Яна азвалася:
- Дзень добры! Як маецеся?
- А, я й не пазнаў вас... Дзякую. Як вы?
- У, я заўсёды добра. Мяне ніякае ліха не бярэць!..
Засмяялася і пайшла. А Даніла з асаблівай шчырасцю завінуўся каля свайго станка. Па вуснах блукала нейкая ўсмешка. Яго сусед па рабоце не ўтрымаўся:
- Што гэта, дзядзька Даніла, на дзяўчат заглядацца пачаў? Ой, скажу жонцы, дадушы скажу...
- Ды не. Гэта - суседка.
- Суседка, суседка... Знаем мы вас!
Хітра падміргнуў.
Данілу трохі сорамна стала.
- Ат... выдумаў...
Гудок у гэты дзень быў дужа позна для Данілы. Прачакаўся, небарака. А як загудзеў - зычна, прарэзліва, - у Данілы сэрца забілася мацней.
Ніколі не выходзіў ён так раптоўна з завода. Бывала - пакурыць, пагутарыць... А то - ураз.
Выйшаў на вуліцу, спыніўся каля купы работнікаў, якія аб нечым гутарылі. А сам усё пазіраў на вароты - ці скора работніцы выйдуць. Няўважна слухаў, аб чым сябрукі гаманілі.
Вось і высыпалі пярэстай, сумятлівай гурмай. Вунь і яна. Расчырванелася ад жару, шчочкі рдзяцца, як мак. Уся пыхае сілай, здароўем.
Даніла пайшоў услед. На звароце зноў дагнаў, пайшоў разам. Любаваўся на яе. Асвятлёная ружовым водблескам заходзячага сонца, яна здавалася прыгожай, дужа прыгожай. Быццам уся складалася з маладосці, сілы, здароўя; быццам была жывая вясна. Зграбная, крамяная...
Яна заўважыла яго погляд. Усміхнулася гарэзліва, узняла на яго іскрыстыя шэрыя вочы.
- Чаго гледзіцё так?
Ён хацеў адказаць, але яна далей загаварыла:
- Горача дужа... Там, у заводзе. Ух... Проста як у пекле.
- Нічога. Вам, маладым, гэта не шкодзіць.
- У, стары які!.. Падумаеш!..
- Вядома, стары. Я ўжо аджыў сваё. Цяпер толькі так, працяг нейкі...
- Ну, кіньце вы!
- Што кідаць? Вас, маладых, тое цікавіць, другое... А мне што? У мяне ўжо адны клопаты, адны турботы... Гняздо цэлае. Ды ўсе есці просяць. А накарміць не дужа лёгка. Вы ж ведаеце, колькі нам плоцяць.
- Ну, паехала! Нялюба слухаць. Калі сям'я ёсць, значыцца - усё... лажыся ды памірай... Глупства. Адно другому не замінае.
- А што ж рабіць?
- Што-хоця. Чытаць, вучыцца. Я дык дужа чытаць люблю.
- А часу дзе ўзяць, а?
- Знойдзецца.
Даніла задумаўся. Раней ён ніколі не думаў аб жыцці. Не думаў, бо пагадзіўся з ім - нічога не парадзіш. Ён і цяпер загаварыў проста так, каб пагутарыць. Але неўзаметку захапіўся ўсур'ёз гэтай думкай.
Ліха ведае... І праўда - дрэнь жыццё. Узваліў сабе ношку на плечы, цягнеш... І немаведама, калі дацягнеш яе, калі адпачнеш. Дый, напэўна, - ніколі. Хіба, як здохнеш...
Калі ўжо падходзілі к двару, Данілу дужа захацелася спытацца ў яе, але сорамна неяк было - ні з таго ні з сяго... Урэшце-ткі адважыўся.
- Вы, Ганна, замужам былі калі?
- Я? А што, гэта вам цікава?
- Ні то што... Калі не хочаце, не кажыце...
- Была.
- А цяпер?
- Цяпер не...
- А дзе ён?
- Хто, мужык? А хто яго ведае...
- Як гэта?
- Ды проста так...
- Вы што... развяліся?
- Як вам сказаць... Мы й не жаніліся так, як гэта зазвычай разумеюць. От, проста жылі, дый годзе...
- Ну?..
- Што ж тут такога? Жылі, пакуль не надакучыла, а потым разышліся. Ён, можа б, і жыў яшчэ са мной, але мне абрыдла...
- Пачакайце... Але ж чалавек прывыкае да чалавека, зжываецца. Пэўна, не лёгка й разлучыцца...
- Глупства! Прывыкнуць і адвыкнуць дваццаць разоў можна. А калі й пасумуеш часам... Яно, праўда, як разлучышся, дык і мілей чалавек робіцца і нібы зноў любіць яго пачынаеш. Але гэта самападман. Разлюбіў, значыцца - кончана.
- Мм... Гэта, па-мойму, таксама не рахуба... Сёння адзін, заўтра другі...
- Ха-ха-ха! Што так? Гэта, як трапіцца. А можа, спаткаеш такога, з якім век пражывеш і не надакучыць. Хто яго ведае? Гэта загадня не згадаеш... Паспытаць трэба, ха-ха-ха!
- Бывайце!
Яна пабегла ў сваю кватэру.
- Маладосць! - крыкнуў услед Даніла.
Праз тыдзень Даніла быў разам з Ганнай у клубе. Адчыніўся марксісцкі гурток. Было першае пасяджэнне.
Не пайшоў бы, напэўна, Даніла, бо зазвычай хадзіў толькі туды, куды абавязкова было хадзіць. Але знаў, што Ганна там будзе, затым і прыйшоў.
Цікава было. Даніла наогул не пакаяўся, што пайшоў.
Лектар - з чужых, малады хлопец - прыгожа, складна апавядаў пра тое, як жылі калісь людзі. Тады, як не было яшчэ ні паноў, ні мужыкоў, як былі ўсе роўныя. Даніла міжвольна пералятаў сваім уяўленнем у тую пару, калі вандравалі яны - дзікія, безабаронныя - гурмамі па непраходных, старадаўных лясах, поўных нявідных ворагаў. Людзі - прабацькі сучаснага чалавека, гаспадара свету. Людзі - жывёлы...