А сама тонка-таемна ўсміхаецца, грае шэрымі вачмі з-пад хусткі...
Ляксандра пачаў упарта разглядаць яе твар. У змроку ён выдаваў нейкім асаблівым, незвычайным і прыгожым.
Адвярнулася...
- Чаго глядзіш? Асурочыш...
Зноў маўчанка. Ляксандра захапіўся думкамі аб Мар'і. Яго ранейшы сумна-лагодны настрой разляцеўся, што дым. Ён цяпер думаў напружна, упарта.
Што за баба! Першы раз ён бачыць такую. Сялянка, простая сялянка, а колькі жаноцтва, колькі жыцця нутранога, колькі павабнасці - нейкай ціхай, прыветнай і разам таемнай.
Ляксандру неяк цягнула да гэтай жанчыны. Яна здавалася яму загадкавай, глыбокай і багатай натурай, якія часам трапляюцца сярод простых людзей, але ў большасці марна гінуць, заціраюцца жыццём, не развінуўшыся, не даўшы прастору сваім духоўным сілам.
- Ляксандра! - раптам азвалася Мар'я. - Глянь, які месяц прыгожы сягоння.
Месяц толькі што ўзняўся над суседскай хатай і ярка, выразна блішчэў на небе сваім круглым тварам...
- Бачыш, Ляксандра, вунь быццам чалавек ідзе сагнуўшыся, нясе нешта... Кажуць, гэта Каін Авеля нясе забітага.
- Гэта засень ад гор.
- Ад якіх гор?
- На месяцы горы ёсць. Месяц жа таксама, як і зямля... Там і горы і лагчыны ёсць.
- Ну кажы ты. А чаго ж ён бліскучы?
- Гэта ад сонца. Сонца свеціць на яго, дык ён яго свет і адбівае. Каб на месяц узлезці, дык стуль зямля б гэтаксама выдавала бліскучай кружэлькай...
- Іш ты...
- Ты, Мар'я, у Бога верыш?
- А што?
- Ды проста так, пытаюся...
- Веру.
- А баішся яго?
- Бога? Дык Бога кожны баіцца.
- А вось я не баюся.
- Дык ты ж чорту душу прадаў... бязбожнік...
- А чаму ён мяне не пакарае?
- Ат! Даволі чмурыць.
- Мар'я! Як ты была маладой, ці любіла ты гуляць?
- На тое й маладосць, каб гуляць. Цяпер во не пагуляеш.
- А хочацца?
- Ану цябе к ліху! Выгадае. Вунь дзеці бягуць, зараз вячэраць будзем.
Па вуліцы, уздымаючы цэлую хмару пылу, беглі дзве дзяўчынкі, а за імі армеец. Усе штось жвава крычалі, рагаталі. Падбеглі, запыхаўшыся. Дзяўчаткі зараз прытуліліся да маткі, а армеец падсеў к Ляксандру. Гэта быў яго таварыш па кватэры - узводны Кірыла Градаў.
- Ух! Каб ты ведаў, братка. Ну і пацеха!
Дзяўчаты не далі яму кончыць - зарагаталі зычным прарэзлівым смехам, аж пакаціліся. Градаў за імі.
- Ціха вы, шалёныя! - сцішала Мар'я. - Чаго вас разабрала?
- Мамулька, ведаеш, дзядзька Змітрок... Ха-ха-ха... Ой, не магу... Ха-ха-ха...
- Ану вас! Бацьку ці бачылі?
- Ідзе зараз: сходка ўжо кончылася.
- Дык што ў вас там такога смешнага? - запытаў Ляксандра.
- Ух! - урэшце супакоіўся Градаў. - Расказаць - нічога цікаўскага. Во, каб ты пабачыў. Стары Змітрок з Рыпінай у скокі пусціўся. Смяхоцце! Узяў яе во гэтак ды...
Градаў паказаў... Дзяўчаты і ён сам зноў пакаціліся са смеху.
У гэты час падышоў гаспадар. Гэта быў маленькі, гарбаты і кудлаты чалавечак. Пад бялясым, таемным светам месяца ён выдаваў нейкім казачным страшыдлам.
- Ляксандра! Ну, скажы ты, які народ! - зацягнуў ён тонкім галаском. - Вот ім каб наваліцца на аднаго ўсім. Сідар, Пётра, Гарасім яшчэ ні разу не ездзілі нікуды, і хоць бы што. То тое, то другое. А мне дык кожную нядзелю. Вот табе й праўда, справядлівасць. Га? Ну, што ты на гэта скажаш?
- Паедзеш? Калі? - запытала Мар'я.
- Заўтра... у горад...
- Ат! Сам вінават... Маўчыш, дык і едуць на табе.
- Якое маўчыш!..
- Ну добра... Пойдзем ужо вячэраць, ды спаць трэба класціся...
Усе пайшлі ў хату. Ляксандра яшчэ на часінку затрымаўся. Ён устаў, пацягнуўся соладка і азірнуўся навакол...
Уся сонная вёска купалася ў зеленаватым малацэ месячнага свету. Усё стаяла нерухома, быццам высечанае з цудоўнага самацветнага каменю. Было зусім ціха, толькі знекуль здалёку даносіліся ледзь чутныя, знікаючыя гукі гармоніка...
Ляксандру зачаравала хараство ночы. Ён адчуваў, як нешта з сярэдзіны ўздымаецца - гэткае добрае, згоднае - і разліваецца па ўсёй істоце дзіўным пачуццём.
- Ляксандра! Ідзі вячэраць! - пачуўся мілагучны задорны голас Мар'і.
Думкі Ляксандра зараз пераляцелі да Мар'і. У гэты момант яна здалася яму гэткай добрай, блізкай, роднай... Ды, пэўна, і ўсе людзі ў гэты час здаваліся яму гэткімі!
Ляксандра пайшоў у хату.
- Як ты сабе ні хочаш, а ў Мар'і ёсць многа цікавага. Яна неяк выдаецца ад усіх вясковых баб. Нешта ёсць у ёй гэткае... як табе казаць... ну, паэтычнае, ці што: хоць ты й не любіш гэтага слова.
- Чаму? Паэзія, гэта, ведаеш, добрая рэч. Я сам калісь, як было мне гадоў дванаццаць, быў паэтам, ды яшчэ якім! Бывала гэта - ночы, уздохі, охі, у кожным бабскім стварэнні бачыш нешта таемнае, трагічнае, чыстае... ведаеш, такое чыстае...