Шлях да Радзімы
(Акрапаэма)
Светлай памяці
Максіма Багдановіча
І
Паміж пяскоў Егіпецкай зямлі,
Задоўга да народзінаў падання,
Народ, каб выжыць, не спыняў бадзяння, —
Гады наўслед барханамі плылі.
У іх пясках расталі міражамі
Усе, хто да ідэі не дарос,
Хто наракаць прывык на лёс—
Паўсталі ля аазісаў крыжамі...
I толькі смелыя не запынялі рух,
Таму што вера ім гаіла Дух.
Праз сотні год пакутаў і блукання
Ім давялося ісціну спазнаць—
Род немагчыма вынішчыць дазвання,
Што мову продкаў здолеў захаваць.
ІІ
Над хвалямі сінеючага Ніла
Мая душа пакутвала ў суцьмені.
Змяніліся кагорты пакаленняў,
А веліч пірамідаў зноў дзівіла,
I мімаволі думкі варушыла
Аб людзях тых, што гэтае стварылі.
Даўно на плітах іх сляды астылі,
I пыл стагоддзяў іх зацерушыў.
Маўкліва сфінкс задумаўся аб нечым...
У зрэнках скамянелых дрэмле вечнасць.
Краса і сіла злітыя ў адно?..
Прыступкі для раптоўнага знікнення?..
Таго ў вачах нашчадкаў не відно,
Хто перад лёсам кленчыў на каленях.
ІІІ
Ўжо колькі тысяч год стаіць магіла,
Там, дзе калісьці працвітаў народ,
Што вечнасці раку хацеў уброд
Пераадолець — сілы не хапіла.
Ен бедным быў на дабрыню,
Каханне, літасць, гнеў і ласку,
Затое моцна верыў казцы
Пра ідэалаў вышыню....
I памяць загубіў ён, нібы звер.
Што з тым народам сталася цяпер?
Галіны адракліся каранёў,
Наіўна парадніўшыся з лістотай...
Гнеў боскі — д'яблавы праклён,
Не пакарай сляпы народ мой!
ІV
У гаршку насення жменю там знайшлі
Два гурганы, і бойка пачалася...
I ў час той кожны з іх здавауся
Сабе гаспадаром тае зямлі.
Вось глюга трэсну.іа ў аднога,
3 другога пер'е абляцела.
Аднак мірыцца не хацелі,
Нат кіпцюры рвучы з жывога.
Хто першы выйграе двубой —
Той для гісторыі — герой.
А зерне што — яно стаяла
На паўшляху да араллі...
А навакол вясна буяла,
Зачаццем мроілі палі.
V
Хоць зернейкі засохшымі былі,
На першы погляд скамянелі,
Ды душы праведныя мелі,
А ў сэрцах — промні цеплыні.
Братазабойства не хацелі,
Сябе дазволілі дзяліць.
Каб бой смяротны супыніць,
У нівы розныя ляцелі...
Там прарасталі для другіх,
Кармілі, радавалі іх.
А Край радзімы стаў пустэчай,
А Край у роспачы канаў,
Ды не прыняў акцэнту Рэчы
I окаць голасна не стаў.
VІ
Усё ж такі жыццёвая іх сіла
Вяла туды, дзе думкамі луналі,
Дзе іх аднойчы рукі адкапалі...
— Ізноўку ў цемру, назаўжды ў магілу?
Іх галасы гугнявыя пыталі.
Каб супыніць адвечны рух,
На скразняках выветрывалі дух,
Але дашчэнту памяць не забралі.
Тады народ лічы аблудным,
Калі народзіцца Іуда.
I стане спрытна, бы штукар,
I метадычна год за годам
Чужынцам прадаваць тавар —
За медны грош — душу Народа.
VII
Збудзілася і буйна ўскаласілаг
Спачатку думка, справа — потым.
I сонца гнеўна на куродым
Наўспрах палеткі спапяліла,
Як касінераў грамада
Няшчадна ворагаў касіла...
Ото народ — калі ёсць сіла...
Калі няма — тады бяда.
I блізкі дзень жаданы, судны,
Але жывы хадзіў Іуда...
Лукішкі. Пляц. Сіло і Воля. —
Бывай здароў, мужыцкі люд!
Я не дажыў да лепшай долі,
Нашчадкі вынесуць прысуд.
VІІІ
Парой вясенняй збожжа на раллі
Ізноў чужыя грэлі рукі,
Ізноў каханне з-пад прынукі,
Ізноў самотныя палі.
I цені чорныя над пожняй
Ад крылаў чорных груганоў.
I гронка полацкіх званоў
Без языкоў — душой парожніх.
Ды ўжо з глыбінь зямных, памалу
Цягнуўся парастак — Купала.
Слабенькі, кволы, малады
Пераадольваў глыбы друзу...
Мігцелі знічкамі гады.
Блукалі ў цемры Беларусы.