passen.
Eindelijk bereikten ze het veld waar voor die nacht het kamp zou worden opgeslagen. Voorzover ze niet van uitputting omvielen, zwermden de kinderen uit om hout te sprokkelen. Anderen trachtten de rivier te bereiken voor de gebruikelijke visvangst. Maar ze keerden teleurgesteld terug. De oever was te drassig en een breed rietveld verhinderde hen bij het water te komen. Vanavond geen vis.
Hun dorst konden ze lessen in een traag stromende beek die dwars door het veld in de richting van de rivier sukkelde. Ondanks het feit dat het dagenlang zeer warm was geweest, was ook het veld drassig. Waarschijnlijk had het hier de afgelopen nacht lang geregend en geonweerd. Dolf keek rond en vond dat de plaats van het kampement slecht gekozen was. Nóg zo’n bui en ze zouden tot hun enkels in de modder waden.
Leonardo volgde zijn blik en scheen te raden wat er in hem omging. ‘Maak je niet ongerust, Rudolf. Vannacht geen onweer. De lucht is helder. Dat betekent een koude maar droge nacht.’
Dolf had van weersvoorspellingen geen verstand. Thuis keek hij ’s avonds in de krant, of hij keek naar de tv en dan wist hij precies wat hem te wachten stond als hij met vrienden wilde gaan kamperen. Maar hij vertrouwde op Leonardo en ging opgelucht op zoek naar brandhout.
Ook dat was hier schaars. Het weinige hout dat de kinderen vonden, was vochtig of veel te vers. Enkele kinderen waren erg handig in het opbouwen en aansteken van kampvuurtjes, alsof ze jaren bij de padvinders waren geweest. Anderen brachten er niets van terecht, gebruikten te grote takken en zaten uren te tobben. Dolf sleepte zoveel brandstof aan als hij maar vinden kon. Over zichzelf en Leonardo maakte hij zich niet ongerust. Al zou het een koele nacht worden, zij konden er wel tegen. Maar de dun geklede Mariecke? En de twee zieke kindertjes die de hele dag rillend op de ezel hadden gereden? Dolf vermoedde dat zij tijdens het noodweer in de nacht hadden kougevat. Als ze niet warm werden gehouden, kregen ze longontsteking en dan was het met hen gebeurd. Weerstand hadden deze stakkers niet.
Toen ze het vuur brandende hadden, haalde Leonardo uit zijn reiszak de laatste mondvoorraad. Een zakje vol gedroogde erwten, wat kruiden, een brok brood. Dolf bedacht dat ze er soep van konden koken als hij een pan had. Hij zei tegen Mariecke: ‘Ik zal kijken of ik bij iemand een pannetje kan lenen. Hou jij de wacht bij de zieken en laat ze nu en dan wat drinken.’
Speurend liep hij over het reusachtige kamp. Hij zag vele kinderen die al sliepen. En anderen die druk bezig waren voedsel van onbekende herkomst te roosteren. Maar hij zag nog veel meer. Rillende, koortsige kinderen ontdekte hij. Hoeveel hadden er vorige nacht tijdens de storm kougevat? Hij zag gewonde kinderen wier kapotte voeten niet verbonden werden. Wier stukgevallen knieën vol bloed, korsten en vliegen zaten. Hij zag kinderen met hoofdwonden, zweren, bloedneuzen, ontstoken ogen, gezwollen enkels. En niemand scheen iets voor hen te kunnen doen.
De meeste kinderen waren echter gezond en vrolijk. Ze worstelden met hun onwillige vuurtjes, probeerden met de laatste resten voedsel uit Spiers zoiets als een maaltijd klaar te krijgen. Ze plaagden elkaar, speelden, zongen liedjes, bij enkele vuren werd zelfs muziek gemaakt op wonderlijke instrumenten: fluiten, een schalmei, een primitief snaarinstrument. Heel ver weg luidden klokken. In de hele omgeving was geen huis, geen dorp te zien.
Rond een rokend vuurtje vond Dolf eindelijk vier jongens die stil bijeen zaten. Naast hen stond een koud, ijzeren pannetje. Hij vroeg of hij het van hen kon lenen. ‘Jullie zijn toch al klaar met eten…’
Het bleek dat de jongens niets te eten hadden gehad.
‘Bertho heeft ons laatste brood vanmiddag al weggegeven,’ zei een van de jongens verlegen. Dolfs vreemde kleding maakte hem wantrouwig. ‘Kom dan bij ons zitten,’ stelde Dolf voor. ‘Wij gaan soep koken.’
In één van de jongens meende hij de knappe zwemmer van de vorige avond te herkennen. Na enig gefluister stonden ze op en volgden Dolf, die hen bij Leonardo bracht. Mariecke ging onmiddellijk water halen voor de soep.
‘Kijk,’ zei Leonardo, die geen enkel bezwaar maakte tegen het feit dat er nog vier hongerigen bijgekomen waren. Op zijn hand lagen twee gespikkelde eieren.
‘Hoe kom je daaraan?’
‘Gevonden tussen het riet. Het zit daar vol met nesten. Maar veel gave eieren zijn er niet meer.’
Toch renden de vier jongens weg om te zien of zij ook iets konden vinden. Ze kwamen na een half uurtje terug met nog zes eieren en een zeer jonge, dode eend, bijna nog een kuiken.
De soep werd een vreemd allegaartje, dik door de eierstruif en de erwten, pittig door de kruiden, maar alles bijeen smaakte het beter dan Dolf had verwacht. Leonardo beschikte wel over een houten lepel, waarmee Mariecke de zieke kinderen wat van het brouwsel kon ingieten. Dankbaar als hondjes keken ze naar haar op. Daarna aten het meisje, de student en de jongens de rest op door om beurten het pannetje aan hun lippen te zetten. Het was niet veel wat ze kregen, maar het verwarmde hen.
‘Mooi,’ zei Dolf tevreden toen ze even later gezellig bijeen zaten.
Hij kreeg nu tijd de vier jongens wat nader te bekijken. Ze wisselden hun namen uit. De grootste van hen (Dolf schatte hem op een jaar of veertien) heette Frank en was de zoon van een leerlooier uit Keulen. Waarom hij zich bij het kinderleger had aangesloten, werd niet geheel duidelijk. De ‘zwemmer’ heette Peter. Hij was een korte, gedrongen jongen met harde knuisten en hij beweerde dat hij ongeveer twaalf jaar moest zijn. Hij was opgegroeid aan de oever van een meer, oostelijk van de stad Keulen op het domein van de aartsbisschop. De derde was kleiner en noemde zich Everard. Zijn vader was houthakker en Everard had in zijn leven nooit iets anders gezien dan wouden, jachtpartijen van de heer, en hij wist alles van bossen en dierenleven af. De vierde, weer een grote, sterke jongen, heette Bertho en weigerde iets over zijn vroegere leven te vertellen.
‘Ik ben nu kruisvaarder en dat is waar het op aankomt,’ zei hij. Toch leek hij Dolf een aardige jongen.
Dolf stelde zich op de gebruikelijke manier voor als Rudolf Wega van Amstelveen, een naam waarvan de anderen zichtbaar onder de indruk waren.
Hij wees om zich heen: ‘Dit is geen gunstige plek voor een kamp.’
Everard gaf hem meteen gelijk.
‘We hadden beter nog wat verder kunnen lopen.’ Hij wees naar het zuiden. ‘Daarginds lijkt de oever hoger en er is bos.’
‘Wie beslist over de plaats waar de nacht wordt doorgebracht?’ wilde Dolf weten.
‘Nicolaas,’ zei Frank zonder aarzelen. ‘Hij is onze leider. Maar meestal laat hij zich raden door Dom Anselmus.’
‘De monnik?’
De jongens knikten ijverig.